Η Αγγλία ήταν ανέκαθεν μία περιοχή με έντονο ιστορικό και πολιτισμικό υπόβαθρο. Η παράδοσή της με τη μοναρχία είναι μακραίωνη και μπορεί να ανιχνευθεί στον Αλφρέδο το Μέγα, δούκα του Ουέσεξ, ενός από τα μικρά βασίλεια που κυβερνούσαν τότε ένα μόνο μικρό κομμάτι της σύγχρονης Αγγλίας. Ο τίτλος Βασιλιάς της Αγγλίας παρέμεινε ως τις αρχές του 18ου αιώνα, όταν και υιοθετήθηκε ο τίτλος Βασιλιάς της Μ. Βρετανίας. Ο θεσμός της μοναρχίας έχει περάσει από πολλές φάσεις κρίσης και αμφισβήτησης σ’ όλη την ιστορία του βρετανικού λαού, με αποκορύφωμα τον αιματηρό εμφύλιο που έμεινε γνωστός ως Πόλεμος των Ρόδων.
Η ονομασία Πόλεμος των Ρόδων μάλλον δε χρησιμοποιήθηκε κατά τη διάρκεια του πολέμου. Πρόκειται ίσως για μεταγενέστερο ιστοριογραφικό όρο που προέρχεται από τα σύμβολα και τους θυρεούς των δύο βασιλικών οικογενειών που ενεπλάκησαν στη σύγκρουση του Οίκου των Γιορκ και του Οίκου των Λάνκαστερ. Ο επινοητής του όρου μάλλον ήταν ο Sir Walter Scott, μεγάλος Σκοτσέζος συγγραφέας του 19ου αιώνα. Ο Scott πήρε αφορμή από μία σκηνή του θεατρικού έργου “Ερρίκος ο ΣΤ΄” του Σαίξπηρ, όπου λάμβανε χώρα ένας απλός καυγάς μεταξύ μελών των δύο οίκων, με τον Οίκο των Γιορκ να συμβολίζεται με ένα λευκό τριαντάφυλλο και με τον Οίκο των Λάνκαστερ να συμβολίζεται με ένα κόκκινο.
Αν και τα τριαντάφυλλα χρησιμοποιήθηκαν ελάχιστες φορές στη διάρκεια του πολέμου, οι περισσότεροι των συμμετεχόντων φορούσαν εμβλήματα που είχαν σχέση με τον προστάτη – φεουδάρχη τους. Συχνά χρησιμοποιούνταν σύμβολα, όπως ο κόκκινος δράκος ή ο λευκός κάπρος. Ο ανταγωνισμός λοιπόν μεταξύ των δύο οικογενειών άρχισε, όταν ο βασιλιάς Ριχάρδος Β΄ που είχε ανέλθει στο θρόνο το 1377 ανατράπηκε από τον ξάδελφό του Ερρίκο Δ’, δούκα του Λάνκαστερ το 1399. Ο Ριχάρδος δεν ήταν δημοφιλής και οι περισσότεροι ευγενείς ήταν στο πλευρό του Ερρίκου. Να σημειωθεί ότι ο Ερρίκος ως απόγονος του Ιωάννη της Γάνδης, τρίτου γιου του Εδουάρδου Γ΄ είχε λιγότερα δικαιώματα στο θρόνο.
Το 1413, ο Ερρίκος Ε΄ αναρριχήθηκε στον αγγλικό θρόνο και κληρονόμησε αρχικά ένα ήρεμο βασίλειο. Ήταν καλός στρατιώτης και οι επιτυχίες του με τη Γαλλία στον Εκατονταετή Πόλεμο είχαν αυξήσει τη δημοτικότητά του. Ισχυροποίησε έτσι τη θέση των Λάνκαστερ στην εξουσία. Παρόλα αυτά, τα μέλη του Οίκου των Γιορκ πάντοτε προσπαθούσαν να πάρουν την εξουσία με διάφορους τρόπους, πυροδοτώντας συνήθως εξεγέρσεις. Ο Ριχάρδος των Γιορκ, γιος του Ριχάρδου του Κέιμπριτζ, κορυφαίος ευγενής της εποχής κατάφερε να κληρονομήσει τα προνόμια του θείου του, Εδουάρδου του Νόργουιτς, μιας και ο Ερρίκος τότε πίστευε ότι οι Λάνκαστερ είχαν ασφαλή τα δικαιώματά τους στο θρόνο. Συνεπώς οι Γιορκ δεν συνιστούσαν πραγματική απειλή.
Το 1422, ο Ερρίκος ΣΤ΄ διαδέχτηκε τον πατέρα του και αποδείχτηκε εντελώς αδύναμος κυβερνήτης. Ήταν μόλις εννέα μηνών, όταν ανέβηκε στο θρόνο και σύντομα περικυκλώθηκε από αυλοκόλακες. Οι μηχανορραφίες τους σταδιακά αποδυνάμωσαν τη θέση του βασιλιά και αυτό σε συνδυασμό με το ότι ο Ερρίκος δεν άφησε νόμιμους απογόνους, έκανε τον Ριχάρδο των Γιορκ να προβάλλει σοβαρές αξιώσεις επί του θρόνου. Η αυξανόμενη διχόνοια στην αυλή αντικατοπτριζόταν και σε ολόκληρη τη χώρα, όπου οικογένειες ευγενών έμπαιναν σε βεντέτα μεταξύ τους και δεν έδειχναν καθόλου σεβασμό στη βασιλική εξουσία και στη δικαιοσύνη. Επρόκειτο για οικογένειες παλαιών αριστοκρατών εναντίον μικρότερων ευγενών, οι οποίοι είχαν αυξήσει τη δύναμη και την επιρροή τους λόγω των διαφόρων εξεγέρσεων εναντίον του Ερρίκου.
Η αυξανόμενη λαϊκή δυσαρέσκεια, η πληθώρα ευγενών με ιδιωτικούς στρατούς και φέουδα και η διαφθορά της αυλής του Ερρίκου δημιούργησαν ένα πολιτικό κλίμα ώριμο για έναν εμφύλιο πόλεμο. Το 1453 ο Ερρίκος υπέφερε από την πρώτη του διανοητική κατάρρευση, στην οποία δεν αναγνώριζε ούτε τον νεογέννητο γιο του, Εδουάρδο του Ουέστμινστερ. Ο Ριχάρδος των Γιορκ, που στο μεταξύ είχε αποκτήσει μεγάλη δύναμη, ορίστηκε ως αντιβασιλέας και άρχοντας προστάτης του βασιλείου. Φυλάκισε τότε πολλούς αυλοκόλακες και υποστήριξε τις συμμαχίες του. Ο Ερρίκος μετά από δύο χρόνια, επανήλθε και απομάκρυνε τον Ριχάρδο λογικά μετά από επιρροή των διεφθαρμένων αξιωματικών του. Ο Πόλεμος των Ρόδων απέκτησε νέα δυναμική.
Ο Ριχάρδος, από φόβο μήπως συλληφθεί και εκτελεστεί, αναγκάστηκε να περάσει στα ένοπλα μέσα. Στις 22 Μαΐου 1455 δόθηκε η πρώτη μάχη του Πολέμου των Ρόδων στο Σεντ Όλμπανς, όπου ο στρατός των Λάνκαστερ ηττήθηκε. Ο Ερρίκος στο μεταξύ είχε πάλι καταρρεύσει και ο Ριχάρδος πήρε πίσω τους τίτλους του, όμως το 1456 τους έχασε και πάλι και απομακρύνθηκε από το Λονδίνο. Για λίγο, οι εχθροπραξίες σταμάτησαν το 1458. Το 1459 ξέσπασαν όμως εκ νέου αψιμαχίες και ο Ριχάρδος, λόγω κάποιων στρατιωτικών επιτυχιών, προέβαλε δημόσιες διεκδικήσεις για τον θρόνο. Ο ίδιος βάδισε στο Λονδίνο και ενώπιον του κοινοβουλίου έκανε γνωστές τις αξιώσεις του, όμως κανένας δεν τον υποστήριξε. Ο Ριχάρδος τότε, παρουσίασε ένα αναλυτικό γενεαλογικό δέντρο του ίδιου και κατάφερε να πείσει το κοινοβούλιο ότι όντως είχε περισσότερες αξιώσεις, αλλά και πάλι ο Ερρίκος δεν απομακρύνθηκε.
Στο μεταξύ, η βασίλισσα Μαργαρίτα (σύζυγος του Ερρίκου) που έπαιξε ενεργό ρόλο στη διαμάχη κατέφυγε στη βόρεια Ουαλία, ενώ ταυτόχρονα πολλοί υποστηρικτές των Λάνκαστερ συγκέντρωναν στρατό στα βόρεια της Αγγλίας. Στις 30 Δεκεμβρίου 1460 διεξήχθη ακόμα μία μάχη στο Γουέικφιλντ, όπου πήρε μέρος και ο ίδιος ο Ριχάρδος μαζί με τους συμβούλους του και τον 17χρονο γιο του, Εδμόνδο. Αμφότεροι σκοτώθηκαν στο πεδίο της μάχης και τα κεφάλια τους κρεμάστηκαν στις πύλες του Γιορκ. Οι υποστηρικτές του Ριχάρδου, ανακήρυξαν βασιλιά τον γιο του, Εδουάρδο Δ΄, ο οποίος νίκησε με τη σειρά του τους Λάνκαστερ στη μάχη του Μόρτιμερ Κρος. Ο Εδουάρδος απέκτησε μεγάλη λαϊκή απήχηση και ξεκάθαρα διατράνωσε την επιθυμία του να πάρει τον θρόνο για να τερματιστεί ο Πόλεμος.
Ο Ερρίκος ΣΤ΄ των Λάνκαστερ
Το 1461, ο Εδουάρδος κατορθώνει τελικά να πάρει τον θρόνο και να βασιλέψει ειρηνικά για μία δεκαετία. Ο Ερρίκος και η Μαργαρίτα εξορίστηκαν και κατέφυγαν στην αυλή του βασιλιά Ιάκωβου Γ΄ της Σκωτίας, όπου από εκεί προσπάθησαν να ενορχηστρώσουν διάφορες εξεγέρσεις κατά του Εδουάρδου, οι οποίες όμως απέτυχαν. Ο Οίκος των Λάνκαστερ είχε ηττηθεί. To 1464 υπήρξαν εξεγέρσεις των Λάνκαστερ στη βόρεια Αγγλία, αλλά αντιμετωπίστηκαν από τον Τζον Νέβιλ, μαρκήσιο του Μονταγκού. Στις 25 Απριλίου, ένας μικρός στρατός των Λάνκαστερ καταστράφηκε στη μάχη του Χέτζλεϊ Μουρ. Ο βασιλιάς Ερρίκος αργότερα αιχμαλωτίστηκε για τρίτη φορά στο Κλίθερο του Λάνκασαϊρ το 1465. Μεταφέρθηκε στον Πύργο του Λονδίνου, όπου αντιμετωπίστηκε αξιοπρεπώς, ενώ η Μαργαρίτα κι ο γιος της αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τη Σκωτία και να μεταβούν στη Γαλλία.
Τα πρώτα σύννεφα γύρω από τον Εδουάρδο άρχισαν να μαζεύονται, όταν ανακοίνωσε ότι παντρεύτηκε μυστικά την Ελίζαμπεθ Γούντβιλ, κόρη ενός ιππότη. Ο πλούσιος Κόμης του Γουόρικ που ήταν σύμμαχος των Γιορκ, απογοητεύτηκε και εξοργίστηκε με αυτή την απόφαση και έτσι συντάχθηκε με τους Λάνκαστερ. Η δύναμη των Γουόρικ ήταν αρκετά μεγάλη εκείνη την περίοδο. Το φθινόπωρο του 1470, ο στρατός τους εισέβαλε στην Αγγλία και τον Οκτώβριο κατέλαβε το Λονδίνο. Ο Εδουάρδος δε μπόρεσε να αντιδράσει, παραιτήθηκε από τον θρόνο και εγκατέλειψε ως προδότης τη χώρα μαζί με τον αδελφό του. Ο Ερρίκος ΣΤ΄ επανήλθε στο θρόνο του, οι Λάνκαστερ όμως είχαν ξεπέσει εντελώς και ήταν υποχείρια των Γουόρικ.
Ο Εδουάρδος Δ΄ των Γιορκ
Η επιτυχία των Γουόρικ αποδείχθηκε βραχύβια. Ο Κόμης εισέβαλε στη Βουργουνδία, για να εξυπηρετήσει τα συμφέροντα του Γάλλου μονάρχη Λουδοβίκου ΙΑ΄ ο οποίος του είχε τάξει τις Κάτω Χώρες. Ο Κάρολος της Βουργουνδίας, που ήταν και κουνιάδος του Εδουάρδου, για αντιπερισπασμό παραχώρησε στρατιωτικές δυνάμεις στον Εδουάρδο, ο οποίος εισέβαλε στην Αγγλία και κατέλαβε την Υόρκη αρχικά κι έπειτα το Λονδίνο. Τελικά, στη μάχη του Μπαρνέτ οι Γουόρικ νικήθηκαν και ο αρχηγός τους δολοφονήθηκε. Ο Ερρίκος εξορίστηκε εκ νέου. Σε μία μάχη που ακολούθησε, ο γιος του Ερρίκου σκοτώθηκε και αργότερα ο Ερρίκος πέθανε σύμφωνα με κάποιους από τη θλίψη του για το θάνατο του γιου του, αν και άλλοι υποστηρίζουν ότι δολοφονήθηκε.
Η επάνοδος του Εδουάρδου έφερε πολιτική σταθερότητα, όμως μετά τον θάνατό του το 1483 ξέσπασαν κι άλλες διαμάχες. Πολλοί ευγενείς συνέχισαν να δυσανασχετούν με την επιρροή των Γούντβιλ. Ο γιος του Εδουάρδου Δ΄, ο οποίος ήταν μόλις 12 ετών τον διαδέχτηκε με το όνομα Εδουάρδος Ε΄. Επειδή όμως ήταν ανήλικος, αντιβασιλέας ορίστηκε ο θείος του, Ριχάρδος του Γκλόστερ. Ο Γκλόστερ κατάφερε να δολοφονήσει τον παππού του Εδουάρδου Ε΄από την πλευρά της μητέρας του για να αποτρέψει – όπως υποστήριζε – πιθανή συνωμοσία των Γούντβιλ. Ο Εδουάρδος Ε΄ εισήλθε στο Λονδίνο υπό τη συνοδεία του Ριχάρδου και μεταφέρθηκε στον Πύργο του Λονδίνου. Η Ελισάβετ Γούντβιλ είχε ήδη βρει καταφύγιο στο Γουέστμινστερ με τα υπόλοιπα παιδιά της και γίνονταν προετοιμασίες για τη στέψη του Εδουάρδου Ε΄ στις 22 Ιουνίου.
Ο Ριχάρδος όμως είχε τέτοια δύναμη, έτσι ώστε κατάφερε να δολοφονήσει και τον Εδουάρδο και τον μικρότερο αδερφό του και να αρπάξει τον θρόνο ως Ριχάρδος Γ΄. Δεν υπήρξε ποτέ αγαπητός στον λαό του και δεν ήταν δημοφιλής βασιλιάς. Τότε εμφανίστηκε στο προσκήνιο, ο Ερρίκος Τυδώρ που αμφισβήτησε ανοικτά τη δικαιοδοσία του. Ο Τυδώρ κατάφερε να ξεσηκώσει τους υποστηρικτές των Λάνκαστερ και το 1485 ο Πόλεμος των Ρόδων είδε την τελευταία του μάχη. Οι Γιορκ ηττήθηκαν κατά κράτος, ο Ριχάρδος σκοτώθηκε και ο Ερρίκος πήρε τον θρόνο, ως Ερρίκος Ζ΄. Για να ισχυροποιήσει τη θέση του, παντρεύτηκε τη μοναδική κληρονόμο των Γιορκ, την Αικατερίνη, κόρη του Εδουάρδου Δ΄. Ένωσε τα σύμβολα των δύο αντιμαχόμενων οίκων, δημιούργησε τον Οίκο των Τυδώρ που κυβέρνησε την Αγγλία για τα επόμενα 120 χρόνια και ο Πόλεμος τελείωσε.
Πηγές που αντλήθηκαν γι’ αυτό το άρθρο:
Wars of the Roses | Summary, History & Facts : δημοσιεύτηκε στο britannica.com
Wars of the Roses : δημοσιεύτηκε στο history.com
The Wars of the Roses:δημοσιεύτηκε στο historic – uk. com
Causes of the Wars of the Roses: αντλήθηκε από ancient.eu
Kouvatsou I. “Ο Πόλεμος των Ρόδων” : δημοσιεύτηκε στο academia.edu
