Η παιδική ηλικία για τους περισσότερους από εμάς θεωρείται η πιο ανέμελη και ξέγνοιαστη περίοδο της ζωής μας. Είναι μια περίοδος της ζωής ενός ανθρώπου, που θεωρείται ότι είναι απαλλαγμένη από αρνητικές σκέψεις και συναισθήματα. Για πολλά χρόνια, υποστηριζόταν ότι τα παιδιά δεν μπορούν να βιώσουν την κατάθλιψη στον βαθμό και την ένταση όπως ένας ενήλικας. Σήμερα όμως -μετά από αρκετές έρευνες- υποστηρίζεται το αντίθετο (Mash & Wolfe, 2001 όπως αναφ. στο Κουρκούτας, Η.) δηλαδή, ότι ένα παιδί μπορεί να βιώσει παιδική κατάθλιψη.
Τα ποσοστά των καταθλιπτικών διαταραχών και της παιδικής κατάθλιψης κυμαίνονται στο ποσοστό του 7-9% στα παιδιά ηλικίας 4-11 ετών και 3,9% για τα αγόρια και 15,7% για τα κορίτσια στην ηλικία 12-16 ετών. Η παιδική κατάθλιψη εμφανίζεται με διαφορετική μορφή στα κορίτσια τα οποία εμφανίζουν κυρίως καταθλιπτική συμπεριφορά και άγχος, σε αντίθεση με τα αγόρια που εμφανίζουν επιθετική και αντιδραστική συμπεριφορά απέναντι στους άλλους. Επιπλέον, δεν εμπιστεύονται εύκολα άλλους ανθρώπους, παρά το γεγονός ότι μπορεί να είναι ένα πολύ οικείο πρόσωπο.
Συμπτώματα παιδικής κατάθλιψης
Τα συμπτώματα της παιδικής κατάθλιψης ποικίλουν ανάλογα την ηλικιακή φάση του παιδιού. Πιο συγκεκριμένα, το παιδί στη βρεφική ηλικία εκφράζει αυτή τη συναισθηματική του κατάσταση με ανακλητική κατάθλιψη, όπως αναφέρει ο Splitz (όπως αναφ. Ντέκοβα Αποστολία). Δηλαδή, όταν η μητέρα του βρέφους απουσιάζει από τη συναισθηματική και γνωστική του ανάπτυξη, το βρέφος πλέον παρουσιάζει σωματική ατονία, αδιαφορία για το περιβάλλον του και συναισθηματική απόσυρση.
Όμως, ας επικεντρωθούμε περισσότερο στην παιδική ηλικία. Το παιδί δείχνει εμφανώς δυστυχισμένο και καταβεβλημένο με παρόμοιο τρόπο που θα το έδειχνε και ένας ενήλικας. Τα παιδιά που εμφανίζουν κατάθλιψη είναι νευρικά, φοβισμένα και κλαίνε πάρα πολύ συχνά. Πολλές έρευνες έχουν αποδείξει πως τα παιδιά αυτά δυσκολεύονται να πάρουν πρωτοβουλίες και έχουν χαμηλές επιδόσεις στο σχολείο. Δυσκολεύονται να συγκεντρωθούν και αποσπάται εύκολα η προσοχή τους στο σχολείο και την ώρα που μελετούν τα μαθήματα τους. Έχει παρατηρηθεί ότι τα παιδιά με κατάθλιψη εμφανίζουν μια αρνητική εικόνα για τον εαυτό τους και δεν μπορούν να δημιουργήσουν κοινωνικές σχέσεις, όπως μια φιλία ή ενεργή συμμετοχή σε μια παρέα. Απομονώνονται και αποσύρονται από τον κοινωνικό κύκλο.
Ωστόσο, η καταθλιπτική συμπεριφορά μπορεί να εκδηλωθεί και με επιθετική συμπεριφορά, παρορμητικότητα και αδυναμία έλεγχου των συναισθημάτων του και της εσωτερικής έντασης, που ίσως νιώθει ένα παιδί. Βέβαια, η ψυχολογική κατάσταση ενός παιδιού είναι πολύ πιθανό να εμφανιστεί και με σωματικά συμπτώματα όπως ημικρανία, στομαχόπονο, διαταραχές στη διατροφή και στον ύπνο και νυχτερινή ενούρηση.
Παράγοντες που σχετίζονται με την εμφάνιση παιδικής κατάθλιψης
Κάποιοι από τους παράγοντες που σχετίζονται με την παιδική κατάθλιψη επιγραμματικά είναι: βιολογικοί-γενετικοί, η ποιότητα της πρώιμης κοινωνικοποίησης, η ποιότητα των εσωτερικών αναπαραστάσεων, πρότυπα των διαπροσωπικών σχέσεων, το απαιτητικό περιβάλλον και χρόνιες ασθένειες. Αν εμβαθύνουμε, κατανοούμε ότι η οικογένεια θεωρείται ένας βασικός παράγοντας που σχετίζεται με την εμφάνιση της κατάθλιψης στην παιδική ηλικία. Οι απαιτήσεις που ενδεχομένως έχει ο γονέας από το παιδί τους αλλά και οι στρατηγικές που χρησιμοποιεί επηρεάζουν το παιδί. Επιπλέον όταν οι γονείς έχουν κατάθλιψη πιθανότατα και τα παιδιά να εμφανίζουν παρόμοια συμπτώματα. Αρκετές φορές, οι γονείς με κατάθλιψη δεν μπορούν να ανταποκριθούν στον ρόλο του γονέα, δεν μπορούν να υποστηρίξουν και να ενισχύσουν το παιδί τους. Έχουν ένα παθητικό και όχι ένα ενεργητικό και υποστηρικτικό ρόλο στη ζωή του παιδιού τους.
Ένας ακόμη σημαντικός παράγοντας είναι οι ατομικές σχέσεις που δημιουργεί το παιδί στην παιδική του ηλικία. Η ικανότητα δημιουργίας κοινωνικών σχέσεων συνδέεται άμεσα με την εικόνα που έχει το παιδί για τον εαυτό του και την αυτοεκτίμηση του. Η ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων που θα τον βοηθήσουν στη δημιουργία κοινωνικών σχέσεων (π.χ. φίλων και ευρύτερης παρέας) επηρεάζουν άμεσα τη γενικότερη ψυχολογική κατάσταση του παιδιού.
Τέλος, το σχολικό περιβάλλον διαδραματίζει σημαντικό ρόλο. Το παιδί μπορεί να νιώσει έντονα τη σχολική αποτυχία, η οποία αν δεν αντιμετωπιστεί με τον σωστό τρόπο από τον εκπαιδευτικό, μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα να μειωθεί σημαντικά η αυτοπεποίθηση και η αυτοεκτίμηση του παιδιού και ίσως ενισχύσει την πιθανότητα για παιδική κατάθλιψη. Με πιο απλά λόγια αν ένα παιδί νιώσει πως δεν μπορεί να ανταποκριθεί στον ρόλο του ενεργού και καλού μαθητή, μπορεί να μειωθεί η αυτοπεποίθηση του, ειδικά αν η σκέψη αυτή επιβεβαιωθεί από τον εκπαιδευτικό και τον σχολικό περιβάλλον.
Πηγές:
Ντέκοβα Α.παιδική κατάθλιψη: Συμπτώματα και αντιμετώπιση https://www.iatronet.gr/ygeia/psyxiki-ygeia/article/35007/paidiki-katathlipsi-symptwmata-kai-antimetwpisi.html (τελευταία πρόσβαση 8/12/1019)
Κουρκούτας, Η. (2011). Παιδί και έφηβος με «καταθλιπτικά συμπτώματα»: κλινική εικόνα, ψυχοκοινωνικά χαρακτηριστικά και στρατηγικές παρέμβασης σε μία ενταξιακή ψυχοπαιδαγωγική οπτική. Στο Ν. Πολεμικός, Μ. Καϊλα, Ε. Θεοδωροπούλου & Β. Στρογγυλός (Επιστ. Επιμ.), Εκπαίδευση Παιδιών με Ειδικές Ανάγκες: Μία πολυπρισματική προσέγγιση Αθήνα : Πεδίο
