Η Άλκη Ζέη υπήρξε αδιαμφισβήτητα μια από τις πιο μεγάλες προσωπικότητες του αιώνα αυτού και το 2020 έμελλε να γίνει η χρονιά που θα περάσει στην αιωνιότητα. Ολόκληρες γενιές έχουν σημαδευτεί από τα βιβλία της που καταβρόχθιζαν κατά την παιδική ή/και εφηβική ζωή τους. Η φωνή της είναι τόσο άμεση και οικεία σε κάθε Έλληνα αναγνώστη, άλλοτε φωνή ενός μικρού κοριτσιού που παίζει με την αδελφή της, άλλοτε μιας γιαγιάς που απευθύνεται στο εγγόνι της.
Γράφοντας τις πρώτες σειρές…
Γεννήθηκε στην Αθήνα, αλλά τα παιδικά της χρόνια τα πέρασε δίπλα στη γιαγιά και στον παππού στη Σάμο. Το Μαλαγάρι είναι και το περιβάλλον που διαδραματίζεται το βιβλίο της, Το Καπλάνι της Βιτρίνας, στο οποίο το συναντάς με τον αναγραμματισμό Λαμαγάρι. Γράφτηκε το 1963, ενώ η συγγραφέας βρισκόταν εξόριστη ως πολιτικός πρόσφυγας στη Μόσχα.
Από το 1974 κυκλοφόρησε σε επανειλημμένες ανατυπώσεις ξεπερνώντας συνολικά σε πωλήσεις τα 250.000 αντίτυπα. Το βιβλίο εξακολουθεί να γοητεύει το αναγνωστικό κοινό, σε Ελλάδα και εξωτερικό, καθώς έχει μεταφραστεί σε 23 διαφορετικές ξένες γλώσσες, σε 37 διαφορετικές εκδόσεις. Πρόκειται για το πρώτο δημοσιευμένο μυθιστόρημα της συγγραφέως που την καταξίωσε στην Ελλάδα και το εξωτερικό.
Το 1990 έγινε τηλεοπτική σειρά 10 επεισοδίων στο ΕΤ1 σε σκηνοθεσία Πέτρου Λύκα.
«Το Καπλάνι της βιτρίνας το έγραψα στη Μόσχα με μια νοσταλγία για τα παιδικά μου χρόνια. Ξεκίνησε επειδή διηγόμουν πολύ τις ιστορίες των παιδικών μου χρόνων με τον παππού μου στα παιδιά μου»
Ο Μεγάλος Περίπατος του Πέτρου γράφτηκε στο Παρίσι όταν η Ζέη ζούσε αυτοεξόριστη με την οικογένειά της κατά τα χρόνια της Δικτατορίας των Συνταγματαρχών. Εκδόθηκε για πρώτη φορά στην Αθήνα από τις Εκδόσεις Κέδρος το 1971. Στα χρόνια της Μεταπολίτευσης γνώρισε σταδιακά μεγάλη εμπορική επιτυχία με συνολικές πωλήσεις μέχρι το 2010 περισσότερα από 350.000 αντίτυπα.
Το 1972, το βιβλίο κυκλοφόρησε στα αγγλικά (ΗΠΑ και Βρετανία) με τίτλο Petros’ War (Ο πόλεμος του Πέτρου) σε μετάφραση του αμερικανού φιλέλληνα Edward Fenton (1918–1996). Η αγγλική έκδοση του μυθιστορήματος τιμήθηκε με το βραβείο Mildred L. Batchelder του αμερικανικού οργανισμού Association for Library Service to Children (ALSC) το 1974. Το 1976, το βιβλίο κυκλοφόρησε σε γαλλική μετάφραση, ενώ ακολούθησαν μεταφράσεις και σε άλλες δέκα γλώσσες.
Το 2011, το μυθιστόρημα διασκευάστηκε και παρουσιάστηκε στο Εθνικό Θέατρο, σε σκηνοθεσία του Παναγιώτη Τζαμαργιά.
Η Αρραβωνιαστικιά του Αχιλλέα που το έγραψε το 1987 είναι ένα μεγαλόπνευστο έργο που προκάλεσε πολλές εντυπώσεις στο χώρο του βιβλίου, αλλά και γενικότερα. Περιγράφει για πρώτη φορά μετά τον Στρατή Τσίρκα την εποχή τα γεγονότα της εποχής του 1940-1970 που στιγμάτισαν όσους επέζησαν, αλλά και τις επόμενες γενιές. Είναι ένα βιβλίο που θίγει τα ιστορικά γεγονότα σε δεύτερο επίπεδο και δε χάνει στιγμή τη λογοτεχνικότητά του. Άλλωστε, η Ιστορία δεν ήταν αυτό που ενδιέφερε τη συγγραφέα, αλλά ήταν η πηγή της έμπνευσής της. Η αίσθηση που θέλει να αποδώσει είναι η πληγή που άφησε το προδομένο όραμα μετά τους πολέμους, μετά τις εξορίες, μετά απ’ όλα.
Έχει χαρακτηριστεί το βιβλίο της τριπλής εξορίας. Αναδείχθηκε ένα από τα μεγαλύτερα μεταπολιτευτικά best seller και είχε προκαλέσει τότε την οργισμένη αντίδραση της Αριστεράς. Είναι το πρώτο βιβλίο της που απευθύνθηκε σε ενήλικο κοινό.
«Κανείς από τη γενιά μας δεν πρόλαβε. Μας προλάβαιναν άλλα. Πόλεμος, Δεκέμβρης, Εμφύλιος, Δικτατορία. Όλο τα παλιά θυμόμαστε. Μας βαριούνται. Δεν λέμε να τα ξεχάσουμε, είναι όλη μας η ζωή. Πόσες φορές είπαμε να τη φτιάξουμε από την αρχή! Δεν είναι το κουράγιο που μας έλειψε»
Επιστροφή στο παρόν…
Η Άλκη Ζέη δε σταμάτησε ποτέ να γράφει. Το 2013, εμφανίζεται στο προσκήνιο με το αυτοβιογραφικό βιβλίο της Με μολύβι φάμπερ νούμερο 2. Εστιάζει στα πρώτα χρόνια της ζωής της, διάσημα πρόσωπα μπλέκονται στην ιστορία της και για μια ακόμα φορά, ο λόγος της σε συνεπαίρνει. Όσοι ήδη την γνώριζαν και την βάλει στην καρδιά τους, την ακολουθούν στην αρχή όλων, την γνωρίζουν καλύτερα από όσα έχει να αφηγηθεί για τη ζωή, όσοι δεν την γνωρίζουν καθόλου, αποκτούν μια πολύ δυνατή πρώτη γνωριμία.
Στο μυθιστόρημα μπορείς να λες ό,τι φαντάζεσαι, να κινείς τους ήρωές σου όπως θέλεις, να τους βάζεις να λένε ό,τι σκέφτεσαι εσύ. Όταν όμως τα πρόσωπα είναι αληθινά, δεν γίνεται ούτε τοσοδά να λαθέψεις, μια και κανείς τους δεν μπορεί πια να σε επιβεβαιώσει ή να σε διαψεύσει.
Στο μεταξύ, το 2010 τιμήθηκε με το Βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών για το σύνολο του έργου της. Το 2012 αναγορεύτηκε επίτιμη διδάκτωρ του Πανεπιστημίου της Κύπρου.
Το 2014 αναγορεύτηκε επίτιμη διδάκτωρ του Τμήματος Επιστημών Προσχολικής Αγωγής και Εκπαίδευσης του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, ενώ το 2015 απέσπασε την ίδια τιμή από το Πανεπιστήμιο Πατρών της Σχολής Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Επιστημών.
Τον Ιανουάριο του 2015 έλαβε τον Χρυσό Σταυρό του Τάγματος της Τιμής, διάκριση που αποδίδεται από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας σε διαπρεπείς προσωπικότητες των τεχνών, των επιστημών και των γραμμάτων, ενώ τον Σεπτέμβριο του 2015 τιμήθηκε από τη Γαλλία με τον τίτλο του Ταξιάρχη του Τάγματος των Τεχνών και των Γραμμάτων (Commandeur de l’Ordre des Arts et des Lettres).
Το 2017, κυκλοφορεί το βιβλίο με τίτλο Πόσο θα ζήσεις ακόμα γιαγιά;, η οποία στην πραγματικότητα είναι η αθώα ερώτηση των εγγονιών της. Πρόκειται για μια συλλογή αυτοβιογραφικών ιστοριών και ένα ταξίδι στα πιο σημαντικά γεγονότα του 20ου αιώνα.
Τώρα πια τα εγγόνια μου είναι μεγάλα. Δεν ρωτάνε «πόσο θα ζήσεις ακόμα, γιαγιά;». Μόνο κάνουν σχέδια τι θα κάνουμε του χρόνου στην πανσέληνο.
Αν μου φαινότανε πολλά τα δεκατρία χρόνια, ο ένας χρόνος μοιάζει ακόμα πιο μακρινός.
Δεν λέω τίποτα, τους αγκαλιάζω και τους δυο και χαίρομαι τη στιγμή. Αποδώ και μπρος οι στιγμές μετράνε.
Η Άλκη Ζέη έφυγε στις 27 Φεβρουαρίου του 2020.
