Μουρασάκι Σικίμπου: «Η Βιολέτα της τελετουργίας»

Murasaki Shikibu στο Ishiyama-dera. Πηγή: haikugirl.files.wordpress.com

«Καθώς βλέπεις κάποιον αγαπημένο σαν καπνός να κατευθύνεται στα σύννεφα, ξαφνικά ο απογευματινός ουρανός γίνεται αναπάντεχα οικείος…» απαγγέλλει ο Πρίγκηπας Γκέντζι.

Η Μουρασάκι Σικίμπου είναι μια από τις πρωτοπόρες Γιαπωνέζες συγγραφείς. Ήταν, επίσης, ποιήτρια, ημερολογιογράφος και κυρία επί των τιμών κατά την περίοδο της ακμής των Χεϊάν. Είναι διάσημη για το έργο της «Η Ιστορία του Πρίγκιπα Γκέντζι», το οποίο γράφτηκε μεταξύ του 1000 μ.Χ. και 1008 μ.Χ.

Η Μουρασάκι Σικίμπου θεωρείται η πρώτη μυθιστοριογράφος στην ιστορία και  κατέχει, δίκαια, μια θέση ανάμεσα στις 50 γυναίκες που άλλαξαν τον κόσμο. Γεννήθηκε σε μια εποχή που η μόρφωση των γυναικών ήταν ανεπίτρεπτη ακόμη και αν είχαν αριστοκρατική καταγωγή. Η οικογένειά της ήταν μέλος της ισχυρής οικογένειας των Φουτζιβάρα. Υπήρχε μακρά οικογενειακή λογοτεχνική  παράδοση και από τους δυο γονείς της.

Η Μουρασάκι Σικίμπου είχε μεγάλη κλίση προς τα γράμματα και, μαζί με το μικρότερο αδελφό της, μορφώθηκαν από τον πατέρα τους, Φουτζιβάρα Ταμετόκι. Απέκτησε βαθιά γνώση της ιαπωνικής λογοτεχνίας, της κινέζικης και του Βουδισμού. Η κινέζικη γλώσσα αποτελούσε τότε τη γραπτή κυβερνητική γλώσσα που διδάσκονταν  και χρησιμοποιούσαν μόνο οι άνδρες και οι γυναίκες δεν θεωρούνταν ικανές να την κατέχουν. Γι΄αυτό και οτιδήποτε παρεξέκλινε από την γραμμή των κανόνων και της παράδοσης ήταν επονείδιστο. Για τις γυναίκες της εποχής της υπήρχε η όνα-ντε, η λεγόμενη γραφή των γυναικών.

Advertising

Advertisements
Ad 14

Η ζωή της Μουσουράκι Σικίμπου τυλίγεται από ένα μυστήριο. Γεννήθηκε στο Χεϊάν-κιό (σημερινό Κιότο) περίπου το 973 μ.Χ. Το πραγματικό της όνομα δεν είναι γνωστό. Εικάζεται ότι της αποδόθηκε το όνομα της ηρωίδας του έργου της. Το επώνυμο της σχετίζεται με την θέση που κατείχε ο πατέρας της. Αυτό ήταν το Γραφείο Τελετουργιών του αυτοκράτορα. Παρότι στις κοπέλες των καλών οικογενειών δεν επιτρεπόταν η έξοδος από το σπίτι, η Μουρασάκι Σικίμπου, στα δεκαπέντε της έτη, είχε την ευκαιρία να ζήσει για ενάμισι χρόνο στο Ετσιζέν, όπου ο πατέρας της διορίστηκε έπαρχος. Αμέσως μετά επέστρεψε για να παντρευτεί τον Φουτζιβάρα Νομπουτάκα, μακρινό συγγενή και κατά πολλά χρόνια μεγαλύτερο της. Ο γάμος ήταν ο προορισμός στη ζωή μιας γυναίκας στη εποχή της. Στους αριστοκράτες επιτρεπόταν να νυμφεύονται περισσότερες της μιας γυναίκες. Έτσι, όταν η Μουρασάκι Σικίμπου παντρεύτηκε, ο σύζυγός της είχε ήδη ενήλικα παιδιά. Μαζί απέκτησαν μια κόρη, την Κατάκο. Όταν δυο χρόνια αργότερα μένει χήρα αφοσιώνεται στη μελέτη και τη συγγραφή. Την περίοδο αυτή θεωρείται ότι άρχισε να γράφει το Γκέντζι μονογκατάρι ή «Ιστορία του Πρίγκιπα Γκέντζι».

Μουρασάκι Σικίμπου
Μουρασάκι Σικίμπου. Πηγή: files.tofugu.com

 Οι κοινωνικές συμβάσεις της Ιαπωνίας, όμως, δεν επέτρεπαν σε μια χήρα γυναίκα να είναι μόνη. Ένα νέο κεφάλαιο προστέθηκε στην ζωή της, όταν μπήκε στην αυτοκρατορική Αυλή ως κυρία επί των τιμών της Τζοτομονίν, της δεύτερης γυναίκας του αυτοκράτορα. Επρόκειτο για την κόρη ενός πανίσχυρου άνδρα, του Μιτσινάγκα, η δύναμη και η εξουσία του οποίου ήταν τόση που ήταν σε θέση να παρεμβαίνει ακόμη και στην αυτοκρατορική διαδοχή.

Διαβάστε επίσης  Ο Παρθενώνας και τα μυστικά του: Το μυστήριο ξετυλίγεται

Η Μουρασάκι Σικίμπου έχαιρε της εκτίμησης της αυτοκράτειρας Τζοτομονίν αλλά και του ίδιου του αυτοκράτορα Ιτσιτζό ο οποίος θαύμαζε το πνεύμα και την ευφυΐα της. Ο αυτοκράτορας την υποδέχθηκε στην Αυλή του με ένα ποίημα από το Κοκκίν-βακασού. Μάλιστα δεν δίστασε να την επαινέσει μπροστά σε όλους τους αυλικούς του για την μόρφωση της δηλώνοντας πως είχε διαβάσει το Νιχόνγκι. Επρόκειτο για ένα από τα αρχαιότερα έργα της ιαπωνικής ιστορίας γραμμένο σε κλασικά κινέζικα το οποίο δυσκολεύονταν να διαβάσουν ακόμη και οι άνδρες. Ωστόσο η ζωή της στην Αυλή κάθε άλλο παρά ρόδινη μπορούσε να θεωρηθεί.

Η Μουρασάκι Σικίμπου κατηγορήθηκε ότι δεν ήταν η συγγραφέας της «Ιστορίας του Πρίγκιπα Γκέντζι», ότι ο πατέρας της ήταν εκείνος που την έγραψε και η ίδια απλώς τη διάνθισε. Η μεγαλύτερη εχθρός της ήταν Σέι Σόναγκον η οποία ήταν, επίσης, μορφωμένη και συγγραφέας του έργου «Το βιβλίο του μαξιλαριού». Είχε την ίδια θέση με την Μουρασάκι Σικίμπου στην Αυλή αλλά ήταν ιεραρχικά ανώτερη της καθώς ήταν στην ακολουθία της πρώτης γυναίκας του αυτοκράτορα κι, επομένως, πρώτης σε ιεραρχία αυτοκράτειρας και φρόντιζε να της κάνει όσο μπορούσε πιο δύσκολη τη ζωή.

Advertising

Ο κύκλος της ζωής, όμως, έχει γυρίσματα. Η επιρροή του Μιτσινάγκα ήταν τόση που κατάφερε να γίνει πρώτη αυτοκράτειρα η Τζοτομονίν οπότε αντιστράφηκε η ιεραρχία. Η Μουρασάκι Σικίμπου ήταν όχι μόνο συνοδός αλλά και δασκάλα της έφηβης ακόμη  αυτοκράτειρας. Παρά τις περισπάσεις, από τα καθήκοντά της στην Αυλή, η Μουρασάκι Σικίμπου δημιούργησε το εκτενέστερο έργο της ιαπωνικής λογοτεχνίας. Η «Ιστορία του Πρίγκιπα Γκέντζι» περιλαμβάνει 54 κεφάλαια και 400 χαρακτήρες. Κεντρικός ήρωας είναι ένας ξεπεσμένος πρίγκιπας, ο λαμπερός ο Γκέντζι. Παρακολουθούμε την ζωή και τους έρωτες του ίδιου και των απογόνων του κατά την ακμή της περιόδου Χεϊάν (794-1185). Θεωρείται το πρώτο και παλαιότερο πλήρες παγκόσμιο μυθιστόρημα και το σημαντικότερο στην Άπω Ανατολή. Για πρώτη φορά αναλύεται σε βάθος και η ψυχολογική διάσταση των ηρώων με σχόλια και παρατηρήσεις για την ζωή στην αυτοκρατορική Αυλή που διαπνέονται από έντονο ρεαλισμό. Οι σκηνές δράσης δεν είναι έντονες αλλά δίνεται η δυνατότητα στον αναγνώστη να κοιτάξει πίσω από τις κλειστές πύλες και να ζήσει τα όσα διαμείβονταν στην ζωή των ευγενών με σχεδόν απτό  τρόπο.

Διαβάστε επίσης  Οι ανισότητες στην Υεμένη ως προάγγελος του πολέμου

Η Μουρασάκι Σικίμπου περιγράφει μοναδικά τις αριστοκρατικές συνήθειες, τον τρόπο που οι αυλικοί προσπαθούν να τελειοποιηθούν στην ποίηση, την καλλιγραφία, τη ζωγραφική, τη μουσική, τη θρησκεία. Με καθαρή ματιά είναι σε θέση να περιγράψει τους γυναικείους χαρακτήρες και τις συμπεριφορές τους. Στα τελευταία 14 κεφάλαια, το έργο γίνεται λίγο πιο σκοτεινό. Εκεί διακρίνεται η επιρροή του βουδισμού στην συγγραφέα, όπως διαφαίνεται μέσα από την διάταση της ματαιότητας, που δίνει στην ανθρώπινη ύπαρξη. Πολλοί μελετητές θεωρούν ότι τα τελευταία δεν γράφτηκαν από την ίδια αλλά συμπληρώθηκαν, ίσως, από την κόρη της η οποία έγινε διάσημη ποιήτρια.

Δυστυχώς το πρωτότυπο χειρόγραφο, 1100 σελίδων, της Μουρασάκι Σικίμπου με την «Ιστορία του Πρίγκιπα Γκέντζι» δεν έχει σωθεί. Έχουν βρεθεί, όμως, περί τα 300 αντίγραφα με κάποιες διαφορές μεταξύ τους. Ενδεχομένως η ίδια η συγγραφέας να ξανάγραφε τα κείμενα της. Το έργο της διαμορφώθηκε στη σημερινή του μορφή το 1021 μ.Χ. Γράφτηκε στο ιαπωνικό αλφάβητο, δηλαδή με τους χαρακτήρες κάνα, την γλώσσα της Αυλής, την οποία απέφευγαν οι άνδρες, οι οποίοι χρησιμοποιούσαν τους κινέζικους χαρακτήρες κάντζι στο γραπτό λόγο. Έτσι τα θεμέλια της γιαπωνέζικης λογοτεχνίας τέθηκαν από τις γυναίκες.

Μουρασάκι Σικίμπου
Γλυπτό της Μουρασάκι Σικίμπου. Πηγή: famousinventors.org

Η Μουρασάκι Σικίμπου απεχθανόταν τη ζωή στην Αυλή, στην οποία ήταν εντελώς ασυνήθιστη, και απέκρυπτε ότι διέθετε άπταιστη γνώση της κινέζικης γλώσσας προκειμένου να αποφύγει επιπλέον χλευασμό προς το πρόσωπό της. Χρησιμοποίησε λίγες λέξεις στα κινέζικα για να εκφράσει στα γραπτά της σκέψεις σχετικές με το Βουδισμό και την πολιτική. Αποτέλεσμα αυτών των επιλογών ήταν να γραφτεί το έργο της στη γλώσσα του λαού της χώρας όπου γεννήθηκε. Γράφτηκε από γυναίκα και απευθυνόταν σε γυναίκες με σκοπό να αναγνωσθεί  δυνατά προς τέρψη τους.

Advertising

Εκτός από το Γκέντζι μονοκατάρι έγραψε το Μουρασάκι Σικίμπου νίκι με εμπειρίες πριν και μετά τη γέννηση του διαδόχου του αυτοκρατορικού θρόνου όπως και ένα ημερολόγιο με σκέψεις και παρατηρήσεις της απ’ όπου αντλούνται πολύτιμες πληροφορίες για το περιβάλλον και την κοινωνική ζωή της εποχής της. Ένα τραγικό γεγονός σημάδεψε τη ζωή της. Ο αγαπημένος της αδελφός πεθαίνει και εκείνη συντετριμμένη από το χαμό του δρομολογεί την έξοδο της από το παλάτι. Μετά το θάνατο του Μιτσινάγκα έφυγε μακρυά από την αυτοκρατορική αυλή επιστρέφοντας πιθανόν στο Κιότο. Εκεί έζησε έως το θάνατο της που επήλθε τρία χρόνια  αργότερα (περίπου το 1014 ή 1025).

Διαβάστε επίσης  5 άνθρωποι με όραμα που ξεκίνησαν από το μηδέν
Μουρασάκι Σικίμπου
Σκηνή από την «Ιστορία του Γκέντζι». Πηγή: img.theculturetrip.com

Για να αντιληφθούμε το μέγεθος της αξίας της Μουρασάκι Σικίμπου και του έργου της αρκεί να σκεφτούμε πως έκανε κάτι παρόμοιο με τον Όμηρο. Δημιούργησε ένα άρτιο λογοτεχνικό έργο που δεν υπήρχε πριν από εκείνη. Έπλασε 400 χαρακτήρες ηρώων των οποίων την πορεία της ζωής μπορούμε να παρακολουθήσουμε με συνέπεια. Όσοι θαυμάζουν το συγγραφικό έργο του Τζορτζ Ρ. Ρ. Μάρτιν στο «Τραγούδι της Φωτιάς και του Πάγου», για παράδειγμα, χωρίς να υπάρχει κάποιου είδους σύνδεση ή σύγκριση, μπορούν να αντιληφθούν τι σημαίνει η διαχείριση από ένα συγγραφέα τόσων πολλών και διαφορετικών χαρακτήρων.

Οι Ιάπωνες αγάπησαν τη Μουρασάκι Σικίμπου και της χάρισαν την αθανασία. Ενέταξαν τα έργα της διδακτέα ύλη των σχολείων και των πανεπιστημίων τους και μάλιστα στο πρωτότυπο. Στην Ιαπωνία η «Ιστορία του Πρίγκιπα Γκέντζι» έχει μεταφερθεί πολλές φορές διασκευασμένη τόσο στο θέατρο όσο και στον κινηματογράφο. Το 1999 έγινε διασκευή για την όπερα ενώ το 2009 μεταφέρθηκε στην μικρή οθόνη με την μορφή κινουμένων σχεδίων, γνωστά ως Άνιμε. Tο 2000 η Ιαπωνική τράπεζα κυκλοφόρησε χαρτονόμισμα των 2000 γιεν εικονογραφημένο με σκηνή από την «Ιστορία του Πρίγκιπα Γκέντζι» και τη Μουρασάκι Σικίμπου

Μουρασάκι Σικίμπου
Χαρτονόμισμα των 2000 γιεν Πηγή: i.imgur.com

«Η Ιστορία του Πρίγκιπα Γκέντζι» μεταφράστηκε στην αγγλική γλώσσα για πρώτη φορά στα τέλη του 19ου και έχει ενταχθεί, κατά κάποιο τρόπο, στην κλασσική αγγλική λογοτεχνία. Στο διεθνές κινηματογραφικό στερέωμα κυκλοφόρησε το 1987 από τον σκηνοθέτη  Paulo Rocha σε ταινία με τον τίτλο “Desejado ou As Montanhas da Lua” (ο Επιθυμητός ή τα βουνά της Σελήνης). 

Advertising

Οι Ιάπωνες δεν άφησαν γωνία της χώρας τους που να μην τιμήσουν τοποθετώντας αγάλματά της. Αν και υπάρχουν πολλά αξιόλογα έργα στην ιαπωνική λογοτεχνία το συγκεκριμένο θεωρείται το αρχαιότερο και σημαντικότερο.


Βιβλιογραφία

Δήμητρα, Νικολαΐδου, Γεωργία, Παναγιωτίδου. 50 Γυναίκες που άλλαξαν τον κόσμο. Εκδόσεις Αρχέτυπο/Μεταεκδοτική ΑΕ. Θεσσαλονίκη:2009

Διαδικτυακοί τόποι

Advertising

Encyclopaedia Britannica. Murasaki Shikibu. Japanese courtier and author. Ανακτήθηκε από: https://www.britannica.com/biography/Shikibu-Murasaki

Royall, Tyler. Murasaki Shikibu. Brief life of a legendary novelist: c. 973-1014. Περιοδικό Harvard Μάϊος-Ιουνιος 2002. Ανακτήθηκε από: https://harvardmagazine.com/2002/05/murasaki-shikibu.html

New World Encyclopedia. Murasaki Shikibu. Ανακτήθηκε από: http://www.newworldencyclopedia.org/entry/Murasaki_Shikibu

Αρθρα απο την ιδια κατηγορια

5 υπέροχοι προορισμοί για το Σαββατοκύριακο

Όλοι οι άνθρωποι έχουμε ανάγκη από μικρές, κοντινές και
Inland Empire

«Inland Empire»: Το αινιγματικό «κύκνειο άσμα» του David Lynch

Αν και το «Mullholand Drive» χαρακτηρίστηκε ως μια από τις