Ο Καρλ Γιουνγκ ήταν διάσημος Ελβετός ψυχίατρος και ψυχαναλυτής. Γεννήθηκε στην σκιά του θανάτου, καθώς πριν έρθει στη ζωή ο ίδιος, δυο αδέρφια του είχαν κιόλας πεθάνει. Το πένθος και τα αυστηρά, μαύρα ράσα των συγγενών ιερέων που τον περιέβαλαν, τον έκαναν να νιώθει πως βρίσκεται πάντα κάπου ανάμεσα στη ζωή και στο μυστήριο του θανάτου. Από παιδί ακόμη αναζητούσε εναγωνίως να βρει απαντήσεις στα μεγάλα ερωτήματα του κόσμου, μα αυτή του η, σχεδόν εμμονική, ενασχόληση δεν ταίριαζε στην ηλικία του, οδηγώντας τον σε νεύρωση. Αποθεραπεύτηκε μόνος, ωστόσο δεν έπαψε ποτέ να ερευνά την ψυχή, το μεγαλύτερο μυστήριο του κόσμου.
«Όποιος θέλει να γνωρίσει την ανθρώπινη ψυχή, να αποχαιρετήσει τις μελέτες του και να περιπλανηθεί στον κόσμο με ανοικτή καρδιά. Στη φρίκη των φυλακών, στα ψυχιατρικά άσυλα και τα νοσοκομεία, στις σκοτεινές ταβέρνες των προαστίων, στα πορνεία και τα χαρτοπαικτικά καταγώγια, στα κοσμικά σαλόνια, στο χρηματιστήριο, στις σοσιαλιστικές συγκεντρώσεις, στις εκκλησίες, μέσα από την αγάπη και το μίσος, την εμπειρία των παθών κάθε μορφής στο δικό του σώμα, θα δρέψει πλουσιότερες σοδειές γνώσης από αυτές που μπορούν να του προσφέρουν τα βιβλία και θα γνωρίσει πώς να συμπεριφέρεται ως γιατρός στον ασθενή, με αληθινή γνώση της ανθρώπινης ψυχής.»
Καρλ Γιούνγκ
Advertising
Οικογένεια Γιουνγκ
Ο Καρλ Γιουνγκ γεννήθηκε στις 26 Ιουλίου 1875 σε ένα μικρό χωριό της Ελβετίας, το Κέσβιλ. Μεγάλωσε σε φτωχό περιβάλλον και οι γονείς του δεν είχαν ιδιαίτερη μόρφωση. Ο πατέρας του ήταν ιερέας και επίσης ιερείς ήταν και οχτώ θείοι του, όλοι αδέλφια των γονιών του. Επομένως το στοιχείο της θρησκείας ήταν έντονο μέσα στο σπίτι, ενώ έντονη ήταν και η επίδρασή του πάνω στην ψυχολογία του μικρού Καρλ. Αργότερα, θα γράψει στις αναμνήσεις του: «Όπως τους έβλεπα από μικρός, ντυμένους στα μαύρα μακριά ράσα και τις γυαλιστερές μπότες τους, έμοιαζαν κυριολεκτικά σαν να περιφρουρούν τα σύνορα μεταξύ ζωής και θανάτου». Ο θάνατος επίσης απασχολούσε τη σκέψη του, καθώς η οικογένεια είχε χάσει δύο παιδιά σε βρεφική ηλικία, γεγονός που επηρέασε όλους, μα ιδιαίτερα τη μητέρα του. Επιπλέον, καθοριστικό υπήρξε το γεγονός ότι αρκετοί συγγενείς, από την πλευρά της μητέρας του, είχαν έντονο ενδιαφέρον και ενασχόληση με τα παραψυχικά φαινόμενα.
Ο πρώτος ασθενής του Γιούνγκ, ο ίδιος ο Γιούνγκ
Η απώλεια των δύο αδελφών του Καρλ Γιουνγκ, πριν γεννηθεί ο ίδιος, συντάραξε την μητέρα του σε τέτοιο βαθμό που της προκάλεσε μία αρκετά σοβαρή νευρική διαταραχή και χρειάστηκε νοσηλεία για καιρό. Ο Καρλ ήταν τότε μόλις τριών μηνών και αυτή η απότομη στέρηση της μητέρας του τον επηρέασε βαθιά. Μεγαλώνοντας άρχισε να αναπτύσσει αντικρουόμενα συναισθήματα για την ίδια, αλλά και για όλες τις γυναίκες της οικογένειας. Επιπλέον, η υπερπροστατευτικότητα, με την οποία η ίδια τον αντιμετώπιζε, επιδείνωνε τα πράγματα.
Το παιδί μεγαλώνοντας σε αυτό το κλίμα έγινε εσωστρεφές. Δεν είχε φίλους, εκτός από μια κούκλα, δικής του κατασκευής, στην οποία μιλούσε με τις ώρες, όντας κρυμμένος στην σοφίτα, λέγοντάς της ό,τι δεν μπορούσε να πει στους ανθρώπους. Στο σχολείο πήγαινε κατόπιν πολλών πιέσεων και διάβαζε μόνο ό,τι τον ενδιέφερε, εκτός των σχολικών μαθημάτων. Με τους συμμαθητές του δεν είχε καμία επαφή και για όλους ήταν πλέον παράξενος. Όταν γεννήθηκε η αδελφή του, ο Γιούνγκ ήταν εννέα ετών και δεν μπορούσε εύκολα να αποδεχθεί το νέο μέλος της οικογένειας. Η ένταση που είχε μέσα του τον οδήγησε σε συνεχόμενα λιποθυμικά επεισόδια και σε νευρώσεις. Στα 12 του χρόνια, η κατάστασή του ήταν αρκετά κακή και δεν μπορούσε να τον διαχειριστεί ο οικογενειακός του περίγυρος. Ωστοσό, μια μέρα κρυφάκουσε, άθελά του, τη μητέρα του να εξομολογείται σε οικείο πρόσωπο, πόσο απελπισμένη ήταν για αυτή την κατάσταση, λέγοντας πως έχανε ότι είχε και δεν είχε. Αυτό το γεγονός στάθηκε η αφορμή για την αλλαγή του ψυχισμού του μικρού Καρλ. Αυτή η μεταστροφή λειτούργησε σαν επιφοίτηση, οδηγώντας στην συνειδητοποίηση του, τι συνέβαινε στον ίδιο και τι προκαλούσε και στους οικείους του. Έκτοτε, μόνος του δούλεψε με τον εαυτό του και σταδιακά αυτοθεραπεύτηκε.
Ο δρόμος προς την γνώση
Ο Καρλ Γιούνγκ αν και αμελούσε τα μαθήματά του και πιεζόταν στο σχολικό περιβάλλον, κατάφερε να αποφοιτήσει και να συνεχίσει στο πανεπιστήμιο. Αν και αρχικά θέλησε να σπουδάσει αρχαιολογία, οι εμπειρίες του μέσα στην οικογένεια τον έκαναν να στραφεί στην ιατρική. Έτσι, τέλειωσε τις σπουδές του στην πόλη της Βασιλείας επιλέγοντας την ειδικότητα της ψυχιατρικής, συνδυάζοντας με αυτόν τον τρόπο την έντονη επιθυμία του να ασχολείται με τα μεγάλα υπαρξιακά ερωτήματα.
Στα φοιτητικά του χρόνια παρέμεινε, κατά κάποιον τρόπο, παράξενος όπως όταν ήταν παιδί, προτιμώντας να μένει στο περιθώριο, απαρατήρητος. Όμως, η οξυδέρκεια του πνεύματός του και η ευφυΐα του, κάθε άλλο παρά απαρατήρητες ήταν. Έτσι, ο Γιουνγκ απέκτησε δημοφιλία, αν και από μια πολύ συγκεκριμένη ομάδα ομοίων του. Γρήγορα έγινε αγαπητός στην φοιτητική αδελφότητας «Zofingi» στην οποία συμμετείχε δίνοντας συχνές διαλέξεις σχετικά με τη ψυχολογία και τη θεολογία.
Παραψυχολογικά φαινόμενα
Το ενδιαφέρον του Γιούνγκ για την παραψυχολογία δεν έμεινε στο οικογενειακό του περιβάλλον, στο οποίο συνέχιζε να πειραματίζεται με συγγενείς του και ιδιαιτέρως με μια ξαδέλφη του. Ένας καθηγητής του, που διέκρινε το ενδιαφέρον του για το συγκεκριμένο θέμα, τον παρότρυνε να ασχοληθεί περισσότερο και να κάνει την διατριβή του με θέμα τα πνευματιστικά και μυστικιστικά φαινόμενα. Ο τίτλος της διδακτορικής του εργασίας ήταν «Ψυχολογία και Παθολογία των Αποκαλούμενων Απόκρυφων Φαινομένων» και ολοκληρώθηκε το 1902. Η μελέτη αυτή κρίθηκε βασική για το σύστημα της Αναλυτικής Ψυχολογίας που καλλιεργήθηκε αργότερα.
Η αρχή της καριέρας ενός μεγάλου ψυχιάτρου
Αμέσως μετά την αποφοίτηση από το πανεπιστήμιο, ο Καρλ Γιουνγκ άρχισε να εργάζεται στην Ψυχιατρική Κλινική της Ζυρίχης, αρχικά ως βοηθός. Εκεί, άρχισε να εφαρμόζει τα «τεστ συνειρμού», ακολουθώντας τις οδηγίες από τις έρευνες παλαιότερων συναδέλφων του. Ο Γιουνγκ μελέτησε τις αντιδράσεις των ασθενών και τις χαρακτήρισε με τον όρο «complex» (αντιδράσεις οι οποίες παράγονται από φορτισμένες συγκινησιακά συσσωρεύσεις συνειρμών, που βρίσκονταν απωθημένοι από τη συνείδηση). Ο όρος αυτός ως γνωστόν χρησιμοποιείται και σήμερα. Τα συμπεράσματα από αυτές τις μελέτες έγιναν η αιτία να καθιερωθεί ο Καρλ Γιουνγκ στο χώρο της ψυχιατρικής.
Παράλληλα, επέλεξε οικειοθελώς να ζήσει μέσα σε ένα νοσοκομείο για έξι μήνες, έτσι ώστε να μελετήσει ακριβέστερα την ψυχωσική συμπεριφορά των ατόμων, εξερευνώντας στους ασθενείς τα πρωτόγονα λεκτικά σχήματα και τις στερεότυπες χειρονομίες. Αυτές οι έρευνες τον οδήγησαν στη διαμόρφωση της μεθόδου λεκτικού συνειρμού. Για την μελέτη αυτή, το πανεπιστήμιο Κλαρκ της Μασαχουσέτης του απένειμε τιμητικό διδακτορικό Νομικής (1909), καθώς η μέθοδός του χρησιμοποιήθηκε για τον νομικό καθορισμό γεγονότων.
Παράλληλα, μελέτησε ασθενείς με σχιζοφρένεια και κατέληξε μέσα από τις μελέτες του στη διαμόρφωση του «συλλογικού ασυνειδήτου,» ένα από τα βασικότερα θεωρήματά του. Σύμφωνα με αυτό το θεώρημα τα στοιχεία που του αποκάλυπταν οι ασθενείς δεν περιοριζόταν μόνο στις αναμνήσεις τους, από την παιδική ή την ενήλικη ζωή τους, αλλά υπήρχε και ένα «συλλογικό ασυνείδητο,» από το οποίο ανέσυραν αρκετά από τα βιώματά τους.
Τα μεγάλα πνεύματα συναντώνται – Η γνωριμία με τον Ζίγκμουντ Φρόυντ
Το έργο του Ζίγκμουντ Φρόυντ «Ερμηνεία των ονείρων» είχε ενθουσιάσει τον Καρλ Γιουνγκ. Θεωρούσε την εργασία αυτή ως την καλύτερη προσπάθεια που είχε γίνει για να κατανοηθεί το μυστήριο της ασυνείδητης ψυχής σε σχέση με τον εμπειρισμό. Οι δυο μεγάλοι επιστήμονες συνδέθηκαν με ιδιαίτερα στενή και βαθιά φιλία και μαζί ίδρυσαν την «Διεθνή Ψυχαναλυτική Εταιρία». Για έξι χρόνια, που διήρκεσε αυτή η φιλία, υπήρξαν πραγματικός θησαυρός γνώσεων ο ένας για τον άλλον και ειδικότερα στο πεδίο της ψυχανάλυσης. Ωστόσο, το χάσμα στις απόψεις τους σχετικά με τα θέματα της θρησκείας, της σεξουαλικότητας και των ονείρων, δυστυχώς στάθηκε ικανό να επιφέρει τη ρήξη στη σχέση τους. Η περίοδος που ακολούθησε ήταν δύσκολη για τον Γιουνγκ. Η απώλεια μιας τέτοιας φιλίας του στοίχισε πάρα πολύ και κλείστηκε στον εαυτό του για αρκετό καιρό.
Η Αλχημεία και η ψυχή
Η τεράστια βιβλιοθήκη του Καρλ Γιουνγκ απαρτιζόταν στο μεγαλύτερο μέρος της από βιβλία αλχημείας. Συλλέγοντας μανιωδώς αλχημικά έργα, μελέτησε σε βάθος τον συσχετισμό αλχημείας και ψυχολογίας. Επιπλέον, ο ίδιος πίστευε πως το αλχημικό έργο (opus) δεν πρέπει να θεωρείται σαν μια φυσική ή χημική διαδικασία, αλλά ως μια διαδικασία ψυχικού μετασχηματισμού. Θεωρούσε πως οι αλχημιστές στο παρελθόν, στην προσπάθειά τους να αποσπάσουν τα μυστικά της χημικής μεταστοιχείωσης, επιδίδονταν, ταυτόχρονα, σε μια διαδικασία ψυχικής μετουσίωσης. Έτσι, ο άγνωστος εξωτερικός κόσμος συνδέονταν με τον άγνωστο εσωτερικό, επηρεάζοντας τον ασυνείδητο κόσμο. Αυτή η διαπίστωση έγινε, για τον Γιουνγκ, το κλειδί για την μελέτη του ασυνείδητου και τον τρόπο που αυτό συσχετίζεται με τον εξωτερικό κόσμο.
Ταξιδεύοντας στο άγνωστο
Ο Γιούνγκ έκανε πολλά ταξίδια στη ζωή του. Ήρθε σε επαφή με πολλούς και διαφορετικούς πολιτισμούς και άντλησε σπουδαίο υλικό. Η Αφρική ήταν η ήπειρος που κέντρισε το κύριο ενδιαφέρον του. Πραγματοποίησε ταξίδια στην Τυνησία, το Σουδάν, την Ουγκάντα, την Κένυα, το Νέο Μεξικό, το Χαρτούμ, την Ινδία και αλλού. Ήρθε σε επαφή με τους Μασάι, τους Ινδιάνους Πουέμπλο, με ανθρώπους που είχαν εντελώς διαφορετικά βιώματα, πεποιθήσεις, θρησκεία και αντιλήψεις. Οι εμπειρίες του αυτές τον συγκλόνισαν και καθόρισαν σε μεγάλο βαθμό τις απόψεις του πάνω στην επιστήμη του.
Θεωρίες και μελέτες
Το ασυνείδητο, το μέγα αυτό μυστήριο, υπήρξε η μεγάλη πρόκληση για τον Καρλ Γιουνκγ. Το αθέατο, το άγνωστο που όμως εκφράζεται και δημιουργεί πραγματικότητα μέσω των ανθρωπίνων συμπεριφορών. Έτσι ανέπτυξε μια ψυχαναλυτική πρακτική με την τεχνική της ενεργητικής φαντασίας. Η μέθοδος αυτή οδηγεί στη συνειδητή εμβάθυνση στο ασυνείδητο. Γίνονται παρατηρήσεις, απεικονίσεις και στοχασμοί επί των περιεχομένων του, τα οποία εκφράζονται με διάφορες μορφοποιήσεις, είτε ζωγραφίζονται, είτε χορεύονται ή ακόμα και δραματοποιούνται με οποιονδήποτε τρόπο. Επιπρόσθετα, μπορεί να καταγράφονται με εσωτερικές μορφές ως δράση ή διάλογος, σε μια φανταστική σειρά.
Ο Καρλ Γιούνγκ επίσης χρησιμοποίησε την αστρολογία ως εργαλείο διερεύνησης του βάθους της ψυχής. Θεωρούσε τους πλανήτες της αστρολογίας και τα ζώδια σύμβολα αρχέτυπων διαδικασιών που γεννιούνται από το συλλογικό ασυνείδητο. Τα αρχέτυπα αυτά κατά τον ίδιο, ήταν οι οργανωτικές αρχές του κόσμου που υποστηρίζουν και υποκινούν την ψυχολογική ζωή στο σύνολό της, τόσο ατομικά, όσο και συλλογικά.
Τα αρχέτυπα, το συλλογικό ασυνείδητο, το προσωπικό ασυνείδητο, τα συμπλέγματα (complex), ο εαυτός, η Περσόνα, η Σκιά, ο Animus και η Anima (οι αντιθέσεις μέσα μας) η διαδικασία εξατομίκευσης καθώς και το Εγώ, είναι όροι που μελετήθηκαν βαθύτατα από τον Καρλ Γιούνγκ και μας δόθηκαν με κατανοητό τρόπο, μέσα από το τεράστιο σε όγκο και αξία έργο του, για να μελετήσουμε με τη σειρά μας, να γνωρίσουμε και να κατανοήσουμε τους εαυτούς μας.
Ένας σπουδαίος επιστήμονας, ένας ιδιαίτερος άνθρωπος
Ο Καρλ Γιουνγκ δέχθηκε έντονη κριτική για τις απόψεις και για το έργο του. Και καλή και κακή. Είχε τους πολέμιους αλλά και τους υποστηρικτές του. Σε όλη του τη ζωή προσπάθησε να ενώσει το υλικό με το άυλο, την επιστήμη με την θρησκεία. Τελικώς, πολεμήθηκε και από τις δυο πλευρές. Υπήρξαν όμως, ευτυχώς και αρκετοί που τον κατανόησαν.
Μας άφησε χρήσιμες συμβουλές και υλικό προς προβληματισμό. Ελάχιστο δείγμα:
«Η ζωή που δεν ζούμε είναι μια αρρώστια που μπορεί να προκαλέσει θάνατο.»
Advertising
«Η κατάθλιψη είναι σαν μια γυναίκα στα μαύρα. Αν εμφανιστεί, μην τρέξετε μακριά της. Προσκαλέστε την, προσφέρετε της μια θέση, εξυπηρετήστε την σαν καλεσμένη και ακούστε αυτά που έχει να πει.»
Πέθανε σε ηλικία 86 ετών στο σπίτι του, στο Κύσναχτ, τον Ιούνιο του 1961. Έφυγε ήρεμα από τη ζωή έτσι όπως του άξιζε. Αφιέρωσε τα χρόνια του στην μελέτη της ανθρώπινης ψυχής και της φύσης του ανθρώπου. Μιλούσε πέντε γλώσσες, και ήταν ένας σπουδαίος αναδιφητής σε θέματα θρησκειών, φιλοσοφίας και πολιτισμών. Άφησε πίσω του μια σπουδαία παρακαταθήκη, καθώς υπήρξε πολυγραφότατος. Το έργο του κατανέμεται σε 300 τόμους και σε 100 περίπου άρθρα που δημοσιεύθηκαν κατά καιρούς σε διάφορα έντυπα.
Στο παρακάτω βίντεο μπορείτε να παρακολουθήσετε το εξαιρετικό ντοκιμαντέρ: “Matter of Heart” (1986) με συνεντεύξεις ανθρώπων που γνώρισαν τον Καρλ Γιούνγκ και αρχειακό κινηματογραφικό υλικό με τον ίδιο. (Δυνατότητα ελληνικών υποτίτλων)
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν σε αυτό το άρθρο:
Καρλ Γκούσταβ Γιουνγκ – Ανακτήθηκε από την ηλεκτρονική διεύθυνση: el.wikipedia.org – (τελευταία πρόσβαση 24-7-2020).
Καρλ Γιουνγκ: H βιογραφία και η θεωρία του – Ειρήνη Τζελέπη, Συμβουλευτική Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια – 12/10/2011 – Ανακτήθηκε από την ηλεκτρονική διεύθυνση: www.healthyliving.gr -(τελευταία πρόσβαση 24-7-2020).
15 αποφθέγματα του Καρλ Γιουνγκ, τροφή για σκέψη ή για παρηγοριά – ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΓΑΛΑΝΟΠΟΥΛΟΥ 6.6.2016 – Ανακτήθηκε από την ηλεκτρονική διεύθυνση: www.lifo.gr – (τελευταία πρόσβαση 24-7-2020).
Καρλ Γιουνγκ – Ανακτήθηκε από την ηλεκτρονική διεύθυνση: www.sansimera.gr – (τελευταία πρόσβαση 24-7-2020).
Ο Carl Jung και η γέννηση της αστρολογικής ψυχολογίας… – Ανακτήθηκε από την ηλεκτρονική διεύθυνση: apotis4stis5.com – (τελευταία πρόσβαση 24-7-2020).
Το μοντέλο της ψυχής κατά τον Carl Jung - 7 Δεκεμβρίου 2018 - Επιμέλεια.
Τζέσικα Μαργαρίτη, Ιωάννης Μαρδάς – Ανακτήθηκε από την ηλεκτρονική διεύθυνση: art-therapy.center – (τελευταία πρόσβαση 24-7-2020).
Καρλ Γιούνγκ: Η ζωή που δεν ζούμε είναι μια αρρώστια που μπορεί να προκαλέσει θάνατο – Ανακτήθηκε από την ηλεκτρονική διεύθυνση: awakengr.com – (τελευταία πρόσβαση 24-7-2020).
