Σύμφωνα με μια δυσοίωνη πρόβλεψη το 2050 τα πλαστικά στον ωκεανό θα είναι περισσότερα από τα ψάρια. Την ίδια στιγμή, μια νέα είδηση έρχεται να ανατρέψει όσα γνωρίζαμε ως τώρα για τα πλαστικά υλικά. Μέχρι σήμερα, γνωρίζαμε ότι τα υλικά αυτά,δεν μπορούν να διασπαστούν πλήρως στο φυσικό περιβάλλον. Σύμφωνα όμως με νέα επιστημονικά ευρήματα αυτό φαίνεται πώς δεν ισχύει για το πιο κοινό πλαστικό, το PET!
Τι είναι όμως τα πλαστικά;
Η διευκόλυνση της καθημερινής μας ζωής εκτινάχτηκε με την ανακάλυψη των πλαστικών.Τα πλαστικά είναι πολυμερή. Αυτό σημαίνει ότι αποτελούνται από επαναλαμβανόμενες δομικές μονάδες που ονομάζονται μονομερή. Συνήθως, παράγονται από ορυκτά καύσιμα(πετρέλαιο,φυσικό αέριο) και απαραίτητο συστατικό τους είναι διάφορα πρόσθετα (πλαστικοποιητές,χρωστικές,κ.α.). Τα πρόσθετα αυτά καθιστούν τα πλαστικά υλικά λειτουργικά και ελκυστικά. Έτσι τα πλαστικά όπως το PET,PVC κλπ βρίσκονται παντού. Από τις συσκευασίες φαγητού μέχρι τα εξαρτήματα όλων των τεχνολογικών εφαρμογών(αυτοκίνητα,κινητά τηλέφωνα, τάμπλετ,υπολογιστές κλπ). Η πολυμορφικότητά τους σε συνδυασμό με την μακριά διάρκεια ζωής τους ήταν τα βασικότερα πλεονεκτήματα που τα έκαναν διάσημα. Ωστόσο η μακροβιότητά, αποδείχτηκε σύντομα ότι αποτελεί και ένα από τα χειρότερα μειονεκτήματά. Και αυτό διότι τα πλαστικά συσσωρεύονται στο φυσικό περιβάλλον.
Δυστυχώς τα πλαστικά υλικά δεν είναι βιοαποικοιδομίσιμα (εξαίρεση τα βιοπλαστκά που έχουν πολύ περιορισμένη χρήση και δεν χρησιμοποιούνται τόσο όσο τα κοινά πλαστικά) και επομένως δεν μπορούν να ανακυκλωθούν πλήρως. Έτσι η ανακύκλωση τους αποτελεί μια δύσκολη διεργασία που μπορεί να γίνει μόνο σε βιομηχανική κλίμακα και στηρίζεται στην επανα-χρησιμοποιήση κατά κάποιο τρόπο των βασικών τους στοιχείων. Για τη διευκόλυνση της όλης διαδικασίας όλα τα πλαστικά υλικά φέρουν ειδική σήμανση που αφορά την κωδική τους ονομασία. Υπάρχουν εφτά κατηγορίες πλαστικών που κωδικοποιούνται αριθμητικά από ένα έως 7.
Το πρόβλημα που δημιουργούν τα πλαστικά υλικά στο περιβάλλον
Εάν μετά την χρήση τους, τα πλαστικά καταλήξουν στα σκουπίδια,καταλήγουν στις χωματερές όπου συσσωρεύονται αιώνια καθώς εκτιμάται ότι ένα κοινό πλαστικό υλικό για να διασπαστεί πλήρως απαιτούνται πάνω από 500 χρόνια! Εκτός από τον όγκο που καταλαμβάνουν στο περιβάλλον,τα πλαστικά υλικά μπορούν να κατακερματιστούν και μικρά σωματίδια τους να περάσουν στον υδροφόρο ορίζονται και στην τροφική αλυσίδα απειλώντας τη ζωή των έμβιων οργανισμών.Πέρα από την άμεση κατανάλωση μικρών σωματιδίων πλαστικού από τους έμβιους οργανισμούς,σημαντική απειλή για την άνθρωπο αποτελεί η ενδεχόμενη διαφυγή λόγω αυξημένης θερμοκρασίας,ορισμένων προσθέτων που χρησιμοποιούνται στα πλαστικά και είναι αρκετά τοξικά ή επικίνδυνα για την υγεία.
Αν αναλογιστούμε τον όγκο των πλαστικών υλικών που πετιούνται κάθε μέρα μετά το πέρας της χρήσης τους,καταλαβαίνουμε τη σοβαρότητα της κατάστασης: Τώρα,πιο πολύ από ποτέ άλλοτε είναι επιτακτική η ανάγκη όχι μόνο της απλής ανακύκλωσης,αλλά της ασφαλής ολικής αποικοδόμησης τους.Το PET, αποτελεί το πιο καθημερινό παράδειγμα πλαστικού υλικού.Το υλικό αυτό,φέρει τον κωδικό 1 και χρησιμοποιείται σε όλα τα πλαστικά μπουκάλια νερού καθώς και σε πλαστικά ποτήρια και σκεύη φαγητού.Δεδομένου ότι ανήκει στα κοινά πλαστικά δεν αποτελεί φυσικό προϊόν.Επομένως,δεν υπάρχουν βιολογικά μονοπάτια αποικοδόμησής του.Αυτό γνωρίζαμε μέχρι σήμερα.
Βακτήριο τρώει το PET;
Πρόσφατα Ιάπωνες επιστήμονες δημοσίευσαν τα αποτελέσματα μιας πολύ αμφιλεγόμενης έρευνας.Σύμφωνα με αυτή,ένας μικροοργανισμός μεταβόλισε ένα κομμάτι PET. Πιο συγκεκριμένα, ο επιστήμονας Yoshida ανακάλυψε ένα βακτήριο,που ονόμασε Ideonella sakaiensis,το οποίο μπορεί να τραφεί με το PET.Μάλιστα, το Ideonella sakaiensis μπορεί να εξαφανίσει ένα τέτοιο λεπτό υμένιο πλαστικού σε έξι βδομάδες εάν βρίσκεται σε θερμοκρασία 30 βαθμών Κελσίου. Η ανακάλυψη αυτή οδηγεί στο συμπέρασμα,ότι το παρόλο που δεν είναι ένα φυσικό προϊόν,το PET μπορεί να διασπαστεί πλήρως.Επομένως,μετά την χρήση τους,προϊόντα φτιαγμένα από PET δεν θα συσσωρευτούν στο περιβάλλον.Έτσι θα έλεγε κανείς πώς ανοίγεται ένας νέος δρόμος για μια καινοτόμα μέθοδο ανακύκλωσης.
Βέβαια δεν είναι η πρώτη φορά που επιστήμονες ανακαλύπτουν έναν μικροοργανισμό που διασπάει το πλαστικό. Παρόμοια έρευνα παλιότερα καταδείκνυε την αποικοδόμηση πλαστικού από μύκητες. Ωστόσο,είναι η πρώτη φορά που η διάσπαση αυτή,γίνεται από ένα βακτήριο. Επιπλέον,ο μηχανισμός της οφείλεται σε δυο συγκεκριμένα ένζυμα του βακτηρίου. Τα ένζυμα αυτά δρουν διαδοχικά διασπώντας το PET στα μονομερή του: το τερεφθαλικό οξύ και την αιθυλενο-γλυκόλη. Τα μονομερή αυτά θεωρούνται αβλαβή προς το περιβάλλον. Το γεγονός όμως ότι το βακτήριο διαθέτει τα συγκεκριμένα ένζυμα, που οδηγούν στη μετατροπή του πλαστικού σε ενέργεια, εγείρει σημαντικά ερωτήματα που αφορούν την εξελικτική βιολογία. Άραγε υπήρχαν από πάντα αυτά τα ένζυμα ή το περιβάλλον στο οποίο εξαναγκάστηκε να ζήσει το βακτήριο το οδήγησε στην ανάπτυξη τους;
Ακόμα και εάν τα ένζυμα αυτά δεν είναι προϊόντα εξέλιξης για την επιβίωση του βακτηρίου σε έναν κόσμο υπέρμετρου όγκου πλαστικών, το ζήτημα είναι ότι δεν μπορούμε να περιμένουμε από ένα βακτήριο να σώσει τον πλανήτη,τρώγοντας τα σκουπίδια μας. Ήρθε η ώρα να αναλογιστούμε το αρνητικό αποτύπωμα που αφήνουμε στο περιβάλλον και να λάβουμε μέτρα γι’αυτό πριν να είναι πολύ αργά.
