Επιστήμονες και ερευνητές από Αμερική, Αυστραλία, Ηνωμένο Βασίλειο και Δανία, μετά από μία μεγάλη συνεργασία κατάφεραν να προσθέσουν ένα ακόμα λιθαράκι για την κατανόηση του μηχανισμού, που βρίσκεται πίσω από τα αυτοάνοσα νοσήματα.
Στις μέρες μας ένας στους δέκα πολίτες στην Ευρωπαϊκή Ένωση πάσχει από κάποιο αυτοάνοσο νόσημα. Τα τελευταία χρόνια έχουν αναδειχθεί ως η κύρια αιτία χρόνιων ασθενειών, που επηρεάζουν την υγεία περισσότερων ανθρώπων απ’ ότι τα καρδιακά νοσήματα ή ο καρκίνος. Στην Αμερική τα νούμερα φαίνεται να είναι αντίστοιχα με τον Ευρωπαϊκό πληθυσμό, αφού σύμφωνα με την Αμερικανική Ένωση Αυτοάνοσων Νοσημάτων (American Autoimmune Related Diseases Association, AARDA) πενήντα εκατομμύρια Αμερικανοί, δηλαδή ένας στους πέντε, πάσχουν από κάποια αυτοάνοση πάθηση.
Τι είναι τα Αυτοάνοσα Νοσήματα και πού οφείλονται;
Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.
Το ανοσοποιητικό σύστημα είναι ένα υψηλά ευπροσάρμοστο αμυντικό σύστημα που προστατεύει το ανθρώπινο σώμα από ποικίλους εισβολείς, όπως ιούς, βακτήρια και άλλους μικροοργανισμούς. Υπάρχουν δύο συστήματα ανοσίας, το έμφυτο και το προσαρμοστικό. Και τα δύο συνεργάζονται για να προστατεύουν το σώμα. Ωστόσο, σε μερικές περιπτώσεις το ανοσοποιητικό λειτουργεί και λανθασμένα, λόγω υπερβολικής ή λανθασμένης απόκρισης.
Η απώλεια της διάκρισης εαυτού και μη εαυτού, επιτρέπει την ανοσολογική επίθεση στον ίδιο τον ξενιστή. Η κατάσταση αυτή, η αυτοανοσία (autoimmunity), μπορεί να προκαλέσει έναν αριθμό χρόνιων εκφυλιστικών ασθενειών. Σ’ αυτές συμπεριλαμβάνονται και τα αυτοάνοσα νοσήματα. Τα τελευταία διαφοροποιούνται ανάλογα με το ποιοι ιστοί ή όργανα βρίσκονται κάτω από συνθήκες επίθεσης.
Τα πιο κοινά είναι:
- ο Διαβήτης Τύπου 1 (καταστροφή των β κυττάρων του παγκρέατος που παράγουν ινσουλίνη)
- η Ρευματοειδής Αρθρίτιδα (φλεγμονή των αρθρώσεων και των γύρω ιστών)
- η Σκλήρυνση Κατά Πλάκας (εκφύλιση/αδρανοποίηση του εγκεφάλου και του νωτιαίου μυελού)
- η Ψωρίαση (πάθηση του δέρματος που προκαλεί ερυθρότητα και ερεθισμό)
- η Κοιλιοκάκη (καταστροφή του εσωτερικού τοιχώματος του λεπτού εντέρου)
- η νόσος Graves (διόγκωση θυρεοειδούς αδένα) και
- ο Συστηματικός Ερυθηματώδης Λύκος (επηρεάζει το δέρμα , τις αρθρώσεις , τα νεφρά , τον εγκέφαλο και άλλα όργανα)
Τι γνωρίζουμε μέχρι σήμερα
Σήμερα γνωρίζουμε πως υπάρχουν πρωτεΐνες ή μόρια, που σχετίζονται με μεγαλύτερη ή μικρότερη ευαισθησία, στην εκδήλωση κάποιου αυτοάνοσου νοσήματος. Πρόκειται για τα HLA μόρια. Τα αντιγόνα του μείζονος συμπλέγματος ιστοσυμβατότητας MHC (Major Histocompatability Complex) του ανθρώπου, για τα οποία έχει επικρατήσει η ονομασία HLA (Human Leucocyte antigens), εκφράζονται από τα αντίστοιχα γονίδια HLA.
Αυτά τα μόρια παίρνουν μέρος στην ενδοκυττάρια μεταφορά, παρουσίαση και αναγνώριση του αντιγόνου πεπτιδίου, κατά την ανάπτυξη της ειδικής ανοσιακής απάντησης. Συγκεκριμένα ανοσολογικά μόρια HLA, λοιπόν έχουν συνδεθεί με αυξημένο γενετικό κίνδυνο πρόκλησης αυτοανοσίας, ενώ άλλα με την προστασία έναντι αυτών των ασθενειών.
Τα Νέα Δεδομένα
Πλέον έχει αποδειχθεί και επιστημονικά πώς συμβαίνει αυτό, ανοίγοντας ένα νέο κεφάλαιο στη στοχευόμενη θεραπεία συγκεκριμένων αυτοάνοσων παθήσεων. Στη νέα μελέτη που δημοσιεύτηκε πρόσφατα στο διακεκριμένο περιοδικό Nature, βρέθηκε πως αλληλεπίδραση των γονιδίων DR15 και HLA-DR1, βοηθά τα Τ κύτταρα να μεταδίδουν τα σωστά αμυντικά σήματα, εμποδίζοντας την επίθεση στον ίδιο τον ξενιστή. Η έρευνα πραγματοποιήθηκε σε μοντέλα ποντικιών που ανατράφηκαν έτσι ώστε να εκφράζουν το ανθρώπινο γονίδιο DR15 ή το HLA-DR1.
Τα HLA αλλήλια DR15 έχουν συνδεθεί στενά με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης συνδρόμου του Goodpasture ή νόσου αντι-GBM, όπως αλλιώς είναι γνωστό, το οποίο είναι ένα ιδιαίτερα σπάνια αυτοάνοσο νόσημα (1 περίπτωση ανά 1.000.000 κατοίκων ανά έτος). Τα HLA αλλήλια DR1 επίσης έχουν συσχετιστεί με έναν αριθμό αυτοάνοσων παθήσεων. Οι ερευνητές παρατήρησαν πως τα DR15 ποντίκια άρχισαν να εκδηλώνουν τη νόσο του Goodpasture, ενώ τα DR1 ποντίκια ή αυτά που εξέφραζαν και τα δύο ανοσολογικά μόρια δεν εμφάνισαν τη νόσο. Συνεπώς, τα ανοσολογικά μόρια DR15, κατευθύνουν τα Τ κύτταρα σε δράση ενάντια στον οργανισμό του ξενιστή, σε αντίθεση με τα ανοσολογικά μόρια DR1, τα οποία δρουν προστατευτικά.
Μελλοντικές Προσεγγίσεις
Άλλες αυτοάνοσες ασθένειες που έχουν συνδεθεί με το σύστημα HLA, είναι ο διαβήτης τύπου 1 και η σκλήρυνση κατά πλάκας. Και στις δύο περιπτώσεις βέβαια, δεν είναι γνωστός ο ακριβής μηχανισμός, αν και έχουν προταθεί διάφορες θεωρίες. Στη παρούσα μελέτη, η νόσος του Goodpasture χρησιμοποιήθηκε ως μοντέλο ανθρώπινης αυτοάνοσης νόσου, προκειμένου να προσδιοριστεί μηχανικά πώς ένα αλληλόμορφο HLA μπορεί να ασκήσει κυρίαρχο προστατευτικό αποτέλεσμα.
Αυτό που είναι σίγουρο, είναι πως χρειάζεται περισσότερη έρευνα για πιο ασφαλή συμπεράσματα. Η συγκεκριμένη μελέτη, παρέχει τη μηχανιστική βάση για την κατανόηση της HLA-μεσολαβούμενης ευαισθησίας και προστασίας σε αυτοάνοσα νοσήματα. Πρόκειται για ένα βήμα προς τα εμπρός στην κατανόηση του πώς και γιατί το ανοσοποιητικό σύστημα αντιλαμβάνεται τον οργανισμό ως απειλή. Οι ερευνητές ελπίζουν μελλοντικά αυτά τα αποτελέσματα να είναι απτά και για τους ασθενείς, για πιο αποτελεσματική θεραπευτική αντιμετώπιση.
Πηγή: Dominant protection from HLA-linked autoimmunity by antigen-specific regulatory T cells, Joshua D. Ooi et al., Nature, 03 May 2017.
