Πολλοί άνθρωποι καθημερινά ανησυχούν για την υγεία τους καθώς γνωρίζουν ότι η υγεία είναι το πιο πολύτιμο αγαθό που είναι άμεσα συνυφασμένο με την ίδια τη ζωή. Κάποιοι όμως ανησυχούν υπερβολικά ακόμα και όταν εμφανή συμπτώματα ασθένειας απουσιάζουν. Συχνά το υπερβολικό τους άγχος και ενασχόληση με την υγεία τους οδηγεί σ’ ένα φαύλο κύκλο με δυσάρεστες συνέπειες.
Τι είναι το Άγχος για την υγεία;
Το άγχος για την υγεία ή υποχονδρία αποτελεί κλινική οντότητα στη ψυχοπαθολογία και στα εργαλεία διάγνωσης. Ανήκει στις ειδικές φοβίες. Το κύριο χαρακτηριστικό του άγχους της υγείας είναι η υπερβολική ανησυχία για την κατάσταση της υγείας σε σημείο που προκαλεί μεγάλη αγωνία, φόβο και δυσλειτουργικότητα στην καθημερινή ζωή.
Μερικοί άνθρωποι με άγχος υγείας αντιμετωπίζουν ήδη κάποια ασθένεια, για την πορεία της οποίας ανησυχούν υπερβολικά. Άλλοι ενδέχεται να παρουσιάζουν ιατρικώς ανεξήγητα συμπτώματα όπως πονοκεφάλους, πόνους στο στομάχι ή το στήθος, κ.α.,τα οποία τους θορυβούν και τους φοβίζουν ανεξάρτητα με τις διαβεβαιώσεις των γιατρών τους πως δεν ασθενούν.
Υπάρχουν ωστόσο και άνθρωποι, οι οποίοι χωρίς κανένα σωματικό σύμπτωμα, ανησυχούν για το μέλλον της υγείας τους και φοβούνται μήπως νοσούν ή νοσήσουν στο μέλλον από πολύ σοβαρές ασθένειες.
Αιτίες του Άγχους για την υγεία
Ανάμεσα στις αιτίες που μπορεί να οφείλεται το άγχος για την υγεία (υποχονδρία) είναι βιολογικοί, ψυχολογικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες.
Το άγχος για την υγεία μπορεί να αποτελεί σύμπτωμα διαταραχών άγχους ή διάθεσης (κατάθλιψη) γεγονός που το καθιστά ευάλωτο σε βιολογικούς και βιοχημικούς παράγοντες. Επίσης η ιδιοσυγκρασιακή αντίδραση στο στρες καθορίζεται από γενετικούς παράγοντες.
Όσον αφορά τους ψυχολογικούς παράγοντες που έχουν ενοχοποιηθεί για την παρουσία του άγχους της υγείας περιλαμβάνονται τα χαρακτηριστικά προσωπικότητας όπως υπερβολική ανησυχία, νευρωτισμός, δυσκολία στη διαχείριση συναισθημάτων, έλλειψη προσαρμοστικότητας καθώς και κάποιες διαταραχές προσωπικότητας.
Σημαντικό ρόλο στην εμφάνιση άγχους της υγείας παίζουν και οι περιβαλλοντικοί παράγοντες όπως πρόσφατη ασθένεια ή απώλεια αγαπημένου προσώπου, περίοδος έντονης πίεσης σε προσωπικό ή οικογενειακό επίπεδο και παρουσία ιατρικού ιστορικού από νεαρή ηλικία.
Είδη Άγχους για την υγεία
Τα άτομα που εμφανίζουν άγχος της υγείας συνήθως κινούνται σ’ ένα από τα δύο παρακάτω άκρα. Στο πρώτο είδος, τα άτομα υποβάλλονται σε αλλεπάλληλες εξετάσεις και ραντεβού με γιατρούς κάθε ειδικότητας προκειμένου να ελέγξουν την υγεία τους, που θεωρούν ότι “νοσεί”. Παρά τις διαβεβαιώσεις των γιατρών μετά από τη διεξαγωγή εξετάσεων ότι η υγεία τους είναι σε καλή κατάσταση, οι ίδιοι εμμένουν πως κάτι έχουν και έτσι συνεχίζουν να αναζητούν πληροφορίες για διάφορες ασθένειες στο διαδίκτυο ή όπου αλλού τις βρουν διαθέσιμες.
Στη δεύτερη περίπτωση τα άτομα με άγχος της υγείας επιδεικνύουν μία άλλου είδους στάση στην ενδεχόμενη ασθένεια, αυτή της αποφυγής. Αποφεύγουν κάθε είδους επαφή με ιατρικό προσωπικό, εξετάσεις, συζητήσεις ή προγράμματα με θέμα την υγεία ακόμα και την σωματική άσκηση καθώς πιστεύουν ότι η κατάσταση τους θα χειροτερέψει. Με άλλα λόγια μέσω της αποφυγής καταπολεμούν το άγχος και το φόβο για την κατάσταση της υγείας τους.
Συνέπειες
Το άγχος για την υγεία έχει συνέπειες στη ψυχική αλλά και σωματική υγεία του ατόμου. Η υπερβολική ανησυχία και ενασχόληση με οτιδήποτε σχετικά με την υγεία του ατόμου αντί να προφυλάσσει από τις ασθένειες κάθε άλλο παρά θωρακίζει τον οργανισμό. Πρόκειται για ένα φαύλο κύκλο. Καθώς ακόμα και ένα σημάδι ήσσονος σημασίας στο σώμα μπορεί να παρερμηνευτεί δραματικά από το άτομο με υποχονδρία.
Συχνά συμπτώματα άγχους και έντονης ανησυχίας παρερμηνεύονται, δίνοντας τους γιγάντιες παθολογικές διαστάσεις. Για παράδειγμα, το αίσθημα παλμών ή ταχυκαρδία παρερμηνεύεται ως επερχόμενο καρδιακό επεισόδιο. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα την ενεργοποίηση του φόβου και κατ’ επέκταση την αύξηση της έντασης των παλμών αλλά και άλλων σωματικών συμπτωμάτων (π.χ. δύσπνοια, εφίδρωση, πόνο στο στήθος, τρέμουλο, κ.α.); πού με τη σειρά τους οδηγούν το άτομο σε ακόμη μεγαλύτερη αγωνία και δυσφορία.
Πολλές φορές η υπερβολική ανησυχία οδηγεί σε κρίσεις πανικού ή ακόμα και κατάθλιψη, καθώς ο οργανισμός εξουθενώνεται από τις έντονες νευροχημικές αλλαγές που συντελούνται μεταξύ των κύκλων άγχους και ηρεμίας.
Ενδιαφέρον προκαλούν τα ευρήματα πρόσφατης έρευνας η οποία δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό, ιατρικό περιοδικό British Medical Journal το Νοέμβριο του 2016 και υποστηρίζει πως τα άτομα που ανησυχούν υπερβολικά για την κατάσταση της υγείας τους έχουν 73% περισσότερες πιθανότητες να εμφανίσουν καρδιακά προβλήματα σε σχέση με τα άτομα που δεν εμφανίζουν άγχος για την υγεία τους.
Αντιμετώπιση
Η δυσλειτουργικότητα που μπορεί να προκαλέσει στην καθημερινή ζωή του ατόμου το επίμονο άγχος είναι αυτή που καθιστά απαραίτητη τη θεραπευτική παρέμβαση.
Οι οδηγοί αυτοβοήθειας με ενημερωτικό υλικό και χρήσιμες συμβουλές για την υποχονδρία είναι ένα πρώτο βήμα αντιμετώπισης. Στους οδηγούς αυτοβοήθειας περιέχονται ασκήσεις που μπορεί ο ενδιαφερόμενος να κάνει μόνος του, όπως να κρατά ημερολόγιο με τις ανησυχίες του σχετικά με την υγεία και να τις αντικρούει με ρεαλιστικά και λογικά επιχειρήματα.
Η Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεραπεία είναι μια από τις εγκεκριμένες ψυχοθεραπείες για την αντιμετώπιση του άγχους της υγείας. Στόχος της είναι η αναγνώριση των σκέψεων και των συναισθημάτων που βιώνει ο θεραπευόμενος καθώς και των τρόπων αντιμετώπισης που αυτός επιστρατεύει κάθε φορά που αγωνιά; με σκοπό να επαναπροσδιοριστούν οι μη υγιείς ή καταστροφικές σκέψεις και συμπεριφορές ώστε το άγχος της υγείας να επανέλθει σε φυσιολογικό επίπεδο.
Βιβλιογραφία:
Berge LI, Skogen JC, Sulo G, et al Health anxiety and risk of ischaemic heart disease: a prospective cohort study linking the Hordaland Health Study (HUSK) with the Cardiovascular Diseases in Norway (CVDNOR) project
BMJ Open 2016;6:e012914. doi: 10.1136/bmjopen-2016-012914
National Health System, United Kingdom, 2015. Health Anxiety (Hypochondria) http://www.nhs.uk/conditions/hypochondria
Schneiderman N, Ironson G, Siegel SD. STRESS AND HEALTH: Psychological, Behavioral, and Biological Determinants. Annual review of clinical psychology. 2005;1:607-628. doi:10.1146/annurev.clinpsy.1.102803.144141.