Έβρος, ο ποταμός των αναστεναγμών

Τα ελληνοτουρκικά σύνορα στη γέφυρα των Κήπων

Είναι μόλις αρχές του Σεπτέμβρη. Κι όμως το σκηνικό γύρω από το ποτάμι έχει αρχίσει να αλλάζει. Τα βράδια δεν είναι ζεστά και δεν θα αργήσουν οι μέρες, που τα πρωινά θα ντύνεται με την ομίχλη. Το πράσινο θα δώσει τη θέση του σε ένα χρωματικό υπερθέαμα πριν τη σιωπή του χειμώνα. Ο Έβρος είναι ο κατεξοχήν κύριος των αντιθέσεων. Στο διάβα του χωρίζει λαούς, θρησκείες και πολιτισμούς με τον καθένα να του αφιερώνει τα δικά του τραγούδια, ιστορίες και παράπονα.

Ο Έβρος μέσα στην ιστορία

Οι μυθικές αναφορές για τον ποταμό Έβρο, χάνονται στα βάθη των χρόνων. Το όνομα του το οφείλει στον νεαρό πρίγκηπα των Θρακών που πνίγηκε στα νερά του, προσπαθώντας να διαφύγει από τον ίδιο του τον πατέρα. Για τους αρχαίους λαούς, ήταν ένας από τους μεγαλύτερους ποταμούς του κόσμου. Οι πόλεις που βρίσκονταν κοντά στην κοίτη του, τον λάτρευαν σαν θεό. Θαύμαζαν το πώς από ένας ήρεμος γίγαντας, μπορούσε να γίνει θεριό ανήμερο που κατέστρεφε τα πάντα. Έτσι έμαθαν να ζουν με τους δικούς του ρυθμούς. Να δέχονται τα αγαθά που τους προσφέρει, αλλά και να προετοιμάζονται για τη στιγμή που θα ξεσπούσε.

Καρτ ποστάλ με τον Έβρο στο ύψος της Αδριανούπολης

Advertisements

Όμως ακόμα και το κακό που προκαλεί, το ανταποδίδει με κάτι καλό. Οι χειμωνιάτικες πλημμύρες καθιστούν τις παραποτάμιες εκτάσεις πολύ πιο εύφορες σε σχέση με το συνηθισμένο. Ταυτόγχρονα, ένας από τους κυριότερους εμπορικούς άξονες από την βαλκανική ενδοχώρα προς το Αιγαίο και το αντίστροφο, ακολουθούσε την πορεία του για αιώνες. Έτσι πέρα από τους πολλούς αγροτικούς οικισμούς, πλάι του χτίστηκαν τα σημαντικότερα αστικά κέντρα της Θράκης. Η Αδριανούπολη και η Φιλιππούπολη φιγουράρουν στην κορυφή της λίστας διαχρονικά και ο Έβρος έχει παίξει τον ρόλο του σε αυτό.

Οι εθνικοί καημοί

Στον 20^ο αιώνα ο ποταμός συνδέθηκε με όλα τα δυσάρεστα βιώματα του ελληνικού έθνους. Όταν το 1919 τον διέσχιζαν και οι τελευταίοι Έλληνες πρόσφυγες από την Βουλγαρία, πολλοί πίστευαν πως αυτό θα ήταν το τελευταίο μελανό κομμάτι πριν την πορεία της δόξας. Σύντομα όμως διαψεύστηκαν. Το άδοξο τέλος της Μικρασιατικής Εκστρατείας οδήγησε σε ένα διπλωματικό θρίλερ για την χάραξη των συνόρων. Με την Συνθήκη της Λωζάνης ο ποταμός Έβρος γινόταν και επίσημα πλέον το όριο μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας.

Τον Οκτώβριο του 1922, ο Έρνεστ Χέμινγουεϊ βρίσκεται ως ανταποκριτής της εφημερίδας “Τορόντο Σταρ” στην Ανατολική Θράκη. Σοκαρισμένος από τις σκηνές που αντικρίζει κατά την φυγή του ελληνικού πληθυσμού, γράφει σε άρθρο του: «Το κυρίως σώμα της πομπής, που διασχίζει τον ποταμό Έβρο στην Αδριανούπολη, φτάνει τα τριάντα χιλιόμετρα. Τριάντα χιλιόμετρα με κάρα που τα σέρνουν βόδια, ταύροι και λασπωμένα βουβάλια, με εξουθενωμένους, κατάκοπους άνδρες, γυναίκες και παιδιά να περπατούν στα τυφλά…». Τέσσερις δεκαετίες αργότερα, οι απελάσεις των Ρωμιών της Πόλης, θα πρέπει μάλλον να θεωρηθούν ως το τελευταίο κεφάλαιο της παραπάνω ιστορίας . Με μια βαλίτσα 20 κιλών και 20 δολάρια στην τσέπη, πέρασαν πεζοί την γέφυρα των Κήπων.

Από τους πρόσφυγες στους μετανάστες και πάλι πίσω

Τα πράγματα σταδιακά ηρέμησαν και ο λαός συνήθισε την εικόνα μιας γέφυρας, που η μισή ήταν βαμμένη μπλε και η άλλη μισή κόκκινη. Αυτοί που την διέσχιζαν ήταν σε ένα μεγάλο ποσοστό τουρίστες που πήγαιναν στις αλησμόνητες ψάχνοντας τα σπίτια των παππούδων τους και γυρνούσαν με κομπολόγια και ψευτοκοσμήματα από τα τούρκικα παζάρια. Μέσα από τα λεωφορεία άκουγες γέλια και τραγούδια. Κατά καιρούς θα γραφόταν σε καμιά γωνιά των εφημερίδων μια είδηση για παράνομη διάσχιση του ποταμού, αλλά τίποτα παραπάνω. Ο μόνος πόνος που καθρεφτιζόταν στα νερά του Έβρου ήταν των φαντάρων, που καλούνταν να υπηρετήσουν την στρατιωτική τους θητεία στην εσχατιά της χώρας.

Δυστυχώς ο 21^ος αιώνας έμελλε να κάνει ντεμπούτο με επανάληψη. Το 2010 η μεταναστευτική ροή προς την Ελλάδα δια μέσω του Έβρου χτύπησε κόκκινο. Μετά από μια σειρά σφοδρών πολιτικών αντιπαραθέσεων, αποφασίστηκε η κατασκευή ενός φράχτη στα χερσαία ελληνοτουρκικά σύνορα. Παρουσιάστηκε ως έργο που θα μας “έσωζε” από την ανεξέλεγκτη εισροή μεταναστών και προσφύγων. Όσο η κατασκευή καθυστερούσε, τα δημοσιεύματα για νεκρούς αυξάνονταν. Οι φωτογραφίες από το “Νεκροταφείο Λαθρομεταναστών”, όπως αναγραφόταν στην πινακίδα εισόδου κοντά στο χωριό Σιδηρώ, μονοπώλησε το ενδιαφέρον εντός και εκτός Ελλάδος . Η ύπαρξη ομαδικών τάφων αγνώστων, έκαναν την κοινή γνώμη να παγώσει. Πριν προλάβει να δοθεί μια σοβαρή λύση, οι διαδρομές του πόνου άλλαξαν και τα μάτια όλων στράφηκαν προς το Αιγαίο.

Τα πρόσωπα του Έβρου

Δεν είναι λίγοι αυτοί που μιλούν για ένα “σφίξιμο” στην καρδιά, όταν διασχίζουν οδικώς τον ποταμό. Όσα γεφύρια κι αν χτίστηκαν πάνω του, τα χάσματα δεν γεφυρώθηκαν ποτέ. Ο Έβρος έγινε τον τελευταίο αιώνα ο τόπος, όπου συνεθλίβησαν πόθοι και όνειρα. Είτε αυτά ήταν ατομικά, είτε εθνικά. Από ένα απλό φυσικό “εμπόδιο” μετατράπηκε στο κύριο οχύρωμα του έθνους απέναντι στο άγνωστο και το διαφορετικό. Πατρίδα για τους ντόπιους, τόπος εξορίας για τους φαντάρους και γη της επαγγελίας για τους κυνηγημένους. Κι όμως, παρόλα αυτά, συνεχίζει να κυλά τόσο πράος.

Πηγές:

• http://www.kathimerini.gr/900148/article/epikairothta/ellada/oi-dikoi-moy-oyte-miloyn-oyte-laloyn
• http://geofarmak.blogspot.gr/2012/10/1922.html
• https://ilovethrace.wordpress.com/2014/07/03/%CF%87%CE%B5%CE%BC%CE%B9%CE%BD%CE%B3%CE%BF%CF%85%CE%AD%CE%B9-%E1%BC%A1-%CF%86%CF%81%CE%AF%CE%BA%CE%B7-%CF%84%E1%BF%86%CF%82-%E1%BC%90%CE%BA%CE%BA%CE%AD%CE%BD%CF%89%CF%83%CE%B7%CF%82-%CF%84%E1%BF%86/
• https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9C%CE%B5%CF%84%CE%B1%CE%BD%CE%B1%CF%83%CF%84%CE%B5%CF%85%CF%84%CE%B9%CE%BA%CF%8C_%CE%B6%CE%AE%CF%84%CE%B7%CE%BC%CE%B1_%CF%83%CF%84%CE%B7%CE%BD_%CE%95%CE%BB%CE%BB%CE%AC%CE%B4%CE%B1

Σύνταξη κειμένου: Παναγιώτης Μπαρδάκης

Επιμέλεια κειμένου: Ελευθερία Σακελλαρίου