Ιστορικά
Το σύνδρομο εργασιακής εξουθένωσης με τη σημερινή σημασία του όρου διαμορφώθηκε χρονικά μέσω μιας διερευνητικής διαδικασίας της νόσου. Ο όρος burn out χρησιμοποιήθηκε πρώτη φορά το 1960 σε ιατρικά έγγραφα και αυτό για να περιγράψει την κατάσταση στην οποία είχαν περιέλθει οι τοξικομανείς μετά από χρόνια χρήση ναρκωτικών.Άλλες πηγές αναφέρουν πως η ύπαρξη του όρου είναι ακόμη πιο παλιά. Συγκεκριμένα στο 1930 στις ΗΠΑ για να περιγράψει την κατάσταση όπου αθλητές ,ειδικά μετά μεγάλων επιδόσεων έφταναν στο σημείο εξουθένωσης μη μπορώντας πια να αποδώσουν τα αναμενόμενα. Ο άνθρωπος όμως που ουσιαστικά παρατήρησε και ανέδειξε τις συμπεριφορές-αποτελέσματα του συνδρόμου όπως σήμερα το εννοούμε,ήταν ο κλινικός ψυχολόγος Herbet Frendenbergr.Ο ιατρός εργαζόμενος σε μια κλινικής απεξάρτησης τοξικομανών παρατήρησε μια παρεκκλίνουσα εργασιακή συμπεριφορά.
Κάποιοι από τους συναδέλφους γίνονταν ευέξαπτοι, με μειωμένη αντίληψη ,μεροληπτικοί με αρνητικοί στάση προς την εργασία και τους ασθενείς και χαμηλές αποδόσεις. Συμπτώματα τα όποια πολλές φορές οδηγούσαν σε καταθλιπτική συμπεριφορά. Από το 1980 και μετά μια σειρά αναγνωρισμένα εργαλεία μετρήσεων του συνδρόμου δημιουργούνται. Είναι πλέον βασισμένα στην εμπειρική μελέτη του φαινομένου της εργασιακής εξουθένωσης. Αυτό επιτρέπει την καλύτερη ανάλυση και σφαιρική διαχείριση της νόσου.
Μετά τον Freedenberg πολλοί επιστήμονες ασχολήθηκαν με το αυτό το πολυσύνθετο φαινόμενο με πιο γνωστή τη θεωρία της ψυχολόγου Maslach .
Τι είναι εν τέλει το σύνδρομο εργασιακής εξουθένωσης
Το σύνδρομο της εργασιακής εξουθένωσης (burn out) χαρακτηρίζει μια ιδιάζουσα ψυχοσωματική κατάσταση και επαγγελματική απόδοση ενός ατόμου ενταγμένου σε ένα επαγγελματικό περιβάλλον. Ουσιαστικά περιγράφει την ολοκληρωτική την εξαθλίωση της επαγγελματικής και προσωπικής κατάστασης του ατόμου. Και αφού το άτομο νοσεί δε θα μπορούσαν να απουσιάσουν και τα συμπτώματα. Έλκος στομάχου, καρδιαγγειακές παθήσεις, ψυχοσωματικά προβλήματα , κρυολογήματα, διαταραχές ύπνου, μειωμένη επαγγελματική απόδοση και καταθλιπτικές τάσεις συνοδεύουν το σύνδρομο. Το άτομο γίνεται άκαμπτο , ξεροκέφαλο και μη ανεκτικό στις αλλαγές τις προκλήσεις παρουσιάζει μια ανελαστικότητα ως προς την προσαρμογή του. Γιατί; Γιατί πολύ απλά όλα αυτά απαιτούν ενέργεια θέληση και προσπάθεια για να συμβούν και που το άτομο δε διαθέτει πλέον. Η οικονομική κρίση επιτείνει την όλη κατάσταση αφού είναι ο παράγοντας που δημιουργεί το χάος μεταξύ μεγάλης απόδοσης και μικρών (η και καθόλου) απολαβών.
Η πάθηση ‘στοχεύει’ συνήθως τους επαγγελματίες υγείας (γιατρούς , νοσηλευτές), κοινωνικούς λειτουργούς και είναι πολύ συχνά εντοπίσιμη στους εκπαιδευτικούς. Μπορεί να κατανοήσει κανείς πως οι κατηγορίες που συναντάται περισσότερο είναι αυτές που οι επαγγελματίες έχουν στενές επαφές με τους ασθενείς η πελάτες τους και υπάρχει άμεση προσωπική εμπλοκή. Η εργασιακή εξουθένωση λέγεται πως είναι και ένας τρόπος άμυνας ειδικότερα στις περιπτώσεις των επαγγελματιών υγείας. Αφού η συνεχή προσωπική εμπλοκή στον πόνο και την ασθένεια τους προκαλεί ένα συναισθηματικό στέγνωμα .Αποτέλεσμα αυτού είναι η κυνική στάση και αποπροσωποποίηση προς τους νοσηλευόμενους και τους συγγενείς-συνοδούς τους καθώς και η κακή συνεργασία-επικοινωνία μεταξύ των ιδίων . Σε όλες αυτές τις παθογενείς συμπεριφορές έρχεται να προστεθούν και οι χαμηλές επιδόσεις, το αίσθημα κατωτερότητας , οι συχνές απουσίες στη δουλειά η έλλειψη ενδιαφέροντος , η ματαίωση , η ευερεθιστότητα, τα προβλήματα στην προσωπική ζωή.
Σκιαγραφώντας λοιπόν το προσωπικό προφίλ των ατόμων που είναι πιο επιρρεπής στην πάθηση θα καταλήξουμε στα εξής .Η εργασιακή εξουθένωση ‘προτιμά ‘ περισσότερο τους ανθρώπους που έχουν εμμονή με την τελειότητα , θέτουν υψηλά τον εργασιακό πήχη και είναι εργασιομανείς. Αφιερώνονται ολοκληρωτικά στη δουλειά με αυξημένο το φόρτο ευθυνών. Ο χαρακτήρας τους δεν τους επιτρέπει να λένε όχι με αποτέλεσμα να δημιουργείται ατελείωτος όγκος δουλειάς και τεράστιο εύρος καθηκόντων. Η σκληρή κριτική επίσης μπορεί να είναι φθίνων παράγοντας υγείας , αφού το άτομο ενώ προσπαθεί δεν απολαμβάνει την αναγνώριση από τους ανώτερους. Τα συγκεκριμένα άτομα βλέπουν την εργασία ως την ευκαιρία να αποκτήσει νόημα η ζωή τους και είναι υπερδεσμευμένα και προσωπικά αφοσιωμένα σε αυτή
Τρόποι αντιμετώπισης
Σε προσωπικό επίπεδο το άτομο πρέπει να εισχωρήσει στις αιτίες και τους λόγους από τους οποίους δημιουργήθηκε αυτή η κατάσταση. Καταρχάς πρέπει να γίνει ένα σοβαρό ξεκαθάρισμα ρεαλιστικής στοχοθεσίας. Να συνειδητοποιήσει και το άτομο πως και η αποτυχία είναι μέσα στα πλαίσια του υγιούς προτύπου ζωής. Αρκεί όλα αυτά να ληφθούν από το άτομο ως μια ευκαιρία επαναπροσδιορισμού των προτεραιοτήτων στη ζωή του. Να μάθει πως πρέπει να διαχειρίζεται το χρόνο και τις αρμοδιότητες του έτσι ώστε να δίνει προτεραιότητα στη ζωή και την υγεία του. Να αποφεύγει να ξεσπά τους οικείους του και να μάθει να εκφράζει τα συναισθήματα του στους πρέπον αποδέκτες. Να ξεκουράζεται επαρκώς και να αποκτήσει ασχολίες που τον γεμίζουν. Με λίγα λόγια και όσο είναι αυτό εφικτό να μη ‘’κουβαλά’’ την εργασία του στα διαλείμματα , στο σπίτι , στον ελεύθερο χρόνο.
Σε επίπεδο επιχείρησης τώρα το burn out είναι ο εφιάλτης της διοίκησης. Η μείωση των επιδόσεων που προκαλεί στους εργαζόμενους και το κακό επαγγελματικό κλίμα που μπορεί να δημιουργήσει είναι ότι απεύχεται κάθε εργοδότης. Επίσης η ευθύνη που βαραίνει τη διοίκηση για πρόληψη τέτοιων φαινομένων είναι μεγάλη. Ένας καλά ενημερωμένος εργοδότης ξέρει πως η ανούσια υπερφόρτωση των εργαζομένων μόνο καλό δε μπορεί να επιφέρει σε αποτελέσματα. Η διοίκηση πρέπει να προσπαθεί ώστε να μην ρουτινιάζουν οι εργαζόμενοι και ανά τακτά χρονικά διαστήματα να τους τοποθετεί σε διαφορετικές θέσεις. Να διαφυλάττει το ειρηνικό κλίμα στην εργασία και την ισορροπία μεταξύ των εργαζομένων. Εν κατακλείδι, ο σχεδιασμός του επιχειρησιακού πλάνου από τους manager είναι σημαντικό να δημιουργείται εμπνεόμενος και στηριζόμενος στην ανθρώπινη φύση.
