Ένα βασικό στοιχείο στην επικοινωνία μας με τους άλλους είναι η οπτική επαφή. Δείχνει ότι έχουμε την προσοχή τους και ακούνε τα όσα λέμε, χωρίς περισπασμούς. Είναι ένας τρόπος που μοιραζόμαστε πρόθεση και συναίσθημα και απαιτεί να συγχρονίσουμε τις κινήσεις του ματιού με αυτούς. Είμαστε πιο εξοικειωμένοι με πρόσωπα των οποίων τα μάτια κοιτάζουν πάνω μας, σε σχέση με πρόσωπα των οποίων τα μάτια κοιτάζουν αλλού. Ακόμα και τα νεογέννητα δίνουν μεγαλύτερη προσοχή σε πρόσωπα με μάτια που κοιτάζουν απευθείας σε αυτά, παρά σε πρόσωπα με μάτια που κοιτάζουν μακριά. Η έρευνα έχει δείξει ότι οι περισσότεροι άνθρωποι είναι άνετοι με περίπου 3,2 δευτερόλεπτα οπτικής επαφής από έναν ξένο. Ενδιαφέρον παρουσιάζει, επίσης, το εύρημα ότι η οπτική επαφή φαίνεται να περιλαμβάνει την παρεγκεφαλίδα. Αυτή βοηθά να προβλέψουμε τις αισθητηριακές συνέπειες που έχουν οι πράξεις κάποιου. Ενεργοποιεί, ακόμη, το σύστημα άκρων του καθρέφτη. Αυτό είναι ένα σύνολο περιοχών του εγκεφάλου που είναι ενεργό τόσο όταν κινούμε οποιοδήποτε μέρος του σώματος (συμπεριλαμβανομένων των ματιών), όσο και όταν παρατηρούμε κάποιον άλλο να κάνει το ίδιο. Γενικά, το μεταιχμιακό σύστημα στηρίζει την ικανότητά μας να αναγνωρίζουμε και να μοιραζόμαστε συναισθήματα. Αυτό ακριβώς σημαίνει ότι είναι κρίσιμο στην ικανότητά μας για ενσυναίσθηση.
Η επίδραση της οπτικής επαφής:
Το αντίκτυπο του βλέμματος κάποιου μπορεί να λειτουργήσει υπέρ ή κατά της ικανότητας να παραμείνουμε συγκεντρωμένοι. Σε αρκετές περιπτώσεις, τα βλέμματα που κατευθύνονται από εμάς ενισχύουν την ικανότητά μας να επεξεργαζόμαστε πληροφορίες που σχετίζονται με πρόσωπα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το συμπέρασμα για το φύλο του ατόμου που παρατηρούμε. Μπορεί, επίσης, να ενισχύσουν τη μνήμη μας για το ποιος μας κοιτούσε. Αξίζει, ακόμη, να αναφερθεί ότι η οπτική επαφή μπορεί να συμβάλλει στη βελτίωση της μάθησης γενικότερα. Σύμφωνα με μία μελέτη του 1980, οι νέοι μαθητές είχαν βελτιωμένη ανάκληση του λεκτικού υλικού μετά το μάθημα, όταν προηγουμένως οι καθηγητές τους διατηρούσαν οπτική επαφή μαζί τους, κατά τη διάρκεια των διαλέξεων. Τα βλέμματα των άλλων επηρεάζουν και την αυτεπίγνωσή μας. Το να νιώθει κανείς ότι παρακολουθείται τείνει να τον εξοικειώνει με τις φυσιολογικές αντιδράσεις του σώματός του (π.χ. καρδιακός ρυθμός) και με το πώς μπορεί να γίνει αντιληπτός από τους άλλους (π.χ. όταν έχει λεκέ η μπλούζα του). Έχει βρεθεί ότι ακόμα και απλές εικόνες ματιών σε πίνακες ή σε φωτογραφίες μάς κάνουν να ενεργούμε με έναν κοινωνικό ή αξιόπιστο τρόπο. Αυτό συμβαίνει, καθώς τέτοιες εικόνες θυμίζουν ότι τα άτομα είναι παρόντα και/ή θα μας κρίνουν.
Σημαντικό είναι το γεγονός ότι το βλέμμα των άλλων μπορεί να προκαλέσει έντονα συναισθήματα ντροπής και άλλες αρνητικές αυτοαξιολογήσεις σε κοινωνικά ανήσυχα άτομα. Πρόσθετες έρευνες δείχνουν ότι όταν αντιμετωπίζουμε ή προκαλούμε κάποιον, η οπτική επαφή μπορεί να χρησιμεύσει στην ενίσχυση της αντιληπτής επιθετικότητας. Αναλυτικότερα, μία μελέτη για την οπτική επαφή στην πειθώ έκανε μία σημαντική διαπίστωση. Αυτή ήταν ότι τα άμεσα βλέμματα εξασθένησαν την ικανότητα των ατόμων να αλλάξουν τις απόψεις των άλλων.
Γιατί υπάρχει η δυσκολία διατήρησης οπτικής επαφής ενώ μιλάμε;
Σίγουρα πολλοί θα το έχουμε κάνει. Εξηγούμε κάτι σε έναν φίλο, κοιτώντας παράλληλα διάφορα σημεία του χώρου, πέραν των ματιών του. Κάποιοι Ιάπωνες ερευνητές έχουν δώσει εξήγηση για αυτό το φαινόμενο. Πιστεύουν ότι αυτό συμβαίνει επειδή η βλεμματική επαφή έχει μία μοναδική επίδραση στις διαδικασίες του γνωστικού ελέγχου. Πιο συγκεκριμένα, το αμοιβαίο βλέμμα είναι τόσο διανοητικά τονωτικό που μας είναι δύσκολο να σκεφτόμαστε καθαρά και ταυτόχρονα να κοιτάμε το άλλο άτομο. Επιπροσθέτως, έχει αποδειχθεί ερευνητικά ότι η οπτική επαφή παρεμβαίνει και σε άλλες ψυχικές διεργασίες, όπως αυτές που αφορούν στην οπτική φαντασία.
Πηγές:
- Γιατί είναι δύσκολο να μιλάτε και να διατηρείτε βλεμματική επαφή την ίδια στιγμή; Ανακτήθηκε από https://www.psychologynow.gr/ (τελευταία πρόσβαση 14/04/2021 στις 15:30)
- How Eye Contact Prepares the Brain to Connect. Ανακτήθηκε από https://www.psychologytoday.com/intl (τελευταία πρόσβαση 14/04/2021 στις 15:30)
- What Eye Contact Can Do to You. Ανακτήθηκε από https://www.psychologytoday.com/za (τελευταία πρόσβαση 14/04/2021 στις 15:30)
