Με τον όρο έγκαυμα εννοούμε την βλάβη που προξενείται σε ιστούς από εξωτερικούς περιβαλλοντικούς παράγοντες. Σε αυτούς συγκαταλέγονται η θερμότητα, οι χημικές ουσίες, ο ηλεκτρισμός ακόμα και η ακτινοβολία. Γενικά πρόκειται για μια από τις σοβαρότερες τραυματικές κακώσεις, παρόλα αυτά μπορεί να εμφανίζει τεράστια ποικιλομορφία στην έκταση που μπορεί να πάρει. Ένα τραύμα μπορεί να είναι μια απλή δερματική βλάβη ή μια συστηματική νόσος που προσβάλλει πολλά όργανα. Γενικά τα εγκαύματα διακρίνονται σε διάφορες κατηγορίες ανάλογα με το αίτιο που τα προκαλεί.
Θερμότητα
Το πιο συνηθισμένο αίτιο για την πρόκληση εγκαύματος είναι η θερμότητα. Θερμότητα που παράγεται από μια εξωτερική πηγή και μπορεί να αυξήσει την θερμοκρασία του δέρματος σε υψηλά επίπεδα. Για να προκληθεί θερμικό έγκαυμα απαιτούνται θερμοκρασίες μεγαλύτερες από 46 βαθμούς Κελσίου. Τα θερμικά εγκαύματα εμφανίζουν ποικιλία ως προς την έκτασή τους. Τέτοιες πηγές ενδεικτικά είναι:
- Η φωτιά: Αποτελεί το συνηθέστερο αίτιο εγκαύματος σε ενήλικες.
- Τα ζεστά υγρά: Αποτελούν το συνηθέστερο αίτιο εγκαύματος σε παιδιά.
- Τα ζεστά αντικείμενα: Η βλαπτικότητά τους σχετίζεται με την θερμοκρασία τους αλλά και με τον χρόνο για τον οποίο έρχονται σε επαφή με το θύμα. Αποτελούν το συνηθέστερο αίτιο εγκαύματος σε άτομα με χαμηλό επίπεδο συνειδήσεως
- Η μηχανική τριβή σε συνδυασμό με την θερμότητα: Αποτελεί το συνηθέστερο αίτιο εγκαύματος κατά την διάρκεια αυτοκινητιστικών δυστυχημάτων. Η ανάπτυξη δύναμης τριβής μεταξύ του δρόμου και του σώματος του ασθενούς οδηγεί στην αύξηση της θερμότητας μεταξύ τους απότομα. Τα εγκαύματα αυτής της αιτιολογίας εντοπίζονται κυρίως στα άκρα και στην ράχη του ασθενούς.
Ηλεκτρισμός
Το ηλεκτρικό ρεύμα όπως διέρχεται μέσα από τον οργανισμό του θύματος μπορεί να προκαλέσει μεταξύ άλλων ηλεκτρικό έγκαυμα. Τα ηλεκτρικά εγκαύματα μπορούν να προκληθούν είτε από το ηλεκτρικό ρεύμα της παροχής είτε από κεραυνό. Τα ηλεκτρικά εγκαύματα στην παιδική ηλικία είναι, στατιστικά, αποτέλεσμα οικιακού ατυχήματος. Αντίθετα στους ενήλικες είναι, στατιστικά, αποτέλεσμα εργατικού ατυχήματος. Το ηλεκτρικό έγκαυμα γενικά είναι ύπουλο και παραπλανητικό. Αυτό συμβαίνει για τον εξής λόγο. Το ηλεκτρικό ρεύμα εισέρχεται μέσα στο σώμα από ένα σημείο του δέρματος. Διαπερνά όλο το σώμα. Εξέρχεται από ένα άλλο σημείο του σώματος. Στις περισσότερες περιπτώσεις το σώμα μας λειτουργεί ως μέσο γείωσης. Δηλαδή το ρεύμα εισέρχεται από ένα σημείο και καταλήγει στο έδαφος, για αυτό και συνηθέστερο σημείο εξόδου είναι το πόδι. Το ηλεκτρικό ρεύμα μπορεί να προκαλέσει περιορισμένες δερματικές εγκαυματικές βλάβες στις περιοχές εισόδου και εξόδου. Παρόλα αυτά μπορεί να προκαλέσει πολύ σημαντικά προβλήματα σε εσωτερικά όργανα, όπως η καρδιά, τα νεύρα και τα αιμοφόρα αγγεία. Σε άλλες όμως περιπτώσεις, η εξωτερική βλάβη μπορεί να είναι εξίσου εκτεταμένη και σοβαρή.
Χημικές Ουσίες
Τα χημικά εγκαύματα αφορούν βλάβες που προκαλούνται από την επίδραση των χημικών ουσιών με το δέρμα και τους βλεννογόνους του οργανισμού. Γενικά τα χημικά εγκαύματα εμφανίζονται κυρίως σε παιδικές ηλικίες ως αποτελέσματα οικιακών ατυχημάτων. Δυστυχώς όμως έχουν σημειωθεί περιστατικά επιθέσεων σε ανθρώπους με χημικές ουσίες, οι οποίες προκάλεσαν ανεπανόρθωτα χημικά εγκαύματα. Ένα χημικό έγκαυμα μπορεί να προκληθεί από ισχυρά οξέα, αλκαλικά διαλύματα και φαινόλες. Τα χημικά εγκαύματα μπορούν να είναι εξωτερικά-δερματικά. Εντούτοις μπορούν να είναι και εσωτερικά-αφορούν ζωτικά όργανα, και είναι το αποτέλεσμα κατάποσης χημικών ουσιών. Στις περισσότερες περιπτώσεις τα χημικά εγκαύματα είναι ήπια και δεν χρειάζονται νοσηλεία. Σίγουρα όμως χρειάζεται περιποίηση και προσοχή.
Πρώτες Βοήθειες για εγκαύματα
Γενικά τα εγκαύματα ανάλογα με την έκτασή τους ποσοτικά και ποιοτικά ταξινομούνται σε κατηγορίες. Θα ήταν εξαιρετικά δύσκολο να αναλυθούν στο συγκεκριμένο άρθρο τα κριτήρια με βάση τα οποία γίνεται ο διαχωρισμός των εγκαυμάτων. Συνοπτικά διακρίνουμε τα εγκαύματα σε εγκαύματα 1ου, 2ου, 3ου και 4ου βαθμού. Σε κάθε περίπτωση εγκαύματος θα πρέπει να ζητάμε ιατρική βοήθεια άμεσα για να διασφαλίσουμε την υγεία του θύματος. Δεδομένου ότι δεν έχουμε μια ακραία περίπτωση εγκαύματος, στη συνέχεια θα περιγράψουμε μερικά βήματα σχετικά με την παροχή πρώτων βοηθειών σε άτομα που υπέστησαν έγκαυμα.
Θερμικά Εγκαύματα
- Ελέγχουμε την ασφάλεια του χώρου πριν προσεγγίσουμε το θύμα.
- Αν το θύμα καίγεται ακόμα τότε σβήνουμε τα φλεγόμενα σημεία του σώματός του χρησιμοποιώντας ένα χοντρό βαμβακερό ύφασμα.
- Δροσίζουμε το έγκαυμα. Αυτό μπορεί να γίνει κρατώντας την περιοχή του εγκαύματος κάτω από τρεχούμενο δροσερό νερό ή φυσιολογικό ορό για 20 λεπτά. Αν αυτό δεν είναι δυνατόν τότε τοποθετούμε την εγκαυματική περιοχή μέσα σε δροσερό νερό, ή κρατάμε πάνω σε αυτή δροσερές κομπρέσες.
- Καλύπτουμε το έγκαυμα με αποστειρωμένες γάζες ή επιδέσμους ή καθαρά υφάσματα. Αυτά δεν θα πρέπει να είναι χνουδωτά γιατί μπορεί να προκαλέσουν ερεθισμούς στην περιοχή. Δένουμε χαλαρά χωρίς να ασκούμε πίεση στο έγκαυμα.
- Μπορούμε να χορηγήσουμε στον ασθενή κάποιο αναλγητικό.
- Διατηρούμε τον ασθενή σε αποστειρωμένες συνθήκες.
- Σε ελάσσονα θερμικά εγκαύματα δεν χρειάζεται διακομιδή στο νοσοκομείο. Αν όμως εμφανιστεί κάποια λοίμωξη είναι απαραίτητο να ζητηθεί ιατρική βοήθεια.
Χημικά Εγκαύματα
- Καταρχάς θα πρέπει να απομακρύνουμε την χημική ουσία. Απαιτείται πολύ καλή έκπλυση της περιοχής, η διάρκεια της οποίας διαφέρει για κάθε τύπο χημικού εγκαύματος. Εάν η χημική ουσία που προκαλεί το έγκαυμα είναι σε μορφή σκόνης τότε θα πρέπει να απομακρυνθεί πολύ καλά πριν βραχεί η περιοχή. (Fun fact: το έγκαυμα με αλκαλικό διάλυμα στο μάτι απαιτεί έκπλυση διάρκειας 8 ωρών)
- Αφαιρούμε από τον ασθενή οποιοδήποτε αντικείμενο ή ρούχο έχει έρθει σε επαφή με την ουσία. Αυτό πρέπει να γίνει με μεγάλη προσοχή για να μην προκληθεί περαιτέρω ζημιά στο θύμα αλλά ούτε και σε εμάς τους ίδιους! Απαιτείται η χρήση γαντιών ή και μάσκας και γυαλιών.
- Δεν θα πρέπει να χρησιμοποιούμε γνώσεις χημείας περί εξουδετέρωσης βάσεων και οξέων στην περίπτωση χημικών εγκαυμάτων, διότι μια αντίδραση εξουδετέρωσης μπορεί να προκαλέσει θερμικό έγκαυμα.
- Στις περισσότερες τα χημικά εγκαύματα που συμβαίνουν σε οικίες δεν είναι πολύ σοβαρά. Παρόλα αυτά απαιτείται η άμεση ιατρική συμβουλή. Αν έχει γίνει κατάποση της χημικής ουσίας είναι απαραίτητη η επικοινωνία με το κέντρο δηλητηριάσεων.
Ηλεκτρικά Εγκαύματα
- Δεν πλησιάζουμε το άτομο που έρχεται σε επαφή με την πηγή ηλεκτρικού ρεύματος. Πρώτα κοιτάμε με προσοχή και διασφαλίζουμε την δική μας ασφάλεια.
- Διακόπτουμε την παροχή ρεύματος στο κύκλωμα.
- Απομακρύνουμε το θύμα από την ηλεκτρική πηγή με ένα αντικείμενο από μονωτικό υλικό.
- Αντιμετωπίζουμε το θύμα πρωτίστως ως θύμα ηλεκτροπληξίας και ελέγχουμε τα ζωτικά του σημεία.
- Καλούμε το ΕΚΑΒ.
- Αν έχει επέλθει καρδιοαναπνευστική ανακοπή, εφαρμόζουμε ΚΑΡΠΑ.
Γενικά σε θύμα ηλεκτροπληξίας, το ηλεκτρικό έγκαυμα, όσο άσχημο και αν φαίνεται, δεν θα πρέπει να ιεραρχείται ψηλά στην αντιμετώπιση του θύματος. Το ηλεκτρικό έγκαυμα χρειάζεται την άμεση παρέμβαση ειδικών.
Οδηγίες για την εφαρμογή ΚΑΡΠΑ μπορείτε να βρείτε εδώ:
Πέραν των παραπάνω εγκαυμάτων υπάρχουν, σαφώς, και τα εγκαύματα από τον ήλιο. Τα εγκαύματα από τον ήλιο ανήκουν στην κατηγορία των θερμικών εγκαυμάτων αλλά έχουν διαφορετικό τρόπο αντιμετώπισης. Μπορείτε να ενημερωθείτε για αυτά από εδώ: