Τι είναι η βιώσιμη διατροφή;
Βιώσιμη διατροφή είναι ένα σύνολο διατροφικών επιλογών που εξασφαλίζει την υγεία των παροντικών και των μελλοντικών γενεών και παράλληλα έχει χαμηλό περιβαλλοντικό αντίκτυπο. Ακόμα, προστατεύει τη βιοποικιλότητα και τα οικοσυστήματα, είναι πολιτισμικά αποδεκτή, οικονομικά προσιτή, διατροφικά επαρκής, ασφαλής και υγιεινή.
Γιατί είναι σημαντική η υιοθέτηση μίας βιώσιμης διατροφής;
Η διατροφή μπορεί να λειτουργήσει ως μέσο για τη βελτίωση της υγείας, της ευεξίας και της μακροζωίας του πληθυσμού και για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος. Μάλιστα, μελέτες έχουν δείξει ότι η υιοθέτηση ενός βιώσιμου διατροφικού προτύπου από τον πληθυσμό μπορεί να μειώσει την απώλεια άγριας ζωής κατά 46%, τους πρόωρους θανάτους κατά τουλάχιστον 20% και τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου που σχετίζονται με τη διατροφή κατά τουλάχιστον 30%. Επίσης, μπορεί να συμβάλλει στην αντιμετώπιση της φτώχειας, στη δικαιοσύνη και την ισότητα, στη διασφάλιση παροχής υγείας και εκπαίδευσης για όλους, στη διατήρηση της βιοποικιλότητας και την αναχαίτιση της κλιματικής αλλαγής.
Αύξηση του πληθυσμού
Η ραγδαία αύξηση του πληθυσμού, η εντατικοποίηση της παραγωγής και η αστικοποίηση είναι βασικοί παράγοντες που έχουν επηρεάσει την παραγωγή και την κατανάλωση τροφίμων. Ιδιαίτερα, η αύξηση του πληθυσμού ασκεί πίεση στο σύστημα παραγωγής και διανομής των τροφίμων. Συγκεκριμένα, ο πληθυσμός της γης αναμένεται να φτάσει τα 9 δισεκατομμύρια μέχρι τα μέσα και ενδεχομένως τα 11 δισεκατομμύρια άτομα στο τέλος του αιώνα. Παράλληλα, τις τελευταίες δεκαετίες η ανάπτυξη της τεχνολογίας και η επέκταση της χρήσης γης, νερού και άλλων πόρων για γεωργικούς σκοπούς έχουν αυξήσει τη διαθεσιμότητα τροφής. Παρ’ όλα αυτά, πολλοί αμφισβητούν την ικανότητα του συστήματος να καλύψει τις ανάγκες του διαρκώς αυξανόμενου πληθυσμού και παράλληλα ανησυχούν για το περιβαλλοντικό αντίκτυπο της εντατικοποίησης της παραγωγής. Ειδικότερα, 820 εκατομμύρια άνθρωποι δεν έχουν πρόσβαση σε επαρκή ποσότητα φαγητού, ενώ πολλοί περισσότεροι το καταναλώνουν σε αφθονία.
Επιπρόσθετα, ένα παράδοξο της σημερινής εποχής είναι τα υψηλά ποσοστά παχυσαρκίας και δυσθρεψίας ταυτόχρονα. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με στοιχεία από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας 1,9 δισεκατομμύρια ενήλικες είναι υπέρβαροι εκ των οποίων 600 εκατομμύρια είναι παχύσαρκοι. Ακόμα, 795 εκατομμύρια άνθρωποι υποφέρουν από λιμό και 2 δισεκατομμύρια από ελλείψεις μικροθρεπτικών συστατικών. Παρ’ όλα αυτά, η υιοθέτηση μίας βιώσιμης διατροφής μπορεί να συμβάλλει θετικά στην αντιμετώπιση νέων απαιτήσεων.
Αστικοποίηση
Παράλληλα, ο μισός περίπου πληθυσμός της γης σήμερα είναι αστικός και αναμένεται να αυξηθεί μέχρι το 2050 στα 2/3 του συνολικού. Η αστικοποίηση έχει τροποποιήσει τα διατροφικά πρότυπα λόγω των υψηλότερων εισοδημάτων των αστικών πληθυσμών και των γρήγορων ρυθμών ζωής στις πόλεις. Ειδικότερα, έχει αυξήσει τη ζήτηση για γρήγορο φαγητό, τρόφιμα ζωικής προέλευσης και επεξεργασμένα τρόφιμα. Αυτό το νέο διατροφικό πρότυπο που επικρατεί, κυρίως στις αστικές περιοχές, ονομάζεται δυτικού τύπου διατροφή. Συγκεκριμένα, η υψηλή πρόσληψη λιπαρών, κυρίως κορεσμένων και trans, σακχάρων και αλατιού και χαμηλή κατανάλωση φρούτων και λαχανικών είναι χαρακτηριστικά της δυτικής διατροφής. Κατά συνέπεια, προδιαθέτει στην ανάπτυξη παχυσαρκίας και χρόνιων μη μεταδιδόμενων νοσημάτων.
Πως να τρεφόμαστε πιο βιώσιμα;
Η βιώσιμη διατροφή έχει συσχετιστεί με τη φυτοφαγία. Αν και μία φυτοφαγική διατροφή είναι σαφώς πιο βιώσιμη από τη δυτικού τύπου δίαιτα, δεν είναι απαραίτητο κανείς να γίνει χορτοφάγος για τρέφεται βιώσιμα. Το μυστικό έγκειται στην plant- based διατροφή, δηλαδή μία διατροφή που βασίζεται στα φυτικά τρόφιμα αλλά δεν αποκλείει τα ζωικά. Ένα τέτοιο διατροφικό πρότυπο είναι η Μεσογειακή Διατροφή.
Καθώς πρόκειται για μία πολυδιάστατη έννοια, υπάρχει ποικιλία δράσεων που μπορεί να αναλάβει κανείς για να ακολουθήσει μία πιο βιώσιμη διατροφή. Συγκεκριμένα, μπορούν να γίνουν οι εξής προτάσεις:
• επιλογή φυσικών παρά επεξεργασμένα τρόφιμα. Για παράδειγμα, φρέσκα φρούτα και λαχανικά έναντι αποξηραμένων και κονσερβών αντίστοιχα ή φρέσκο ζυμωμένο ψωμί έναντι συσκευασμένου.
• έμφαση στην κατανάλωση δημητριακών ολικής άλεσης, οσπρίων, ξηρών καρπών και ποικιλίας φρούτων και λαχανικών.
• προαιρετικά μέτρια κατανάλωση αυγών, γαλακτοκομικών προϊόντων, πουλερικών και ψαριών
• περιορισμός του κόκκινου κρέατος
• νερό ως τη βασική πηγή ενυδάτωσης
• προτίμηση για τοπικά και εποχικά τρόφιμα
• αποφυγή σπατάλης τροφίμων
Ακολουθώντας τις παραπάνω αρχές, ο καθένας ξεχωριστά μπορεί να εξασφαλίσει υγεία και ευεξία και παράλληλα να συμβάλλει στην προστασία του περιβάλλοντος!
Βιβλιογραφία
Birt, C., Buzeti, T., Grosso, G., Justesen, L., Lachat, C., Lafranconi, A., Mertanen, E., Rangelov, N., & SarlioLähteenkorva, S. (2017). Healthy and Sustainable Diets for European Countries. European Public Health Association.
da Costa, G. G., da Conceição Nepomuceno, G., da Silva Pereira, A., & Simões, B. F. T. (2022). Worldwide dietary patterns and their association with socioeconomic data: an ecological exploratory study. Globalization and Health, 18(1). https://doi.org/10.1186/s12992-022-00820-w
Food and Agriculture Organization (FAO). (2010). International Scientific Symposium Biodiversity and Sustainable Diets Against Hunger. Retrieved from http://www.fao.org/ag/humannutrition/28507-0e8d8dc364ee46865d5841c48976e9980.pdf
Food and Agriculture Organization (FAO). (2011). Global Food Losses and Food Waste. FAO.https://www.fao.org/fileadmin/user_upload/suistainability/pdf/Global_Food_Losses_and_Food_Waste.pdf
Food and Agriculture Organization (FAO). (2017a).Sustainable Diets and Biodiversity: Directions and Solutions for Policy, Research and Action.FAO. https://www.fao.orgχ/3/i3004e/i3004e.pdf
Food and Agriculture Organization (FAO). (2017b). The future of food and agriculture: Trends and challenges (No. 1). https://www.fao.org/3/i6583e/i6583e.pdf
Food and Agriculture Organization (FAO). (2021). Sustainable Healthy Diets. https://www.fao.org/3/ca6640en/CA6640EN.pdf
Food and Agriculture Organization (FAO) & World Health Organization (WHO). (2019). Sustainable healthy diets – Guiding principles. https://www.fao.org/3/ca6640en/ca6640en.pdf
Obesity and overweight. (2021). Retrieved November 6, 2022, from https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/obesity-and-overweight
Rakhra, V., Galappaththy, S. L., Bulchandani, S., & Cabandugama, P. K. (2020). Obesity and the Western Diet: How We Got Here. Missouri medicine, 117(6), 536–538.
United Nations. (2015). Taking Stock of the Global Partnership for Development MDG Gap Task Force Report 2015. https://www.un.org/millenniumgoals/pdf/MDG_Gap_2015_E_web.pdf
Willett, W., Rockström, J., Loken, B., Springmann, M., Lang, T., Vermeulen, S., Garnett, T., Tilman, D., DeClerck, F., Wood, A., Jonell, M., Clark, M., Gordon, L. J., Fanzo, J., Hawkes, C., Zurayk, R., Rivera, J. A., de Vries, W., Majele Sibanda, L., . . . Murray, C. J. L. (2019). Food in the Anthropocene: the EAT–Lancet Commission on healthy diets from sustainable food systems. The Lancet, 393(10170), 447–492. https://doi.org/10.1016/s0140-6736(18)31788-4
