Κλεοπάτρα: Μια βασίλισσα στη σφαίρα του μύθου
Το όνομα Κλεοπάτρα ήταν αρκετά συνηθισμένο στην αρχαιότητα, όμως όταν το ακούει κανείς δε μπορεί παρά να το συνδέσει απευθείας με ένα συγκεκριμένο πρόσωπο. Τη θρυλική βασίλισσα της Αιγύπτου, την τελευταία της δυναστείας των Πτολεμαίων. Η ζωή της Κλεοπάτρας υπήρξε συναρπαστική και αξιοσημείωτη. Όχι μόνο γιατί σα γυναίκα συνδέθηκε με τον Ιούλιο Καίσαρα και τον Μάρκο Αντώνιο, δυο από τους σπουδαιότερους Ρωμαίους της Ιστορίας, αλλά και γιατί η ίδια σαν προσωπικότητα στάθηκε αντάξια του βάρους της κληρονομιάς της. Έστω κι αν στο τέλος νικήθηκε.
Η καταγωγή της Κλεοπάτρας
Η Κλεοπάτρα Ζ΄ της Αιγύπτου καταγόταν από τη Μακεδονία, όπως και όλοι οι Πτολεμαίοι. Ο ιδρυτής της δυναστείας των Πτολεμαίων στην Αίγυπτο, ο Πτολεμαίος Α΄ Σωτήρ, πολέμησε στο πλάι του Μεγάλου Αλεξάνδρου ως εταίρος. Για τριακόσια (300) χρόνια μετά το θάνατο του Αλεξάνδρου οι Πτολεμαίοι στην Αίγυπτο ήταν το μοναδικό κράτος επιγόνων που διέθετε σημαντική εξουσία, αν και αποδυναμωμένο λόγω της Ρώμης. Κατά την αιγυπτιακή βασιλική συνήθεια τα μέλη της δυναστείας παντρεύονταν μεταξύ τους. Έτσι διασφαλιζόταν η «καθαρότητα» του βασιλικού οίκου.
Πατέρας της Κλεοπάτρας ήταν ο Πτολεμαίος ΙΒ΄ ο Αυλητής. Μια ιδιαίτερη ιστορική προσωπικότητα, που εξασφάλισε το θρόνο χάρη στις συμφωνίες που συνήψε με τη Ρώμη. Μητέρα της Κλεοπάτρας υπήρξε η Κλεοπάτρα Ε΄ της Αιγύπτου, κόρη του Πτολεμαίου Ι΄ Αλεξάνδρου. Συνεπώς, η καταγωγή της Κλεοπάτρας κινούνταν στο πλαίσιο της ενδογαμίας των Πτολεμαίων.
Η άποψη του Netflix
Η σειρά-ντοκιμαντέρ του Netflix ξεκίνησε με μια τολμηρή κίνηση. Την Κλεοπάτρα να είναι μαύρη. Μέχρι στιγμής, από την Elizabeth Taylor μέχρι πιο σύγχρονες απεικονίσεις της (Leonor Varela, Lyndsey Marshal) η βασίλισσα της Αιγύπτου είχε λευκή έως ανοιχτή σταρένια επιδερμίδα και ελληνικά χαρακτηριστικά, δηλωτικά της μακεδονικής καταγωγής της.
Η επιλογή της απεικόνισης της Κλεοπάτρας με πολύ σκούρα επιδερμίδα υποστηρίζεται από απόψεις ιστορικών καθ’ όλη τη διάρκεια του ντοκιμαντέρ. Ωστόσο, τα επιχειρήματα που επικαλούνται οι ιστορικοί του εν λόγω ντοκιμαντέρ φαίνεται να μην επαρκούν. Μπορούν να συνοψιστούν σε απόψεις και εικασίες, στην απουσία γραπτών αναφορών που να αναφέρονται στο χρώμα της επιδερμίδας της καθώς και στην επιθυμία της Κλεοπάτρας να προσδιορίζεται ως Αιγύπτια. Επιθυμία που κατά πάσα πιθανότητα υπαγορευόταν από πολιτικές σκοπιμότητες παρά λόγω καταγωγής.
Κίνηση εντυπωσιασμού ή κάτι περισσότερο;
Η συγκεκριμένη κίνηση του Netflix προκάλεσε αντιδράσεις. Τόσο από το φιλοθέαμον κοινό όσο και από την επιστημονική κοινότητα. Συγκεκριμένα, οι αρχαιολογικές και ιστορικές Αρχές της Αιγύπτου κάνουν λόγο για κατάφωρη ιστορική παρανόηση. Στο πνεύμα αυτό ο δόκτωρ Μουσταφά Βαζίρι, Γενικός Γραμματέας του Ανώτατου Συμβουλίου Αρχαιολογίας, επεσήμανε πως θα έπρεπε να δίνεται περισσότερη προσοχή όταν γίνονται τέτοιου είδους ισχυρισμοί. Άλλωστε, όπως αναφέρει χαρακτηριστικά και ο ίδιος, υπάρχει πληθώρα τεχνουργημάτων (π.χ. νομίσματα) με τη μορφή της Κλεοπάτρας τα οποία επιβεβαιώνουν την ελληνικότητα των χαρακτηριστικών της.
Όπως συνέβη και στην περίπτωση της σειράς Anne Boleyn (2021), έτσι και στη σειρά Queen Cleopatra του Netflix παρατηρούμε συμπερίληψη για χάρη της συμπερίληψης. Η συμπερίληψη είναι φυσικά θεμιτή σαν πρακτική, αλλά ούτε ταιριάζει ούτε αρμόζει παντού και πάντα. Για παράδειγμα, στην ταινία The Tragedy of Macbeth (2021) ο Denzel Washington υποδύεται τον Σκωτσέζο βασιλιά Μακβέθ, όμως ο Μακβέθ είναι ένα φανταστικό πρόσωπο που λειτουργεί σαν σύμβολο στην ιστορία του Σέξπιρ. Όχι ένα ιστορικό πρόσωπο του οποίου η καταγωγή έπαιξε κομβικό ρόλο στις αποφάσεις και τις πράξεις του.
Τελικές σκέψεις
Η σειρά Queen Cleopatra απογοήτευσε γιατί επένδυσε περισσότερο στο να εντυπωσιάσει παρά να προσφέρει μια ωραία δραματοποίηση της ιστορίας αυτής της τόσο σπουδαίας βασίλισσας. Πέρα από τα στοιχεία του εντυπωσιασμού και της πρόκλησης που βασίστηκαν σε έωλα επιχειρήματα, η Κλεοπάτρα του Netflix δεν κατάφερε να δώσει κάτι παραπάνω. Ίσως κάποιες επιδερμικές αναφορές στις επιστημονικές της έρευνες, την έφεσή της στις γλώσσες και την πολιτική της ευφυΐα.
Αξίζει όμως να προβάλλονται αστήρικτες απόψεις χάριν εντυπωσιασμού; Η Ιστορία έχει πολλές άκρως ενδιαφέρουσες πτυχές που από μόνες τους έλκουν την προσοχή. Ειδικά η ιστορία της Κλεοπάτρας προσφέρει τόσο υλικό που μπορείς να το προσεγγίσεις δημιουργικά υπό ποικίλες οπτικές. Ας επενδύσουμε εκεί.
