Κάθε πόλεμος αποφέρει θανάτους αμάχων και μαχόμενων, λεηλασίες και βανδαλισμούς. Είναι όμως πολύ σπάνιο φαινόμενο ένας πόλεμος να αποτελέσει προάγγελο για επόμενους πολέμους παρομοίου βεληνεκούς όσο και να πυροδοτήσει δύο από τις σημαντικότερες επαναστάσεις της παγκόσμιας ιστορίας και ακόμα περισσότερα.
Στις 18 Οκτωβρίου 1748 υπογράφεται η συνθήκη του Άαχεν, κατά την οποία η Μαρία Θηρεσία αναγνωρίζεται ως αρχιδούκισσα της Αυστρίας και βασίλισσα της Ουγγαρίας. Για περίπου οκτώ χρόνια, πριν από εκείνη την ημερομηνία, στην Ευρώπη μαίνεται πόλεμος. Ένας πόλεμος με σημαντικές συνέπειες. Πρόκειται για τον «πόλεμο της Αυστριακής Διαδοχής». Τέσσερις από τις πέντε χώρες που συμμετείχαν σε αυτό τον πόλεμο, πρωταγωνίστησαν σε μια ιδιαίτερα αξιομνημόνευτη στρατιωτική διαμάχη που ακολούθησε. Αυτός ήταν ο Επταετής Πόλεμος του 1756. Πιο συγκεκριμένα, Μ. Βρετανία, Γαλλία, Πρωσία και Αυστρία. Δεν έχει τόση σημασία να αναλυθούν ενδελεχώς οι συμμαχίες κατά εκείνη την χρονική περίοδο. Ούτως ή άλλως, άλλαξαν μέσα σε μια δεκαετία.
Η σημασία στις συνέπειες του πολέμου αυτού δεν έγκειται τόσο σε όσα συνέβησαν κατά τη διάρκεια του πολέμου, όσο στις αντιπαλότητες που δημιουργήθηκαν μετά το πέρας αυτού. Αντιπαλότητες, που για μια εκατονταετία συνέχισαν να διχάζουν την Ευρώπη (Μ. Βρετανία-Γαλλία, Πρωσία-Αυστρία). Από τη μια η Μ. Βρετανία και η Γαλλία να έχουν ξεκινήσει έναν αγώνα για την κατοχή των ηνίων εντός και εκτός Ευρώπης. Από την άλλη, η Αυστρία έβλεπε στην Πρωσία μια «ορκισμένη εχθρό» που καταλάμβανε τη Γη που της ανήκε.
Σε μια εποχή λοιπόν που η Ευρώπη βρίσκεται συνεχώς σε αναβρασμό, τρεις ήταν οι παράμετροι που συνέβαλαν αποφασιστικά στην κήρυξη του πολέμου.
Το ξέσπασμα του Πολέμου
I. Η γαλλική εισβολή στη Μινόρκα
Το γαλλικό ναυτικό εισβάλλει τον Απρίλιο του 1756 στο μικρό νησί της Μεσογείου το οποίο βρισκόταν υπό βρετανικό έλεγχο. Στις 20 Μαΐου κερδίζει τη ναυμαχία απέναντι στο Βρετανικό βασιλικό ναυτικό. Όλα δείχνουν πως μια πολεμική αντιπαράθεση ανάμεσα σε Βρετανούς βρίσκεται προ των πυλών.
II. Η πρωσική εισβολή στη Σαξονία
Τρεις μήνες πριν την εισβολή των Γάλλων στη Μινόρκα, Πρωσία και η Αγγλία είχαν συνάψει σύμφωνο ειρήνης και αλληλοβοήθειας στο Συνέδριο του Westminster. Τον Αύγουστο του 1756, για να προλάβει κάθε ενδεχόμενη αναπάντεχη πολεμική εξέλιξη, ο Φρειδερικός Β’ της Πρωσίας εισβάλει στη Σαξονία, (περιοχή της Γερμανίας που συνορεύει με την Τσεχία) την οποία και κατέλαβε με ευκολία.
III. Εντάσεις στη Βόρεια Αμερική και Ινδία
Καθώς τα σύνορα ανάμεσα στις αποικίες που ανήκαν στη Γαλλία και τη Μ. Βρετανία χαρακτηρίζονταν ως αυθαίρετα, ήταν πολύ εύκολο να υπάρξουν εντάσεις. Οι εντάσεις αυτές συνεχίστηκαν και μετά τον Επταετή Πόλεμο και ονομάζονται «Γαλλοϊνδιανικοί πόλεμοι». Εντάσεις οι οποίες συνήθως δεν είχαν κάποιο ουσιαστικό αποτέλεσμα, πέρα από την κακομεταχείριση ντόπιων πληθυσμών οι οποίοι γινόντουσαν έρμαια στις τάσεις επικράτησης των δύο αντιμαχόμενων.
Όσον αφορά την Ινδία, ο κύριος ανταγωνισμός σχετιζόταν με την εμπορική επικράτηση είτε της Γαλλικής εταιρίας Ανατολικών Ινδιών, είτε της αντίστοιχης Βρετανικής. Λόγω πολιτικών εξελίξεων τις οποίες ήθελαν να εκμεταλλευτούν και οι δύο χώρες αλλά και εξαιτίας της κλιμάκωσης των εντάσεων μεταξύ τους στην Ευρώπη, η σύρραξη μεταφέρθηκε και στην Ινδία αλλά με μικρότερη ένταση.
Η έκβαση του πολέμου εν ολίγοις
Παρά το γεγονός πως στις πρώτες μάχες του πολέμου στις αποικίες της Αμερικής (Β. Αμερική και Καραϊβική) η Μ. Βρετανία ηττήθηκε, η συνέχεια του πολέμου ήταν αρκετά διαφορετική. Η Μ. Βρετανία αναδείχθηκε στην επικρατούσα δύναμη τόσο εντός όσο και εκτός Ευρώπης. Στην Ινδία μάλιστα όριζε εκείνη τον τρόπο που θα γινόταν το εμπόριο.
Όσον αφορά την Ευρώπη, κάποιος μπορεί να θεωρήσει πως ο επταετής πόλεμος ήταν μια ανούσια αιματοχυσία. Εν τέλει η Αυστρία δεν προσάρτησε τη Σιλεσία και η Πρωσία δεν επεκτάθηκε. Μοναδική χαμένος ήταν η Πολωνία η οποία διαμελίστηκε (και πάλι) και μοιράστηκε σε Πρωσία, Ρωσία και Αυστρία. Η Πρωσία, εν πάση περιπτώσει, αποδείχθηκε πολύ σκληρό καρύδι στον πόλεμο στη Γηραιά Ήπειρο, την ώρα που η Μ. Βρετανία έδειχνε να ενδιαφέρεται περισσότερο για τις υπερπόντιες εκστρατείες της.
Τα θύματα του πολέμου ανήλθαν σε λίγο περισσότερα από ένα εκατομμύριο, ενώ η Γαλλία και η Αυστρία από μόνες τους συγκέντρωσαν περισσότερα από τα διπλάσια θύματα πολέμου από Αγγλία και Πρωσία αντίστοιχα. Σαφώς, όπως σε κάθε πόλεμο της σύγχρονης παγκόσμιας ιστορίας, λεηλατήθηκαν εκατοντάδες χωριά και πόλεις. Επιπλέον, όσοι άνθρωποι βρέθηκαν στα θέατρα μάχης είτε πέθαναν, είτε βασανίστηκαν, είτε στην καλύτερη περίπτωση έχασαν το φαγητό τους και τα περιουσιακά τους στοιχεία τα οποία κλάπηκαν από στρατιώτες.
Οι συνθήκες ειρήνης του Παρισιού και του Hubertusburg έληξαν τις εχθροπραξίες. Στην πραγματικότητα όμως αποτέλεσαν απλά το πρώτο βήμα για την πρόκληση γεγονότων που στιγμάτισαν τον τότε κόσμο.
Τι πραγματικά σηματοδότησε ο Επταετής Πόλεμος ανά χώρα;
Πριν προχωρήσουμε παρακάτω, αξίζει να σημειωθεί σε αυτό το σημείο, πως ο Επταετής Πόλεμος έδειξε στις δυνάμεις του τότε κόσμου (Μ. Βρετανία) πόσο επωφελής μπορεί να είναι η νίκη σε έναν πόλεμο που πραγματοποιείται σε παγκόσμιο πλαίσιο. Επομένως, εφόσον γνώριζαν ήδη την «πεπατημένη» και τα κέρδη, το παράδειγμα της Μ. Βρετανίας ακολούθησαν και άλλες χώρες στους δύο Παγκοσμίους Πολέμους. Τα αποτελέσματα γνωστά. Για το συγκεκριμένο λόγο ο Επταετής πόλεμος θεωρείται ο «προάγγελος» των παγκοσμίων πολέμων. Καθώς, ήταν ο πρώτος που διαδραματίστηκε υπερπόντια και ο νικητής του δε θα ήταν απλώς «κυρίαρχος σε μια ήπειρο», αλλά σε όλη την υφήλιο.
1. Μ. Βρετανία:
Η Βρετανική αυτοκρατορία μετά το πέρας του πολέμου ήταν περιχαρής. Είχε νικήσει τόσο εντός Ευρώπης όσο και στην υπερπόντια αναμέτρηση με την Γαλλία. Αν και είχε δαπανήσει αρκετά μεγάλα χρηματικά ποσά στον πόλεμο, γνώριζε πως πλέον ήταν η μεγαλύτερη δύναμη παγκοσμίως. Επομένως, απέκτησε την ώθηση και τη δυναμική ώστε να συνεχίσει τις αποικιοκρατικές της εκστρατείες δίχως αντίπαλο. Ως αποτέλεσμα, στις αρχές του 20ου αιώνα κατείχε το 1/4 της συνολικής έκτασης ξηράς της Γης. Φαίνεται πως το ρητό «ο ήλιος δε δύει ποτέ στην Βρετανική Αυτοκρατορία», ήταν άκρως επαληθεύσιμo.
Ακόμα πιο ενδιαφέρον είναι το γεγονός πως οι δεκατρείς πολιτείες των ΗΠΑ που ανήκαν στην Γαλλία άλλαξαν ιδιοκτήτη. Δόθηκαν ως «δώρο αφοσίωσης» στην Ισπανία για την βοήθεια της κατά τη διάρκεια του πολέμου. Ήταν οι ίδιες δεκατρείς πολιτείες που επαναστάτησαν κατά της Βρετανικής πολιτικοοικονομικής κηδεμονίας εις βάρος τους. Αυτή η επανάσταση είναι η γνωστή σε όλους Αμερικανική Επανάσταση. Στις πολιτείες, οι οποίες είχαν αλλάξει τρεις φορές ιδιοκτήτη (αρχικά Γαλλία, έπειτα Μ. Βρετανία και εν τέλει Ισπανία), δημιουργήθηκε κλίμα έντονης αντιπάθειας απέναντι στους Βρετανούς.
Η “εκδίκηση” των ΗΠΑ
Αρχικά λόγω των πολύ υψηλών φόρων ,τους οποίους χρησιμοποιούσαν οι Βρετανοί εν μέρει για να εξιλεωθούν οικονομικά για τα κόστη του πολέμου. Εν συνεχεία, εξαιτίας της ευκολίας με την οποία οι πολίτες «άλλαζαν ιδιοκτησία» η οποία ασφαλώς υποβάθμιζε όποια αίσθηση ανεξαρτησίας θα μπορούσαν να έχουν σε ένα τέτοιο καθεστώς αποικιοκρατίας. Συνοψίζοντας, γίνεται φανερό το γεγονός πως η Μ. Βρετανία ήταν η πλέον παγκόσμια δύναμη.
Όμως, γίνεται επίσης ορατή η συσχέτιση της έκβασης του πολέμου, με την απαρχή της δημιουργίας του κράτους που θα εθεωρείτο η παγκόσμια δύναμη περίπου δύο αιώνες αργότερα (ΗΠΑ). Αρχής γενομένης από την Αμερική Επανάσταση όπου οι δυνάμεις της Μ.Βρετανίας ηττήθηκαν από τις αντίστοιχες αμερικανικές και κάπως έτσι πραγματοποιήθηκε η ανεξαρτητοποίηση των δεκατριών πολιτειών και μετέπειτα όλης της χώρας που σήμερα ονομάζεται ΗΠΑ. Επανάσταση την οποία έμμεσα πυροδότησαν οι εξελίξεις μετά το τέλος του πολέμου στην κοινωνία της Αμερικής.
2. Πρωσία (και ήττα Αυστρίας)
Είναι δυνατόν μια χώρα να θεωρηθεί κερδισμένη σε έναν πόλεμο ενώ στην πραγματικότητα δεν επεκτάθηκε ουσιαστικά, ξοδεύοντας μάλιστα σημαντικά ποσά για χάρη του πολέμου;
Ναι, αν ονομάζεται Πρωσία.
Η Πρωσία μετά το πέρας του πολέμου άρχισε να θεωρείται ως μια μεγάλη Ευρωπαϊκή δύναμη. Της δόθηκε τεράστια ώθηση και θεωρούνταν πλέον ένας άκρως υπολογίσιμος στρατιωτικός αντίπαλος. Μάλιστα, σύμφωνα με πληροφορίες η Γαλλία και η Αγγλία υιοθέτησαν αρκετές από τις τακτικές μάχης της Πρωσικής Αυτοκρατορίας. Όμως, η έκβαση του πολέμου ήταν ιδιαίτερα θετική για την Πρωσία καθώς ως νικήτρια του πολέμου εκκινούσε από μια τελείως διαφορετική βάση. Σε αντίθεση με την βασική αντίπαλο της Αυστρία. Ο στόχος και των δύο ήταν να γίνουν το κύριο γερμανικό κράτος.
Παρά το γεγονός πως έχασε μέρος της δύναμης της μόλις ηττήθηκε από τον Ναπολέοντα, η Πρωσία μετά την ήττα του Γάλλου στη Ρωσία, επανέκτησε το στρατιωτικό και διπλωματικό σθένος που κατείχε μετά το τέλος του Επταετούς Πολέμου. Στα μέσα του 19ου αιώνα λοιπόν ξεκίνησε τον αγώνα για την ενοποίηση του Γερμανικού έθνους, αποκύημα του οποίου είναι η σημερινή Γερμανία αλλά και ιμπεριαλιστική Γερμανία των δύο παγκοσμίων πολέμων.
Αυστρία VS Πρωσία= Γερμανία
Βέβαια, είναι πολύ πιθανό κατά τους ιστορικούς, ο εν λόγω αγώνας να ήταν απλώς μια μάχη επικράτησης απέναντι στους Αυστριακούς. Κατά τις επαναστάσεις του 1848-1849 που έλαβαν χώρα στις περιοχές τις σημερινής Γερμανίας εκφράστηκαν δύο αιτήματα. Τη δημιουργίας της «Μεγάλης Γερμανίας», ή τη δημιουργία της «Μικρής Γερμανίας». Η «Μεγάλη» θα συμπεριλάμβανε και την Αυστρία. Η αντίστοιχη «Μικρή» θα συμπεριλάμβανε τα αυτόνομα γερμανικά κρατίδια και την Πρωσία.
Δύο δεκαετίες αργότερα, η Αυστρία είχε κατατροπωθεί στον πόλεμο απέναντι σε Πρωσία και Ιταλία. Ιδρύεται η «Βόρεια Γερμανική Συνομοσπονδία», χωρίς φυσικά τη συμμετοχή της Αυστρίας. Ο αυτοκράτορας της Πρωσίας, Ότο Φαν Μπίσμαρκ, όμως, δεν σταματά εκεί. Έχοντας καταλάβει ορισμένα γερμανικά κρατίδια τα οποία είχαν συμμαχήσει με την Αυστρία στον Αυστροπρωσικό πόλεμο, πλέον έχει ένα συγκεκριμένο όραμα. Τη δημιουργία μιας «Μεγάλης Γερμανίας» αλλά χωρίς την Αυστρία. Με μπόλικη χρήση προπαγάνδας αλλά και έξυπνης διπλωματίας ο Ότο Φαν Μπίσμαρκ εξασφαλίζει τη μη συμμετοχή Βρετανών και Ρώσων απέναντι του και διεξάγει πόλεμο κατά της Γαλλίας. Το αποτέλεσμα τον δικαιώνει. Ιδρύεται η Γερμανική Αυτοκρατορία, η οποία προσαρτά την Αλσατία και τη Λωρραίνη.
Οι ιμπεριαλιστικές του τάσεις όμως δεν σταματούν εκεί. Λίγα χρόνια αργότερα, θα συνάψει συμμαχία με την Ιταλία και θα δημιουργήσει τις δικές της αποικίες στην Αφρική. Άλλωστε, αξίζει να σημειωθεί πως η σύσκεψη για το “διαχωρισμό της Αφρικής” πραγματοποιήθηκε στο Βερολίνο. Πόλη-βαρόμετρο της Γερμανικής Αυτοκρατορίας ή αλλιώς Βόρειας Γερμανικής Συνομοσπονδίας ή αλλιώς Μικρής Γερμανίας ή αλλιώς Μεγάλης Πρωσίας.
3. Γαλλία
Το πιο λυπηρό μέρος του άρθρου ασφαλώς αφορά τη Γαλλία, η οποία βέβαια αναγεννήθηκε ιδεολογικά, στρατιωτικά και πολιτικά μέσα από τις στάχτες της. Αν και εν τέλει κάηκε και πάλι στην ίδια «φωτιά», στη δίνη του πολέμου μια εικοσαετία αργότερα λόγω των παράλογων ιμπεριαλιστικών της τάσεων.
Τα πολεμικά κόστη ήταν τεράστια, δυσβάσταχτα για την Γαλλία μετά το τέλος του Πολέμου. Ως αποτέλεσμα, έπρεπε κάποιος να επιφορτιστεί τη συγκεκριμένη ευθύνη και να διαφοροποιήσει την κατάσταση. Όπως έχει αποδειχθεί πάμπολλες φορές, ο φτωχός λαός είναι ο κύριος υπεύθυνος για αυτά τα κόστη και οφείλει να φορολογηθεί ώστε να «ορθοποδήσει η χώρα», και όχι ο λαός. Η απώλεια της κυριαρχίας στην Ευρώπη, η ολοκληρωτική ήττα στους εμπορικούς δρόμους του Ατλαντικού (Καραϊβική και Β.Αμερική) και στις Ινδίες όπως είναι προφανές κλόνισαν τις μέχρι πρότινος πανίσχυρες εμπορικές σχέσεις της Γαλλίας.
Όπως κάθε επανάσταση, απορρέει κατά ένα πολύ σημαντικό ποσοστό από την ένδεια που διακατέχει τον λαό και το αδικαιολόγητο βάρος στις πλάτες του. Ως αποτέλεσμα, λίγα χρόνια αργότερα εκδηλώθηκε η Γαλλική Επανάσταση, η οποία φυσικά αποτελεί μια από τις σπουδαιότερες επαναστάσεις της σύγχρονης ιστορίας. Οι ανθρωπιστικές ιδεολογίες που εκφράστηκαν εν μέσω αυτής της επανάστασης διαφοροποίησαν για πάντα την ανθρώπινη συνείδηση σχετικά με την αξία του ανθρώπου.
4. Ρωσική Αυτοκρατορία
Η συσχέτιση του πολέμου με την πρόκληση της Αμερικανικής Επανάστασης αναλύθηκε προηγουμένως. Στην περίπτωση αυτή, έγινε κατανοητό πως ο Πόλεμος πυροδότησε μια σειρά από εξεγέρσεις. Εξεγέρσεις, οι οποίες οδήγησαν εν τέλει στη δημιουργία των ΗΠΑ. Όμως, και οι συμπρωταγωνιστές των ΗΠΑ κατά τη διάρκεια του «Ψυχρού Πολέμου», Ρώσοι, χρωστούν πολλά σε αυτόν τον πόλεμο. Ο λόγος σχετίζεται με τη δυναμική της Αυτοκρατορίας πριν και μετά τον πόλεμο. Το 1756 καμία μεγάλη ευρωπαϊκή δύναμη δε θεωρούσε τους Ρώσους ιδιαίτερα υπολογίσιμους αντιπάλους.
Μετά τη δυναμική τους παρουσία στον πόλεμο απέναντι στην Πρωσία οι ευρωπαϊκές ελίτ της εποχής ξεκίνησαν να θεωρούν την αυτοκρατορία ως μια άκρως υπολογίσιμη «πολεμική απειλή». Οι μετέπειτα πετυχημένες πολεμικές εκστρατείες των Ρώσων στα Βαλκάνια απέναντι στην Οθωμανική αυτοκρατορία, η νίκη τους απέναντι στο Ναπολέοντα απέδειξαν αυτόν τον χαρακτηρισμό. Ουσιαστικά, διαμόρφωσαν την απαρχή της πανίσχυρης Ρωσίας όπως την γνωρίζουμε σήμερα. Ακόμα και μετά την ήττα της στον κριμαϊκό πόλεμο του 1853 απέναντι σε Μ. Βρετανία, Γαλλία και Οθωμανική Αυτοκρατορία, είκοσι χρόνια αργότερα επανέκτησε οτιδήποτε της στέρησε αυτός ο πόλεμος με τη συνθήκη του Αγίου Στεφάνου η οποία τερμάτιζε τον πόλεμο με την Οθωμανική Αυτοκρατορία.
Συμπεραίνουμε πως ο επταετής πόλεμος ήταν η συνέχεια ενός πολέμου (της Αυστριακής Διαδοχής) , αλλά και το έναυσμα για πολλές ένοπλες εξεγέρσεις (Αμερικανική, Γαλλική Επανάσταση) και πολέμους (Ρωσικοτουρκικός, Αυστροπρωσικός) οι οποίοι διαφοροποίησαν τον τότε κόσμο και διαμόρφωσαν το σημερινό με τις δυνάμεις που αναδείχθηκαν. Άλλωστε, είναι ιδιαίτερα σύνηθες στην σύγχρονη ιστορία, οι πιο ραγδαίες κοινωνικοπολιτικές αλλαγές να επιφέρουν εκατομμύρια θανάτους.
