Την τελευταία πενταετία όλο και πιο πολύ γίνεται λόγος για τα superfoods. Κατά καιρούς ακούμε διαιτολόγους, μάγειρες, διάσημους να ορκίζονται σε τροφές που μέχρι πριν από λίγα χρόνια ούτε γνωρίζαμε την ύπαρξή τους, όπως, κινόα, σπόροι chia, φαγόπυρο, κουρκουμάς, goji berry κ.ά.
Τα superfoods (υπερτροφές στα Ελληνικά) είναι τροφές με συμπυκνωμένες θρεπτικές ουσίες. Περιέχουν σε μικρές ποσότητες πολλά ευεργετικά συστατικά, τα οποία είναι εύκολα απορροφήσιμα από τον ανθρώπινο οργανισμό, και συμβάλλουν στην υγεία. Τα superfoods δεν είναι σπάνιες τροφές, αλλά συνηθισμένες τροφές που χρησιμοποιούνταν στα παλιότερα χρόνια για την πρόληψη και αντιμετώπιση διαφόρων ασθενειών.
Η ειδοποιός διαφορά με τα υπόλοιπα τρόφιμα που έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε θρεπτικές ουσίες είναι ο ισχυρισμός ότι μπορούν να προσδώσουν ένα σημαντικό όφελος για την υγεία σε σχέση με άλλα τρόφιμα. Αλλά υπάρχει κάποια δόση αλήθειας σε όλο αυτό;
Αντιοξειδωτικά και ελεύθερες ρίζες
Οι υπερτροφές είναι αρκετά πλούσιες σε βιταμίνες, αντιοξειδωτικές και πολλές άλλες φυτοχημικές ουσίες. Οι αντιοξειδωτικές ουσίες εξουδετερώνουν τις ελεύθερες ρίζες, όπου καταστρέφουν τα κύτταρα στον οργανισμό μας. Οι ελεύθερες ρίζες δημιουργούνται από τις συνηθισμένες βιολογικές διεργασίες που λαμβάνουν χώρα στον οργανισμό, καθώς και από το κάπνισμα, το άγχος και τη μόλυνση του περιβάλλοντος.
Οι «ελεύθερες ρίζες» είναι ένας όρος που χρησιμοποιείται συχνά για να περιγράψει κατεστραμμένα κύτταρα που μπορεί να είναι προβληματικά. Περιγράφονται ως «ελεύθερες» επειδή πρόκειται για μόρια με ασύζευκτο, υψηλά ενεργό ηλεκτρόνιο. Τους λείπει δηλαδή κάτι σαν το «ταίρι» τους. Το αποτέλεσμα είναι να ξεκινούν μια καταστρεπτικά ενεργή αλυσίδα, προκαλώντας έτσι βλάβη σε κυτταρικές δομές μεγάλης σημασίας όπως είναι οι πρωτεΐνες ή ακόμα και το DNA.
Όταν οι ελεύθερες ρίζες βρίσκονται στην επίθεση, δεν σκοτώνουν μόνο τα κύτταρα, προκειμένου να αποκτήσουν το μόριο που τους λείπει. Αν έκαναν μόνο αυτό δεν θα ήταν κάτι τόσο τρομερό, αφού το σώμα θα μπορούσε να αναγεννήσει ένα νέο κύτταρο. Το πρόβλημα, όμως, είναι πως οι ελεύθερες ρίζες συχνά τραυματίζουν το κύτταρο, δημιουργώντας βλάβη στο DNA, «γεννώντας» μ’ αυτόν τον τρόπο τον σπόρο για τις διάφορες νόσους.
Τα
αντιοξειδωτικά λειτουργούν για να σταματήσει αυτή η καταστροφική αλυσιδωτή αντίδραση που προκαλούν οι ελεύθερες ρίζες. Κάθε τύπος αντιοξειδωτικού λειτουργεί, είτε για να προλάβει την αλυσιδωτή αντίδραση, είτε για να τη σταματήσει, αν αυτή έχει ήδη ξεκινήσει. Το σώμα χρειάζεται ένα μείγμα από βιταμίνες και ανόργανα συστατικά, όπως οι βιταμίνες Α, C, E και β-καροτένιο για την εξουδετέρωση της επίθεσης των ελεύθερων ριζών, που θα λαμβάνονται μέσω μιας ισορροπημένης διατροφής. Μιλώντας όμως για τη λήψη συμπληρωμάτων, φαίνεται να μην είναι απαραίτητη.
Όπως γράφει ο James Watson για το περιοδικό New Scientist, είναι πολύ πιθανό ότι η πρόσληψη πρόσθετων αντιοξειδωτικών να προάγει τον καρκίνο. Μια μεγάλη μελέτη που εξέτασε πώς η βιταμίνη Ε μπορεί να αποτρέψει τον καρκίνο παρατήρησε πως άνδρες που την κατανάλωναν σε συμπληρώματα βρέθηκαν να παρουσιάζουν αύξηση στη συχνότητα εμφάνισης καρκίνου του προστάτη. Σε μια άλλη μελέτη βρέθηκε ότι άτομα που είχαν ήδη καρκίνο, με τη λήψη συμπληρωμάτων αυξανόταν ο κίνδυνος για την περαιτέρω ανάπτυξη. Αυτό σημαίνει πως η κατανάλωση υγιεινών φρούτων και λαχανικών για τη πρόσληψη βιταμινών είναι ακριβώς ό,τι πρέπει να κάνουμε.
Μελέτες για τη δράση των superfoods
Επειδή ένα συστατικό ενός superfood μπορεί να σκοτώσει τα καρκινικά κύτταρα εργαστηριακά, δεν σημαίνει ότι η κατανάλωση τεράστιων ποσοτήτων τροφίμων που περιέχουν αυτό το συστατικό θα μας βοηθήσει να προστατευτούμε από τον καρκίνο. Το πρόβλημα με τη μελέτη των υπερτροφών έγκειται στο ότι ένα μεγάλο μέρος των διαθέσιμων επιστημονικών στοιχείων προέρχεται είτε από καλλιέργειες κυττάρων ή από πειραματόζωα. Ενώ αυτά τα μοντέλα είναι χρήσιμα εργαλεία για τους επιστήμονες, τα συμπεράσματα δεν ισχύουν πλήρως και για τον άνθρωπο. Οι άνθρωποι έχουν σημαντικές περιβαλλοντικές και γενετικές αποκλίσεις που κάνει τη μελέτη μας πιο περίπλοκη. Ακόμα και μελέτες που έχουν γίνει σε ανθρώπους, συχνά μελετώνται αντιοξειδωτικά σε πολύ υψηλές συγκεντρώσεις και σε σύντομα χρονικά διαστήματα. Η τακτική αυτή όμως δεν αντανακλά μια ισορροπημένη διατροφή και δεν είναι αρκετή για να υποστηρίξει τον ισχυρισμό ότι τα superfoods μπορούν να ξορκίσουν ασθένειες ή γηρατειά.
Είναι εύκολο να καταλάβει κανείς γιατί η ιδέα είναι δημοφιλής. Αν έχουμε τη δυνατότητα να καταναλώνουμε superfoods που μας προστατεύουν από κάθε είδους βλάβη είναι μια δελεαστική ιδέα. Αλλά η ιδέα αυτή μπορεί να κάνει περισσότερο κακό παρά καλό. Στην καλύτερη περίπτωση, πρόκειται για ένα παραπλανητικό εργαλείο μάρκετινγκ, και στη χειρότερη περίπτωση, αυτό μπορεί να ενθαρρύνει τις κακές συνήθειες. Τα superfoods μπορεί να δώσουν στους ανθρώπους μια ψευδή αίσθηση ασφάλειας. Επιτρέποντάς τους να πιστεύουν ότι μπορούν με κάποιο τρόπο να εξισορροπήσουν άλλες ανθυγιεινές συνήθειες. Το απαγορευτικό κόστος των superfoods είναι επίσης ένα θέμα. Η μέση τιμή των “σούπερ” μούρων, όπως goji και acai είναι δεκάδες φορές υψηλότερη από ό,τι των ταπεινών σμέουρων, ή βατόμουρων. Αλλά σίγουρα δεν έχουν δέκα φορές τη θρεπτική αξία τους.
Επίσης, το σώμα δεν μπορεί να αποθηκεύσει ορισμένα θρεπτικά συστατικά, έτσι δεν υπάρχει κανένα όφελος στην κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων από αυτά.
Είναι καλό να συμπεριλάβουμε τις υπερτροφές στη διατροφή μας σε συνδυασμό όμως με μια ισορροπημένη και υγιεινή διατροφή. Επίσης, είναι σημαντικό να λάβουμε υπόψη και την επεξεργασία της υπερτροφής. Μπορεί η ανεπεξέργαστη υπερτροφή να περιέχει πληθώρα θρεπτικών συστατικών, όμως η επεξεργασία της να απομακρύνει το μεγαλύτερο μέρος των συστατικών. Αυτό συμβαίνει για παράδειγμα σε πολλά έτοιμα ροφήματα πράσινου τσαγιού. Σίγουρα η ένταξη σε ένα ισορροπημένο διαιτολόγιο μιας υπερτροφής μπορεί να έχει πολλά θετικά αποτελέσματα στην υγεία του ατόμου. Άλλωστε, μην ξεχνάμε το αρχαίο ρητό: «Παν μέτρον άριστο» που ισχύει σε όλα τα πράγματα.
Με πληροφορίες από : 1.Superfoods: Myth or Reality?, 2.Τι είναι τα superfoods;, 3.Τι είναι οι ελεύθερες ρίζες και πώς λειτουργούν τα αντιοξειδωτικά 4.Superfoods: not so super after all?
