Ο Δημοσθένης Παπαμάρκος μεγάλωσε στη Μαλεσίνα Λοκρίδας, ανάμεσα στην αρβανίτικη διάλεκτο και την κοινωνική επιτάχυνση. Έζησε τους ανθρώπους της Στερεάς Ελλάδας, την ευθύτητα, τη σκληρότητα αλλά και την εντιμότητά τους. Τα μυστικά τους, τους πόνους και τις ιστορίες τους. Τα ήθη και τα έθιμα τους που αργοσβήνουν γραφικά στους νέους καιρούς. Και σε όλα αυτά έδωσε λογοτεχνική πνοή με τη συλλογή διηγημάτων, Γκιακ.
Γκιακ σημαίνει αίμα. Συγγένεια, φυλή, αδελφοσύνη, συνείδηση, βεντέτα. Είναι τα μέσα του καθενός, όσα αναπολεί και καταπνίγει. Οι ήρωες των διηγημάτων έφυγαν για τη Μικρά Ασία νέοι και κουβαλώντας τις άγουρες εμπειρίες της ασφαλούς επαρχιακής ζωής. Το τέρας που συνάντησαν στην άλλη άκρη της Μεσογείου, τους χάραξε ως τα σωθικά για να τους ξαποστείλει πίσω σε μια άλλη, νέα πραγματικότητα. Γιατί οι συνθήκες αλλάζουν τον άνθρωπο. Δίχως να ξέρουν ποιους πολεμούν και γιατί, επιστρέφουν, ούτε ήρωες ούτε προδότες, στην ελληνική πραγματικότητα που βιάστηκε να μεταμορφωθεί στις πλάτες των παιδιών της. Οι ίδιοι μεγάλωσαν απότομα αλλά έτρεφαν και έναν παιδικό καημό. Και η προσαρμογή ίσως να ήταν πιο δύσκολη από τον πόλεμο.
Την ίδια ώρα που η ιστορία μας χλευάζει με ηρωισμούς, καθήκοντα και θρυλικά έπη, οι άνθρωποι διηγούνται τις δικές τους θνητές ιστορίες. Η κοινωνία δημιουργεί γενναίους για να κρατά ζωντανούς τους υπηκόους της. Μα γενναίοι είναι όσοι άντεξαν την ίδια τη ζωή και όχι τις μάχες. Ο Δημοσθένης Παπαμάρκος τολμά να κατεβάσει τους ήρωες από τα βάθρα, να δώσει όνομα στον άγνωστο στρατιώτη, να δώσει λάθη, πάθη, χιούμορ, απλή ωμή θνητότητα. Δεν τους χαρίζει τους ανθρώπους του στα συμφέροντα των γραφιάδων της ιστορίας. Και αυτή είναι και η γοητεία του βιβλίου του.
Το Γκιακ είναι η ιστορία του τόπου μέσα από την πονεμένη του ψυχή, χωρίς περιττούς μελοδραματισμούς. Είναι η συγκίνηση της απλότητας. Το μεγαλείο της πιο μικρής αφήγησης. Θυμίζει δημοτικό τραγούδι, ξεχασμένο παραμύθι, μεθυσμένη συζήτηση μεταξύ αγνώστων. Αλλά πάνω από όλα, κάθε λέξη του κουβαλά μια βαριά παράδοση και κάθε εκφραστικό στοιχείο μια αλήθεια για την Ελλάδα που υπήρχε πριν τους επιβεβλημένους εξωραϊσμούς. Γιατί ένας τόπος είναι οι άνθρωποι και όχι τα μνημεία του. Είναι το κοινό, λαϊκό αίμα που ενώνει όλους όσοι ξεχάστηκαν γιατί δε χρησίμευσαν. Είναι το γκιακ.
Η συλλογή διηγημάτων Γκιακ παραδίδει μαθήματα ιστορίας, γλώσσας και ανθρωπιάς.
Οι ήρωες των διηγημάτων του Γκιακ, στρατιώτες που πολέμησαν στη μικρασιατική εκστρατεία, έρχονται αντιμέτωποι με τους ρόλους που τους επιβάλλουν οι παραδοσιακοί κανόνες και το βίωμα του πολέμου. Συγκρούονται, υποτάσσονται, ζουν εν κρυπτώ ή φεύγουν. Το γκιακ είναι το αίμα, ο συγγενικός δεσμός και ο νόμος του αίματος που σκιάζει τις ζωές τους. Με έναν τραχύ προφορικό λόγο, οι ιστορίες τους αφηγούνται την απώλεια προσανατολισμού, την αδυναμία τους να συμβιβάσουν τους κώδικες της παράδοσης με τα συναισθήματα και τη συνείδησή τους.
O Δημοσθένης Παπαμάρκος, με τα οκτώ διηγήματα και την παραλογή αυτής της υποβλητικής συλλογής, αξιοποιεί τη λογοτεχνική δύναμη της προφορικότητας και της παράδοσης, για να οικοδομήσει μια μοντέρνα σύνθεση. Τα διηγήματα του Γκιακ συγκροτούν προοδευτικά μια ενιαία εικόνα, σαν θραύσματα ενός μυθιστορήματος που φωτίζει λοξά μια καθοριστική στιγμή της ελληνικής ιστορίας. (από το οπισθόφυλλο του βιβλίου)
