Πόσοι και πόσοι γονείς δεν έχουν χρησιμοποιήσει αυτήν την φράση! Πόσοι και πόσοι ενήλικες τρώνε τα νύχια τους κοιτώντας γύρω τους ενοχικά, ενθυμούμενοι την επίπληξη που δέχονταν ως παιδιά!
Η ονυχοφαγία είναι αρκετά συχνή συμπεριφορά που συναντάται σε κάθε ηλικία. Ωστόσο, η συχνότερη ηλικία που συναντάται είναι η πρώτη σχολική, ιδιαίτερα 8-12 ετών και συνηθέστερα σε αγόρια. Σταματάει συχνότερα στην εφηβεία, σε πολλές περιπτώσεις, όμως, επιμένει και συντροφεύει τον ενήλικα.
Είναι άραγε απλώς μια κακή συνήθεια;
Η αλήθεια είναι πως η συστηματική ονυχοφαγία αποτελεί μια νευρική συμπεριφορά που επαναλαμβάνεται ασυνείδητα κάθε φορά που το άτομο βιώνει άγχος ή βρίσκεται σε μια στρεσογόνα κατάσταση. Αν προχωρήσουμε σε περαιτέρω ανάλυση, είναι μια από τις ηπιότερες σε έκφραση μεθόδους κακοποίησης του εαυτού μας, που αρχικά εκδηλώνεται στην παιδική μας ηλικία και συχνά συντροφεύει το αγχώδες άτομο και στην ενηλικίωσή του.
Η ονυχοφαγία θα μπορούσε άνετα να υπονοεί την ύπαρξη μιας μη εκδηλωμένης αγχώδους διαταραχής και συναντάται συχνότερα σε παιδιά που ζουν κάτω από στρεσογόνες συνθήκες, σε άτομα που βιώνουν συνεχείς αλλαγές στην καθημερινότητά τους, καθώς και σε παιδιά με αμφιθυμικό ή αποφευκτικό δεσμό με τους γονείς, αλλά και σε παιδιά που, ιδιοσυγκρασιακά, χαρακτηρίζονται ως πιο ευαίσθητα/ ευάλωτα. Κάποιες φορές, υποδηλώνει την ύπαρξη ενός ψυχαναγκαστικού γονέα, ενός υπερβολικά αυστηρού και τιμωρητικού ή εντελώς επιτρεπτικού και αποδιοργανωμένου οικογενειακού περιβάλλοντος, ή ακόμη και τη θυματοποίηση του παιδιού από το οικογενειακό ή το σχολικό περιβάλλον.
Η ονυχοφαγία προσφέρει στιγμιαία ανακούφιση στο παιδί και το βοηθάει να ανταπεξέλθει σε μια κατάσταση που του προκαλεί άγχος. Όταν το παιδί αισθάνεται ανασφάλεια, όταν βιώνει έντονο άγχος που αδυνατεί να διαχειριστεί, τότε ασυνείδητα αρχίζει να τρώει τα νύχια του. Πρόκειται για προσωρινή μεν, αλλά αποτελεσματική ανακούφιση. Το παιδί αποκτά έτσι τον έλεγχο πάνω στον εαυτό του και αισθάνεται ασφαλές. Η ονυχοφαγία γίνεται οικεία και του επιτρέπει να ανταπεξέρχεται στο άγχος του, να νιώθει προστατευμένο.
Αντιλαμβανόμαστε, λοιπόν, πως το παιδί δεν έχει τη δύναμη να σταματήσει αυτή την συνήθεια, χωρίς προηγουμένως να εντοπίσουμε και να διορθώσουμε την αιτία. Το συχνότερο λάθος των γονιών είναι να χαρακτηρίσουν την ονυχοφαγία ως μια κακή συνήθεια και να μαλώνουν το παιδί ώστε να σταματήσει. Πολλές φορές προσπαθούν να αποτρέψουν το παιδί από το να φάει τα νύχια του, αγοράζοντας ειδικά βερνίκια, δωροδοκώντας το όταν τα καταφέρνει, απειλώντας το ή τιμωρώντας το όταν αποτυγχάνει να ελέγξει την παρόρμησή του. Έτσι, επιτείνουν την αγωνία του παιδιού, μεγιστοποιούν το αίσθημα άγχους που το περιβάλλει, ενώ παράλληλα του στερούν τη δυνατότητα να ανακουφιστεί μέσω του μοναδικού τρόπου που γνωρίζει.
Πώς, λοιπόν, μπορούν να αντιμετωπίσουν οι γονείς την ονυχοφαγία του παιδιού τους;
Αντιμετωπίζοντας την αιτία, και όχι το σύμπτωμα.
Πρώτο βήμα είναι οι γονείς να παρατηρήσουν πότε το παιδί εκδηλώνει το άγχος του μέσω της ονυχοφαγίας. Η συστηματική, αλλά διακριτική παρατήρηση του παιδιού από τους γονείς αποτελεί το κλειδί για την επιτυχή αντιμετώπιση της ονυχοφαγίας.
Επόμενο βήμα είναι η διεξοδική συζήτηση, όχι υπό μορφή νουθεσίας, αλλά ως ενεργητικοί ακροατές του παιδιού. Ταυτόχρονα, οι γονείς πρέπει να σταματήσουν κάθε μομφή, τιμωρία ή απειλή προς το παιδί κάθε φορά που αυτό τρώει τα νύχια του. Από κοντά και με τρυφερότητα μπορούν να προσφέρουν κάποιον εναλλακτικό τρόπο διοχέτευσης του άγχους. Το κάθε άτομο είναι διαφορετικό, επομένως, εναπόκειται στους γονείς να βρουν την κατάλληλη εναλλακτική για το παιδί τους. Θα μπορούσε να είναι το δάγκωμα ενός άλλου αντικειμένου, η γιόγκα, η διαχείριση του άγχους μέσω αναπνοών, το φούσκωμα ενός μπαλονιού ή απλώς η γονεϊκή αγκαλιά. Οι γονείς θα πρέπει να έχουν την ανάλογη υπομονή και να μην περιμένουν άμεσα αποτελέσματα. Βασική προϋπόθεση είναι να ενισχύσουν το δεσμό με τα παιδιά τους, να τους δώσουν χώρο και χρόνο έκφρασης, να αποδεχθούν καθολικά κάθε τους συναίσθημα, χωρίς λογοκρισία. Έτσι, το παιδί θα εμπιστευτεί τον γονιό και θα μπορέσει να στραφεί σε εκείνον για ανακούφιση του άγχους του.
Ένας από τους λόγους που η ονυχοφαγία είναι συχνότερη στα αγόρια είναι πως εξαιτίας της στερεοτυπικής αντίληψης που μεταδίδεται από γενιά σε γενιά, τα αγόρια μαθαίνουν από μικρή ηλικία πως δεν πρέπει να εκδηλώνουν τα συναισθήματά τους, με αποτέλεσμα να κλείνονται στον εαυτό τους και να αδυνατούν να διαχειριστούν τα πιο έντονα συναισθήματά τους, αφού κανείς δεν τους δίδαξε πώς.
Αν διακρίνουμε πως η ονυχοφαγία συνοδεύεται και απο άλλες προβληματικές συμπεριφορές (τρίξιμο δοντιών, αϋπνίες, απώλεια βάρους, υπερφαγία, νυχτερινή ενούρηση κ.α.), αν παρ’ όλη την προσπάθειά μας δε βλέπουμε βελτίωση ή αν ανησυχούμε πως κάτι πραγματικά σοβαρό συμβαίνει στο παιδί και αδυνατεί να το επικοινωνήσει, η επίσκεψη σε ειδικό αποτελεί μονόδρομο. Πολύ καλά αποτελέσματα φέρουν και νεότερες μέθοδοι, όπως η δραματοθεραπεία ή η παιγνιοθεραπεία, ιδανικές για παιδιά.
Την επόμενη φορά, λοιπό, που θα είστε έτοιμοι να ξεστομίσετε την παραπάνω φράση, σταθείτε, παρατηρήστε, αναλογιστείτε…
Και ετοιμαστείτε να βοηθήσετε το παιδί σας να αντιμετωπίσει κάθε του φόβο και άγχος, ως συνοδοιπόροι και όχι ως επικριτές.
