Η αυτοεικόνα ως έννοια ορίζεται η εικόνα που διαμορφώνει το άτομο για το εαυτό του. Αν και πολλοί την ταυτίζουν με την αυτοεκτίμηση και την αυτοπεποίθηση, πρόκειται για μια λανθασμένη ταύτιση. Για το λόγο αυτό, πολλές φορές ακόμα και οι ερευνητές δυσκολεύονται να δώσουν έναν ακριβή ορισμό.
Όσο το άτομο μεγαλώνει, η αυτοεικόνα γίνεται όλο και πιο σταθερή. Αντίθετα, σε μικρότερες ηλικίες, είναι περισσότερο ευμετάβλητη, γιατί το άτομο δεν έχει σταθερές συνιστώσες στη ζωή του. Αυτό δεν σημαίνει, ότι ένας ενήλικας έχει πάντα σταθερή αυτοεικόνα. Αντίθετα, όταν έρθει αντιμέτωπος με ένα γεγονός, που θα τον κλονίσει, αυτή μπορεί να επηρεαστεί.
Η αυτοεικόνα διακρίνεται σε θετική και αρνητική. Θετική έχουμε, όταν το άτομο αναγνωρίζει τα δυνατά και αδύναμα σημεία του χαρακτήρα του. Δεν σημαίνει δηλαδή, ότι απαρτίζεται αποκλειστικά δυνατά στοιχεία. Σημαίνει, ότι το άτομο έχει ολοκληρωμένη εικόνα εαυτού, αναγνωρίζοντας δυνατότητες και αδυναμίες, χωρίς να επηρεάζεται από τους άλλους. Αντίθετα, η αρνητική αυτοεικόνα αφορά την άσχημη γνώμη και άποψη, που έχει το άτομο για τον εαυτό. Επηρεάζεται επίσης από την άποψη, που έχει το άτομο για τους άλλους, όταν νιώθει ότι μειονεκτεί έναντι των άλλων. Προκύπτει επίσης, όταν υπάρχει απόκλιση από την ιδανική αυτοεικόνα. Με τον όρο ιδανική, αναφέρονται τα στοιχεία εκείνα και τους χαρακτηρισμούς, που το άτομο επιθυμεί να έχει.
Ο λόγος για τον οποίο η έννοια της αυτοεικόνας είναι πολύ σημαντική και αξίζει να αναλυθεί αφορά τις επιπτώσεις, που έχει στη ψυχική υγεία. Όταν είναι αρνητική, έχει παρατηρηθεί ότι το άτομο είναι περισσότερο ευάλωτο σε άγχος και συναισθηματικές διαταραχές. Επίσης, τα ποσοστά μοναξιάς και κοινωνικής απομόνωσης είναι υψηλότερα. Το άτομο νιώθει ανήμπορο να διαχειριστεί δύσκολες καταστάσεις χωρίς τη βοήθεια άλλων.
Ακόμα, έχει έντονο το φόβο της απόρριψης και της αποτυχίας με συνέπεια να μην αναλαμβάνει να διεκπεραιώσει δύσκολες δραστηριότητες ή να γίνεται συνεχώς αναβλητικό. Το άτομο συνεπώς μπαίνει σε μια διαδικασία «φαύλου κύκλου», όπου δεν αναλαμβάνει να κάνει πράγματα, τα οποία ενισχύουν την ήδη αρνητική αυτοεικόνα. Δεν σημαίνει σε καμία περίπτωση, ότι τα άτομα με υπερβολικά θετική αυτοεικόνα ωφελούνται περισσότερο. Όταν το άτομο έχει υψηλές θετικές προσδοκίες, οι οποίες μελλοντικά δεν ικανοποιούνται, το αίσθημα ματαίωσης είναι μεγάλο.
Το σημαντικότερο είναι το άτομο να έχει μια θετική αυτοεικόνα, ώστε να αναγνωρίζει τα δυνατά σημεία του χαρακτήρα του και να τα αξιοποιεί, αλλά και να έχει επίγνωση των αδυναμιών του, ώστε να τις βελτιώνει.
