
Ο Εμιλιάνο Ζαπάτα θεωρείται ο πατέρας της αγροτικής Μεξικανικής Επανάστασης. Πολέμησε για την ανατροπή του φεουδαρχικού και καπιταλιστικού συστήματος. Οδήγησε τους αγρότες στο δρόμο της Επανάστασης και παραμένει μέχρι σήμερα σύμβολο των αγώνων για τα εργασιακά και ανθρώπινα δικαιώματα.
Πρώιμη Δράση
Ο Εμιλιάνο Ζαπάτα Σαλασάρ γεννήθηκε στις 8 Αυγούστου του 1879 στο χωριό Σαν Μιγκέλ Ανεκουΐλκο της μεξικανικής επαρχίας Μορέλος. Γονείς του ήταν οι αγρότες Γκαμπριέλ Ζαπάτα και Κλεοφάς Σαλασάρ. Ήταν το ένατο από τα δέκα παιδιά της οικογένειας.
Έχασε τον πατέρα του σε μικρή ηλικία και έτσι αναγκάστηκε να εργαστεί για να βιοποριστεί. Πρώτη του δουλειά ήταν η υλοτομία και στην εφηβεία ασχολήθηκε με την εκτροφή και την εκπαίδευση αλόγων. Ήταν, επίσης, επίμορτος καλλιεργητής, δηλαδή καλλιεργούσε χωράφια που ανήκαν σε άλλους και αυτός λάμβανε ένα μικρό μερίδιο της σοδειάς.

Ο Εμιλιάνο Ζαπάτα δεν είχε ιδιαίτερη μόρφωση, δεν κατείχε τίτλους σπουδών. Φρόντισε μόνος του να καλλιεργήσει το πνεύμα του. Ήταν ένας οξυδερκής άνθρωπος που ενημερωνόταν για τα θέματα που τον απασχολούσαν. Η αναζήτηση τρόπων για αγροτική ανάπτυξη τον οδήγησε να αντιληφθεί την αναγκαιότητα για αγροτική μεταρρύθμιση. Το αίσθημα της αδικίας και της εργασιακής εκμετάλλευσης τον οδήγησαν στον επαναστατικό τρόπο σκέψης. Οι ιδέες αυτές πήγαζαν από τις ανισότητες που είχαν επιβληθεί από τον δικτάτορα Πορφίριο Ντίαζ. Στην αγροτική κοινότητα οι ανισότητες αυτές είχαν εκφραστεί με τον τρόπο κατανομής της γης. Μόνο το 2% ανήκε στο λαό και τα χωράφια ήταν συγκεντρωμένα στα χέρια των hacendados, οι οποίοι ήταν οι αντίστοιχοι των Ελλήνων τσιφλικάδων.
Σκοπός ζωής πλέον για τον Εμιλιάνο Ζαπάτα ήταν η αγροτική μεταρρύθμιση που θα έδινε τέλος στην εκμετάλλευση των σκληρά εργαζομένων αγροτών. Εκλέχθηκε πρόεδρος του συμβουλίου του χωριού του. Οι συγχωριανοί του τον σέβονταν βαθιά και ακολουθούσαν πιστά τις συμβουλές του. Ως ηγετική μορφή που ήταν, χρίστηκε επικεφαλής της «Επιτροπής Άμυνας», της οποίας έργο ήταν η φύλαξη της γης των μικροϊδιοκτητών.
Ξεκίνησε εκστρατεία για την αναδιανομή της γης στο χωριό του με σύνθημα «Tierra Y Libertad», δηλαδή «Γη και Ελευθερία». Η εκστρατεία αυτή πέρασε τα σύνορα του χωριού του και ήταν πλέον ζήτημα κάθε γωνιάς του Μεξικού.
Η ελευθερία ήταν ένα ακόμη κομμάτι του αγώνα του Εμιλιάνο Ζαπάτα. Οι άνθρωποι που δούλευαν για τους μεγαλοκτηματίες ήταν αυτόχθονες Ινδιάνοι και μιγάδες (όπως και ο Ζαπάτα). Οι περισσότεροι είχαν γίνει δούλοι λόγω χρεών. Το ημιφεουδαρχικό σύστημα είχε μετατρέψει εκατομμύρια ανθρώπους σε δούλους και ο Εμιλιάνο Ζαπάτα ήταν ο άνθρωπος που άλλαξε την κατάσταση αυτή.

Οι Ζαπατίστας
Ο Εμιλιάνο Ζαπάτα οργάνωσε το στρατό του κατά την περίοδο που είχε χρηστεί επικεφαλής της «Επιτροπής Άμυνας». Οι περιπολίες που έκανε του επέτρεψαν να συγκεντρώνει συνεχώς άνδρες. Οι άνδρες αυτοί ήταν έτοιμοι για μάχη και είχαν όλοι μέσα τους το πάθος για την ελευθερία και την αλλαγή της ισχύουσας κατάστασης.
Ήταν ένοπλοι αντάρτες και όχι κανονικοί στρατιώτες, ήταν επαναστάτες. Άρχισαν να αγωνίζονται για ένα καλύτερο αύριο, για τη λήξη της εκμετάλλευσης. Σκοπός τους ήταν να πάρουν ως αγρότες της διαχείριση της γης στα χέρια τους. Εργάζονταν και στα χωράφια, καλλιεργούσαν τη γη και έτσι ο Ζαπάτα είχε φροντίσει για το μισθό τους. Όταν το καθήκον τους καλούσε, άφηναν τα αγροτικά εργαλεία και έπιαναν τα όπλα.

Το 1911 ο αριθμός των Ζαπατίστας υπερέβαινε τους 1.000 και η δράση τους βρισκόταν στο αποκορύφωμά της. Ο Εθνικός Απελευθερωτικός Στρατός του Νότου ήταν γεγονός.
Στις 29 Μαρτίου του 1911 ο Εμιλιάνο Ζαπάτα με τους άντρες του έκαναν επίθεση στο εργοστάσιο ζάχαρης του τσιφλικιού Τσιναμένα. Από εκεί έφυγαν έχοντας ως λάφυρα ένα σημαντικό αριθμό σύγχρονων όπλων και αλόγων.
Με τέτοιες ενέργειες, οι οποίες μπορούν να χαρακτηριστούν ξεκάθαρα αντάρτικες, οι Ζαπατίστας οργανώθηκαν και ενίσχυσαν τη δύναμή τους. Οι άντρες αυτοί έπαιξαν πρωταγωνιστικό ρόλο στην Μεξικανική Επανάσταση και η δράση τους εμπνέει ξανά σήμερα τους Μεξικανούς.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι οι σύγχρονοι Ζαπατίστας. Πρόκειται για ένα αριστερό στρατιωτικό κίνημα που ξεκίνησε τη δράση του με την κατάληψη της Τσιάπας. Τα αιτήματά τους είναι πολύ κοντά στα αιτήματα του αγώνα του Εμιλιάνο Ζαπάτα. Ζητούν αναδιανομή της γης, βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης των εργατών και εξασφάλιση διατροφής για τους ιθαγενείς Ινδιάνους. Το παράδειγμα του Ζαπάτα ακολούθησαν και δημιουργώντας συνεταιρισμούς καφέ.
Εμιλιάνο Ζαπάτα και Μεξικανική Επανάσταση
Αφορμή για το ξέσπασμα της Μεξικανικής Επανάστασης ήταν οι νοθευμένες εκλογές του 1910. Επικρατούσε ένας γενικός αναβρασμός, καθώς δεν μπορούσε να βρεθεί ο διάδοχος του δικτάτορα Ντίαζ. Ο Φρανσίσκο Μαδέρο, πολιτικός αντίπαλος του Ντίαζ, ήταν αυτός που κατήγγειλε τη νοθεία. Ακολούθησε ένοπλη σύγκρουση με αποτέλεσμα το ξέσπασμα της Επανάστασης. Ο Εμιλιάνο Ζαπάτα προσχώρησε στην επανάσταση έχοντας στο πλευρό του τον Πάντσο Βίγια και τον Πασκουάλ Ορότσκο.
Στις 25 Μαΐου του 1911 ο Ζαπάτα έκανε πράξη την αγροτική επανάσταση στη χώρα του και πλέον αγωνιζόταν για τις μεταρρυθμίσεις που θα άλλαζαν τη ζωή των αγροτών. Εμπόδιο στα σχέδια του Ζαπάτα στάθηκε ο Φρανσίσκο Μαδέρο, καθώς όταν ανέβηκε στην εξουσία αρνήθηκε την αναδιανομή της γης.
Η αποστασία του Μαδέρο οδήγησε τον Ζαπάτα στην δημιουργία ενός δικού του αγροτικού προγράμματος που έμεινε γνωστό με το όνομα «Αγιάλα». Το «Αγιάλα» προέβλεπε τη δήμευση της γης των hacendados και τη διανομή της στους αγρότες. Όσοι από τους ιδιοκτήτες πρόβαλαν αντίσταση και αρνούνταν να παραδώσουν το 1/3 έχαναν όλη τη γη τους δια της βίας. Οι περιουσίες που είχαν κατασχεθεί από τους μικροϊδιοκτήτες λόγω χρεών θα τους επιστρέφονταν. Ακόμη, θέλησε να εξασφαλίσει με συντάξεις τις χήρες και τα ορφανά όσων πολέμησαν στην Επανάσταση. Με το σχέδιο «Αγιάλα» οι εκτάσεις γης που κατασχέθηκαν ανήκαν πλέον από κοινού και στις ινδιάνικες κοινότητες. Η κοινοκτημοσύνη ήταν ένας από τους κυρίους στόχους του Ζαπάτα.
Ενώ στο μεξικανικό Νότο ο Ζαπάτα με τον Εθνικό Απελευθερωτικό Στρατό μαχόταν, κάτι αντίστοιχο είχε δημιουργηθεί στο βορρά. Ο Πάντσο Βίγια ήταν οδηγός κοπαδιών που εν τέλει έγινε λαθρέμπορος και ληστής και οργάνωσε τη «Μεραρχία του Βορρά».
Η κυβέρνηση του Μαδέρο ανετράπη από τον στρατηγό Βικτοριάνο Χουέρτα. Στις 22 Ιουνίου του 1914 η Μεραρχία του Βορρά κατατρόπωσε τον στρατό του Χουέρτα. Η μάχη διεξήχθη στη Σακατέκας, ενώ οι άντρες του Βίγια κατευθύνονταν στην πρωτεύουσα. Την ίδια στιγμή και ο Εμιλιάνο Ζαπάτα με τους άντρες του είχαν προορισμό την πρωτεύουσα. Η Μεραρχία του Βορρά και ο Εθνικός Απελευθερωτικός Στρατός του Νότου πολιόρκησαν την Πόλη του Μεξικού. Τον Αύγουστο του 1914 το καθεστώς του Χουέρτα ανετράπη και οι ηγέτες της Επανάστασης ανέλαβαν τα ηνία.

Ο Εμιλιάνο Ζαπάτα και ο Πάντσο Βίγια ήταν πλέον εντός του Εθνικού Μεγάρου και οι γαιοκτήμονες δεν είχαν θέση πια εκεί. Το Μέγαρο υποδέχτηκε τους επαναστατημένους αγρότες, τους ανθρώπους που ξεκίνησαν τους αγώνες τους από τα χωράφια της μεξικανικής γης.
Το πρόβλημα που προέκυψε ήταν η συγκρότηση της νέας κυβέρνησης. Οι αντάρτες-αγρότες που είχαν ανατρέψει το υπάρχον σαθρό σύστημα δεν είχαν τα εφόδια για να κυβερνήσουν. Τοτε, ανέλαβαν ορισμένοι μορφωμένοι αστοί, οι οποίοι έπρεπε να αποδείξουν ότι ήταν ικανοί να εκπροσωπήσουν το λαό.
Ως δείγμα της καταλληλότητάς τους συνέταξαν το Σύνταγμα του 1917. Ήταν ένα κείμενο που έπειθε και τους πιο σκληροπυρηνικούς της Επανάστασης, καθώς δεν κατοχύρωνε μόνο την αναδιανομή της γης, αλλά μια γενικότερη αγροτική μεταρρύθμιση. Υποσχέθηκαν στους αγρότες και τους εργάτες το δικαίωμα του οργανωμένου συνδικαλισμού κατοχυρωμένου νομικά, οκτάωρη εργασία, συλλογικές συμβάσεις, καθώς και συνταξιοδοτικό πρόγραμμα που θα κάλυπτε και τις χήρες. Το Σύνταγμα αυτό αποδείχθηκε ένα ψευδές δέλεαρ. Οι αστοί ανέλαβαν την εξουσία και δεν εκπλήρωσαν καμία από τις υποσχέσεις τους.
Η Μεξικανική Επανάσταση έπρεπε να συνεχιστεί. Ο Εμιλιάνο Ζαπάτα και ο Πάντσο Βίγια κράτησαν τον αγώνα ζωντανό. Οι δυνάμεις των αστών που ήταν πλέον στην εξουσία είχαν στο πλευρό τους τις ΗΠΑ. Ο στρατός του Βίγια στο βορρά βρισκόταν υπό τον αμερικανικό και μεξικανικό κλοιό με αποτέλεσμα να επιστρέψει στον ανταρτοπόλεμο.
Ο Εμιλιάνο Ζαπάτα στο νότο πραγματοποίησε το όνειρο της «Κομμούνας του Μορέλος». Η συλλογική καλλιέργεια της γης από ένα ουτοπικό σχέδιο ήταν πλέον πραγματικότητα. Οργάνωσε πολιτοφυλακή που φρουρούσε όλους τους πολίτες και δεν έκανε διακρίσεις όπως γινόταν στο φεουδαρχικό παρελθόν. Ακόμη, προχώρησε σε ένα είδος εθνικοποίησης των εργοστασίων ζάχαρης και ανέθεσε τη διαχείριση τους στο λαό.
Η δολοφονία του Εμιλιάνο Ζαπάτα
Η δράση του Εμιλιάνο Ζαπάτα ενοχλούσε τους κυβερνητικούς που έβρισκαν επικίνδυνη την επιρροή του στο λαό. Ο νότος του Μεξικού αναγνώριζε ως ηγέτη τον Ζαπάτα.
Ο εκλεγμένος πρόεδρος Βενεουστιάνο Καράντζα δε γινόταν αποδεκτός από χιλιάδες ανθρώπους και θέλησε να αλλάξει αυτήν την κατάσταση. Έστησε μια ενέδρα θανάτου για τον «τίγρη του νότου». Ο στρατηγός Γκουαγιάρντο ζήτησε από τον Ζαπάτα να συναντηθούν λέγοντάς του πως θέλει να προσχωρήσει στους Ζαπατίστας και να τους ενισχύσει με οπλισμό. Το ραντεβού δόθηκε στην επαύλη Σαν Χουάν στην Τσιναμέκα του Μορέλος. Εκεί τον περίμεναν οι άντρες του Γκουαγιάρντο, οι οποίοι τον εκτέλεσαν. Ο ηγέτης της Μεξικανικής Επανάστασης έπεσε νεκρός από σφαίρες κυβερνητικών στις 10 Απριλίου του 1919. Η δολοφονία αυτή έδωσε στον Καράντζα αυτό που ήθελε, τη γενική αποδοχή του λαού. Οι Ζαπατίστας διαλύθηκαν μετά το χαμό του ηγέτη τους.

Ο Εμιλιάνο Ζαπάτα έλεγε το εξής: «Καλύτερα να πεθάνεις όρθιος, παρά να ζεις γονατισμένος» και το ακολούθησε σε όλη του τη ζωή. Παρακάτω παρατίθεται βίντεο με στιγμιότυπα από την είσοδο των αντρών του Βίγια και του Ζαπάτα στην Πόλη του Μεξικού:
Πηγές:
-Γ.Τσιάρας(2010). Μεξικανική Επανάσταση. Ο ληστής, ο «τίγρης» και οι κολασμένοι.
Ανακτήθηκε από https://damiza.wordpress.com/tag/%CE%BC%CE%B5%CE%BE%CE%B9%CE%BA%CE%B1%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AE-%CE%B5%CF%80%CE%B1%CE%BD%CE%AC%CF%83%CF%84%CE%B1%CF%83%CE%B7/ (τελευταία πρόσβαση 8/4/2020)
-Εμιλιάνο Ζαπάτα. Ανακτήθηκε από https://el.m.wikipedia.org/wiki/%CE%95%CE%BC%CE%B9%CE%BB%CE%B9%CE%AC%CE%BD%CE%BF_%CE%96%CE%B1%CF%80%CE%AC%CF%84%CE%B1 (τελευταία πρόσβαση 8/4/2020)
-Εμιλιάνο Ζαπάτα: «Είναι καλύτερα να πεθάνεις όρθιος, παρά να ζεις γονατισμένος» (2019).Ανακτήθηκε από https://left.gr/news/emiliano-zapata-881879-1041919-einai-kalytera-na-pethaneis-orthios-para-na-zeis-gonatismenos (τελευταία πρόσβαση 8/4/2020)