Η 22α Μαΐου έχει καθιερωθεί διεθνώς από τα Ηνωμένα Έθνη ως Παγκόσμια Ημέρα Βιοποικιλότητας. Είναι αφιερωμένη στον εορτασμό αλλά και στην ευαισθητοποίηση του κοινού σχετικά με την ποικιλία της ζωής σε όλες τις εκφάνσεις της (φυτά, ζώα, μύκητες κ.λ.π.) και σε όλα τα επίπεδα οργάνωσής της (γονίδια, οργανισμοί, οικοσυστήματα). Σε αυτό το άρθρο θα προσεγγίσουμε αυτήν την πολυμορφική έννοια ακολουθώντας έναν παπαγάλο τουκάν προκειμένου να αναδείξουμε τη σημασία της για την αρμονία του πλανήτη.
Ανατρέχοντας σε πρόσφατες φωτογραφίες του τροπικού Ατλαντικού Δάσους της Βραζιλίας—το δεύτερο μεγαλύτερο σε βιοποικιλότητα οικοσυστήμα στον κόσμο—οι επιδράσεις της αποψίλωσης είναι κάτι παραπάνω από ορατές. Σε ένα βιότοπο που 85% των δέντρων έχει αφανιστεί, ένας εξωτικός παπαγάλος τουκάν με το επιβλητικό χρυσό ράμφος του και τα εντυπωσιακά του χρώματα διακρίνεται μέσα στις φυλλωσιές. Αυτό το ασυνήθιστο πτηνό δεν ξεχωρίζει μόνο λόγω της εμφάνισής του αλλά και εξαιτίας της άψογης προσαρμογής του στις νέες συνθήκες που διαμόρφωσε η αποψίλωση στο φυσικό του περιβάλλον, καθώς φαίνεται να προτιμά τις ανοιχτές εκτάσεις από την πυκνή ζούγκλα.
Είδη υπό εξαφάνιση
Δυστυχώς όμως οι περισσότεροι οργανισμοί δεν διαθέτουν το ίδιο εξελικτικό πλεονέκτημα. Σύμφωνα με μελέτες, ο ρυθμός εξαφάνισης των προστατευόμενων ειδών στις μέρες μας είναι 1.000 φορές υψηλότερος από το ρυθμόν της αντίστοιχης φυσικής διαδικασίας. Υπολογίζεται ότι καθημερινά ο πλανήτης χάνει περίπου 150-200 είδη, ενώ ο ΟΗΕ προειδοποιεί ότι μέχρι το 2050 θα έχει εξαφανιστεί το ένα τρίτο της πανίδας από τη Γη. Με αυτό να οφείλεται κυρίως στην κλιματική αλλαγή και στην αλόγιστη ανθρώπινη δραστηριότητα η οποία διαταράσσει την περιβαλλοντική ισορροπία και θέτει τη βιοποικιλότητα σε κίνδυνο.
Τι είναι όμως βιοποικιλότητα;
Σύμφωνα με τη Διεθνή Σύμβαση για τη Βιολογική Ποικιλότητα που υπεγράφη στο Ρίο Ντε Τζανέιρο το 1922, με τον όρο αυτό εννοείται η ποικιλομορφία που εμφανίζεται ανάμεσα στους ζωντανούς οργανισμούς όλων των ειδών, των χερσαίων, θαλάσσιων και άλλων υδάτινων οικοσυστημάτων και οικολογικών συμπλεγμάτων στα οποία οι οργανισμοί αυτοί ανήκουν. Ο ορισμός περιλαμβάνει ακόμη τις διαφορές ανάμεσα στο ίδιο είδος όπως και τις διαφορές των ειδών και των οικοσυστημάτων μεταξύ τους. Με άλλα λόγια, η έννοια της βιοποικιλότητας αγκαλιάζει τη ζωή στη Γη σε όλες τις εκδοχές της. Επιχειρεί έτσι να την προσεγγίσει σε συνάρτηση με πολλούς παράγοντες. Τέτοιοι είναι οι αριθμοί και η μεταβλητότητα αλλά και πλήθος άλλων παραμέτρων και δεικτών, που είναι τόσο ευρείς και μοναδικοί όσο και οι οργανισμοί για τη μελέτη των οποίων προορίζονται.
Save the date
«Οι λύσεις μας βρίσκονται στη φύση». Αυτή είναι η κεντρική θεματική που δόθηκε για την Παγκόσμια Ημέρα Βιοποικιλότητας από τον ΟΗΕ. Σε μια προσπάθεια να αναδείξει την ανάγκη συνεργασίας σε όλα τα επίπεδα για τη δημιουργία ενός κόσμου που θα είναι σε αρμονία με τη φύση με ελπίδα και αλληλεγγύη. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρουν οι εκπρόσωποι του οργανισμού: «Το 2020 αποτελεί το έτος που τώρα περισσότερο από ποτέ καλούμαστε να ξαναχτίσουμε μαζί όλα όσα χάσαμε με ισχυρή θέληση και μέριμνα για ένα οικουμενικό πλαίσιο που θα μειώσει την καμπύλη της απώλειας της βιοποικιλότητας προς όφελος όχι μόνο της ανθρωπότητας αλλά και κάθε μορφής ζωής στη γη».
Η σημερινή Παγκόσμια Ημέρα Βιοποικιλότητας συμπίπτει χρονικά με τα 28α γενέθλια της Οδηγίας 92 /43 /ΕΟΚ του 1992, γνωστότερη ως «Οδηγία των Οικοτόπων» αλλά και του προγράμματος LIFE. Το LIFE αποτελεί την κύρια πηγή χρηματοδότησης για τα μέτρα και τα έργα των ευρωπαϊκών κρατών για το περιβάλλον και το κλίμα. Η 22α Μαΐου αποτελεί συνεπώς μία πράσινη ημερομηνία, ένα σταυροδρόμι με κομβικά περιβαλλοντικά μηνύματα και ευοίωνες προοπτικές για τη διαχείριση της βιοποικιλότητας και την περιβαλλοντική πολιτική.
Η διατήρηση της βιοποικιλότητας μας αφορά
Όσο μακρινή και δυσπρόσιτη κι αν ακούγεται μια έννοια που συνδέει σπαζοκεφαλιές για καλά καταρτισμένους τεχνοκράτες με τροπικά δάση στην άλλη άκρη του πλανήτη, η βιοποικιλότητα επηρεάζει τη ζωή μας πιο άμεσα απ’ ότι νομίζουμε. Η αξία της βιοποικιλότητας γίνεται αισθητή ακόμη και στα πιο αδιάφορα στάδια της καθημερινής μας ρουτίνας μας όπως για παράδειγμα στο οικογενειακό τραπέζι. Τα φρέσκα προϊόντα, εκτός από το ότι είναι ζωτικό μέρος της διατροφής μας, αποφέρουν 61 δισεκατομμύρια δολάρια σε ετήσιες πωλήσεις. Το παραπάνω νούμερο θα αποτελούσε σενάριο επιστημονικής φαντασίας χωρίς τις μέλισσες, αυτόν τον αεικίνητο επικονιαστή που είναι υπεύθυνος για την παραγωγή τουλάχιστον του ενός τρίτου των τροφίμων των ΗΠΑ[1].
Χωρίς να το συνειδητοποιήσουμε, στηριζόμαστε σημαντικά στη συνδρομή των μελισσών για την παραγωγή των μήλων, των αμυγδάλων και εκατοντάδων άλλων προϊόντων απαραίτητων για τη διατροφή μας. Χαρακτηριστική απεικόνιση αυτής της ιδιότυπης σχέσης εξάρτησης αποτελεί η κατακόρυφη αύξηση των τιμών στους ξηρούς καρπούς και τα οπωροκηπευτικά το 2015-2016[2]. Είναι ακριβώς η χρονιά που σημειώθηκε ο χαμηλότερος πληθυσμός μελισσών την τελευταία δεκαετία.
Μαα μόνο ματιά στην τροφική αλυσίδα—ή και στο παρακάτω διάγραμμα—αρκεί για να μας υπενθυμίσει ότι τα οικοσυστήματα είναι περίπλοκα και στενά συνδεδεμένα το ένα με το άλλο. Οποιαδήποτε αλλαγή σε ένα κρίκο αυτής της αλυσίδας μπορεί να επηρεάσει απρόβλεπτα την υγεία και την ευημερία των υπολοίπων. Ζούμε, άλλωστε, στην «Πράσινη Ήπειρο» και συγκεκριμένα στη χώρα που φιλοξενεί το 40% των φυτικών ειδών και το 17,8% των ειδών ζώων που απαντώνται στην Ευρώπη. Ενώ 1 στους 40 Έλληνες εργάζεται σε τομέα που έχει άμεση σχέση με το περιβάλλον.
Συμπεράσματα
Όπως ο τουκάν στη Βραζιλία, οι άνθρωποι έχουν αμέτρητες φορές επωφεληθεί της αποψίλωσης των δασών και της καταστροφής των διαφόρων οικοτόπων. Είναι αλήθεια ότι η επιτυχία και το κέρδος εις βάρος των άλλων ειδών αποτελεί πάγια εξελικτική μας τακτική. Αλλά αυτό πρέπει να αλλάξει—και μάλιστα γρήγορα. Το πρώτο βήμα είναι με μαθηματική σχεδόν ακρίβεια να αναγνωρίσουμε την αξία της βιοποικιλότητας. Το κλειδί για μία ποιοτική και βιώσιμη αλλαγή, από την άλλη, ίσως κρύβεται στην παραλλαγή ενός από τα πιο χιλιοειπωμένα ρητά της παιδικής μας ηλικίας: ας μην κάνουμε στα άλλα είδη ότι δεν θα θέλαμε να μας κάνουν.
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν για το άρθρο
- https://www.businessnews.gr/el/politiki-oikonomia/politiki-kai-oikonomia/ypen-idiaiteri-gia-tin-ellada-i-pagkosmia-imera-viopoikilotitas.html
- https://www.theguardian.com/sustainable-business/biodiversity-business-government-conservation-cbd
- https://eclass.duth.gr/modules/document/file.php/OPE02183/%CE%9C%CE%AC%CE%B8%CE%B7%CE%BC%CE%B11.pdf
- http://biodiversity-info.gr/index.php/el/2014-04-21-15-38-38
- https://ssir.org/articles/entry/the_business_of_biodiversity#
- https://www.cbd.int/idb/2020
- http://www.wwf.gr/images/pdfs/pe/12May_biodiversity_general.pdf
- https://jenny.gr/update/now/367928/pagkosmia-imera-biopoikilotitas-oi-lyseis-ton-problimaton-mas-briskontai-sti-fysi
[1] Σύμφωνα με στοιχεία του Οργανισμού Προστασίας του Περιβάλλοντος των ΗΠΑ
[2] Στην αγορά της Αμερικής
