
Σήμερα, όλοι έχουμε στο νου μας την Ιαπωνία ως μία πολύ ανεπτυγμένη και προσεγμένη χώρα, τόσο σε οικονομικό όσο και σε πολιτικό και κοινωνικό επίπεδο. Αυτό φυσικά δεν είναι ψέμα, η χώρα έχει αναπτυχθεί σε πάρα πολλούς τομείς τις τελευταίες δεκαετίες. Tο ΑΕΠ της είναι από τα μεγαλύτερα στον κόσμο, παράγει (και εξάγει) σχεδόν τα πάντα και το νόμισμά της είναι από τα πιο ισχυρά. Οι Ιάπωνες απολαμβάνουν ένα γενικά υψηλό επίπεδο ζωής, ζουν σε μία κοινωνία εντελώς δυτικότροπη και είναι ένα έθνος που πλέον τα πάει καλά σχεδόν με τους πάντες. Θεωρούνται από τους πιο φιλήσυχους λαούς του κόσμου, είναι γνωστοί για τους καλούς τους τρόπους, πράγμα που το έχουν αποτυπώσει ακόμη και στη γλώσσα που μιλάνε. Οι καλές προοπτικές της Ιαπωνίας της έχουν δώσει δίκαια την παρομοίωση “Χώρα του Ανατέλλοντος Ηλίου”.
Aυτός ο ήλιος όμως πότε ανέτειλε στην πραγματικότητα; Ήταν πάντα το μέλλον της Ιαπωνίας τόσο ελπιδοφόρο και γεμάτο φως; Η αλήθεια είναι πως η Ιαπωνία έχει ζήσει και εκείνη σκοτεινές εποχές. Απ’ όταν οργανώθηκε πρώτη φορά σαν κράτος, κατά τα μεσαιωνικά χρόνια, η Ιαπωνία έχει μια μακρά παράδοση στη μοναρχία και μέχρι και σήμερα παραμένει η μοναδική χώρα που διατηρεί το όνομα της αυτοκρατορίας και τον θεσμό του αυτοκράτορα, έναν θεσμό που έχει ολοκληρωτικά συνδέσει το όνομά της η χώρα. Ο πρώτος αυτοκράτορας μάλιστα της Ιαπωνίας, είναι μια ημιμυθική φιγούρα. Αυτό δείχνει το πόσο αρχαίος είναι ο θεσμός στη χώρα της Άπω Ανατολής.

Η Ιαπωνία για πάρα πολλούς αιώνες, ήταν ένα κράτος με σχεδόν παντελή απομόνωση. Σπάνια δεχόταν επισκέπτες στα νησιά της, οι πολίτες της δεν ταξίδευαν στο εξωτερικό και γενικά επικρατούσε ένας κοινωνικός και πολιτικός εσωστρεφισμός. Για αιώνες, το φεουδαρχικό σύστημα ήταν το μόνο πολιτικό σύστημα που γνώριζε η χώρα και η ανώτερη κοινωνική τάξη ήταν αυτή των σαμουράι. Κατά τη διάρκεια του 16ου αιώνα, έμποροι και Ιησουίτες ιεραπόστολοι από την Πορτογαλία έφτασαν στην Ιαπωνία για πρώτη φορά, αρχίζοντας άμεσες εμπορικές και πολιτιστικές ανταλλαγές μεταξύ της Ιαπωνίας και της Δύσης. Με εξαίρεση βέβαια αυτό, ολόκληρος ο ιαπωνικός μεσαίωνας σημαδεύτηκε από εμφύλιες συγκρούσεις, εσωτερικές διαμάχες και σχεδόν μηδαμινό άνοιγμα προς τον δυτικό κόσμο.
Η κατάσταση στη χώρα του Ανατέλλοντος Ηλίου άρχισε να αλλάζει στα μέσα του 19ου αιώνα. Το φεουδαρχικό σύστημα των σαμουράι άρχισε να παρακμάζει και η χώρα αναγκάστηκε να ανοιχθεί προς τη Δύση με τη Συμφωνία της Καναγκάβα (1854). Το 1867 αυτοκράτορας της Ιαπωνίας ανακηρύσσεται ο Μεϊτζί, ο οποίος δίκαια κέρδισε το παρατσούκλι Μέγας. Χάρη στην πασίγνωστη μεταρρύθμισή του, η Ιαπωνία αναπτύχθηκε ραγδαία από κλειστή και αγροτική οικονομία, σε σύγχρονη και βιομηχανοποιημένη. Η λεγόμενη μεταρρύθμιση Μεϊτζί, ήταν αυτή που οδήγησε σε αυτό το αποτέλεσμα. Η Ιαπωνία επικεντρώθηκε στην πολεμική βιομηχανία, έγινε τεράστια προσπάθεια να μορφωθεί ο γενικός πληθυσμός και το κράτος να απολέσει τον παλιό συντηρητικό εσωστρεφισμό του. Οι μεγάλες αυτές αλλαγές έγιναν γνωστές ως το Ιαπωνικό Θαύμα.

Ο Αυτοκράτορας Μεϊτζί
Το 1894, οι Ιάπωνες πυροδοτούν έναν πόλεμο επεκτατικού χαρακτήρα με την τότε πανίσχυρη Κίνα της Δυναστείας των Τσινγκ, για τον έλεγχο της κορεατικής χερσονήσου. Η Κορέα τότε δεν ήταν κάτι πέρα από ένα πολύ αδύναμο κράτος και οι ηγέτες της Ιαπωνίας το έβλεπαν σαν ένα “εύκολο” θύμα. Η Κίνα από την άλλη, αν και πολύ ισχυρή, είχε αποδυναμωθεί σημαντικά λόγω των μακροχρόνιων πόλεμων που διεξήγαγε με τους Βρετανούς. Το 1894 ξέσπασε λαϊκή επανάσταση στην Κορέα. O βασιλιάς της χώρας ζήτησε τη συνδρομή των Κινέζων και των Ιαπώνων. Oι Ιάπωνες παρενέβησαν και καθαίρεσαν τον βασιλιά. Η Κίνα ήταν αντίθετη με αυτό, ξέσπασε διαμάχη μεταξύ τους, η οποία κατέληξε στον Α΄ Σινοϊαπωνικό Πόλεμο, τον οποίο κέρδισαν οι Ιάπωνες, αν και αναγκάστηκαν να παραιτηθούν από κάποια εδάφη που κέρδισαν λόγω παρέμβασης ξένων δυνάμεων (Γαλλία, Ρωσία, Βρετανία). Αυτό γέννησε ένα αίσθημα εθνικισμού στον ιαπωνικό λαό και πυροδότησε τις ιμπεριαλιστικές πολιτικές της ιαπωνικής ηγεσίας.
Η αυταρχική στάση της Ρωσίας ειδικότερα στο θέμα της Κορέας αλλά και η επεκτατική πολιτική της στα ασιατικά θέματα, δεν άργησε να τη φέρει σε σύγκρουση με την Ιαπωνία. Το 1904 ξεσπάσει ο Ρωσοϊαπωνικός Πόλεμος. Η Ιαπωνία των Μεϊτζί, κατορθώνει το ακατόρθωτο: να νικήσει και τη Ρωσία (που όμως αντιμετώπιζε σοβαρά εσωτερικά προβλήματα εκείνη την εποχή) και να κυριαρχήσει στην Κορέα και τη Μαντζουρία. Τα χρόνια που ακολούθησαν βρήκαν κερδισμένη την Ιαπωνία και στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Το 1931 καταλαμβάνει τη Μαντζουρία και την καθιστά αποικία της. Η διεθνής κοινότητα αντέδρασε, η Ιαπωνία παραιτήθηκε από την Κοινωνία των Εθνών (1933) και το 1936 σύναψε τις πρώτες της συμφωνίες με τη Ναζιστική Γερμανία. Έτσι, έγινε το τρίτο κράτος του Άξονα. Εκείνη την εποχή, οι βιαιοπραγίες του ιαπωνικού στρατού σε βάρος Κινέζων και Κορεατών στα εδάφη που κατέκτησε, είναι παραπάνω από γνωστές.

Γελοιογραφία που απεικονίζει τον Ρωσοϊαπωνικό Πόλεμο
Το 1926 είχε ανέβει στο θρόνο της Ιαπωνίας ο Χιροχίτο, ίσως ο πιο αμφιλεγόμενος αυτοκράτορας της νεότερης εποχής. Το 1937 η Ιαπωνία επιτίθεται ξανά στην Κίνα (που ήταν σπαραγμένη από τον εμφύλιο ανάμεσα σε εθνικιστές και κομμουνιστές) και καταλαμβάνει αρκετά εδάφη της σε ένα πόλεμο που τελείωσε ουσιαστικά με την παράδοση της Ιαπωνίας το 1945. Ο σκοπός ήταν ένας: η πρόσβαση στις πλούσιες πηγές της κινεζικής ενδοχώρας. Αρχικά, η Ιαπωνία σημείωσε σημαντικές νίκες στη Σανγκάη και από το τέλος του 1937 κατέλαβε την κινεζική πρωτεύουσα Ναντσίνγκ. Οι θηριωδίες του ιαπωνικού στρατού στην τελευταία πόλη επίσης δεν είναι αμελητέες. Το 1940 οι Ιάπωνες εισέβαλαν στη Γαλλική Ινδοκίνα, κάτι που τράβηξε το βλέμμα των Ηνωμένων Πολιτειών που φυσικά είχαν συμφέροντα στην περιοχή. Σαν να μην έφτανε αυτό, οι Ιάπωνες που ήθελαν να φτιάξουν τη μεγαλύτερη αυτοκρατορία του Ειρηνικού, το τράβηξαν ακόμα περισσότερο, με ολομέτωπη επίθεση εναντίον του ναυτικού των ΗΠΑ στο Περλ Χάρμπορ στις 7 Δεκεμβρίου 1941. Την επόμενη ακριβώς ημέρα, οι Ηνωμένες Πολιτείες κήρυξαν τον πόλεμο στη νησιωτική χώρα, καθιστώντας την έτσι τον κύριο αντίπαλό τους στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Στα χρόνια που ακολούθησαν, η Ιαπωνία άρχισε να χάνει μάχες και μαζί με αυτές και εδάφη. Οι Αμερικανοί μετά την ψυχρολουσία του Περλ Χάρμπορ, πέτυχαν σειρά σημαντικών νικών και ταυτόχρονα η ΕΣΣΔ από την άλλη, εισέβαλε στη Μαντζουρία. Ταυτόχρονα, η ήττα των ευρωπαϊκών συμμάχων της, επιδείνωσε την πολεμική σκακιέρα στην Ασία. Η φασιστική Ιταλία παραδόθηκε το 1944. Η Γερμανία συνετρίβη ολοκληρωτικά από τον Κόκκινο Στρατό το πρώτο μισό του 1945. Ο επίλογος γράφτηκε τον Αύγουστο του 1945, όταν οι Αμερικανοί απαιτώντας την παράδοση της Ιαπωνίας, η οποία φυσικά αρνούνταν, πέταξαν δύο αεροπλάνα πάνω από τις πόλεις Χιροσίμα και Ναγκασάκι (6 και 9 Αυγούστου 1945 αντίστοιχα) και μαζί με αυτά πέταξαν και δύο ατομικές βόμβες πάνω από κάθε πόλη, σκοτώνοντας 70.000 ανθρώπους στη Χιροσίμα και 60.000 ανθρώπους στο Ναγκασάκι. Τα χτυπήματά αυτά φυσικά οδήγησαν στην παράδοση της Ιαπωνίας, στη λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και ταυτόχρονα στη λέξη του ιαπωνικού επεκτατισμού.

Η καταστροφή της Χιροσίμα
Η ήττα της στο Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ήταν και μια ήττα γοήτρου. Η Ιαπωνία παραιτήθηκε από όλες τις αποικίες της, πλήρωσε υπέρογκες πολεμικές αποζημιώσεις και εγκαινιάστηκε μία περίοδος σοβαρής εσωστρέφειας στη χώρα. Ο αυτοκράτορας Χιροχίτο πάντως παρέμεινε στη θέση του μέχρι το 1988. Οι Ιάπωνες κλείστηκαν ξανά στα σύνορά τους και χρειάστηκαν πάρα πολλά χρόνια, μέχρι να αποκαταστήσουν ξανά τις εξωτερικές τους σχέσεις και να επανακάμψουν οικονομικά. Σήμερα, η Ιαπωνία έχει παραιτηθεί από το δικαίωμά της να κηρύξει πόλεμο, παρόλο που διατηρεί κανονικά στρατό. Η ευστροφία του λαού και η ικανότητα της ηγεσίας έφεραν σταδιακά στη χώρα ξανά στο προσκήνιο της οικονομίας και των διεθνών σχέσεων. Σήμερα η χώρα έχει εντελώς εκσυγχρονιστεί, η ιδέα του πολέμου έχει εγκαταλειφθεί εδώ και δεκαετίες, οι σχέσεις με τις ΗΠΑ έχουν βελτιωθεί, και μπορούμε να πούμε ότι ο ήλιος κατάφερε να ανατείλει ξανά σε αυτή τη χώρα, παρά κάποιες δεκαετίες “δύσης”. Μπορεί να μην ανέτειλε εδαφικά, ανέτειλε όμως σε όλους τους άλλους τομείς όπου οι Ιάπωνες διέπρεψαν.
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν γι’ αυτό το άρθρο:
Ασία: το φάντασμα του ιαπωνικού επεκτατισμού: αντλήθηκε από kathimerini.gr
Japanese Imperialism and the Road to War: αντλήθηκε από facinghistory.org
Μεταρρύθμιση Μεϊτζί: αντλήθηκε από el.wikipedia.org
Japanese Imperialism, 1868 – 1900: αντλήθηκε από fsmitha.com
Α΄Σινοϊαπωνικός Πόλεμος: αντλήθηκε από el.wikipedia.org
“Οι 100 Μεγαλύτερες Μάχες Όλων των Εποχών” – M.Lee – Lanning (2004) εκδ. Ενάλιος σελ 48 – 50