Υπάρχουν ορισμένες ψυχολογικές διαταραχές που η προέλευση τους παραμένει ακόμα και σήμερα άγνωστη. Η άγνοια στοιχείων περί αυτών έχει ως αποτέλεσμα τα άτομα που πάσχουν από αυτές να επισκέπτονται γιατρούς που δε σχετίζονται άμεσα με τη θεραπεία τους. Μία τέτοια περίπτωση συνιστά και η τριχοτιλλομανία. Το άτομα στις περισσότερες περιπτώσεις θα επισκεφθούν δερματολόγο κι όχι ψυχολόγο ή ψυχίατρο μιας και πάσχουν από μια καταναγκαστική αφαίρεση των τριχών του σώματος (συνήθως από το τριχωτό της κεφαλής, αλλά και από άλλα σημεία), όπου γίνεται με σκοπό να κατευνάσει το άγχος τους.
Τι ακριβώς είναι όμως η τριχοτιλλομανία;
Η τριχοτιλλομανία ονομάστηκε έτσι το 1889 από τον Γάλλο δερματολόγο Francois Hallopeau. Προέρχεται από τις ελληνικές λέξεις τρίχα και τιλώ , που σημαίνει τραβώ. Σύμφωνα με το DSM (DSM-IV), ανήκει στην κατηγορία των ιδεοψυχαναγκαστικών διαταραχών, ενώ παλιότερα προσεγγιζόταν ως διαταραχή του ελέγχου των παρορμήσεων.
Τα κύρια χαρακτηριστικά της διαταραχής και οι μορφές εκδήλωσής της αφορούν συγκεκριμένη συμπεριφορά , το επαναλαμβανόμενο τράβηγμα των τριχών, που έχει ως αποτέλεσμα την απόσπαση τριχών. Οι πιο συχνές μορφές είναι το τράβηγμα τριχών από την κεφαλή, τα φρύδια, τις βλεφαρίδες κτλ. Το τράβηγμα των τριχών δεν αφορά αποκλειστικά την κεφαλή, αλλά και άλλες περιοχές του σώματος. Μπορεί να αφορά και το πρόσωπο, τα χέρια, τα πόδια, αλλά και μη ορατά σημεία ακόμα, όπως το εφήβαιο και τις μασχάλες.
Όσοι πάσχουν από τη συγκεκριμένη διαταραχή τραβούν τις τρίχες με τα δάχτυλα ή τσιμπιδάκι, συχνά καθώς παρακολουθούν τηλεόραση, διαβάζουν, σκέφτονται, μιλούν στο τηλέφωνο ή κοιτάζουν στον καθρέφτη. Μάλιστα, είναι πολύ σύνηθες η διαδικασία να εμπεριέχει ένα τελετουργικό ή αίσθημα για την «κατάλληλη τρίχα» που θα πρέπει να τραβηχτεί, αγγίζοντας και παίζοντας με την βγαλμένη τρίχα, δαγκώνοντας ή και καταπίνοντάς την.
Σε πιο σπάνιες περιπτώσεις συναντάμε το «Σύνδρομο Ραπουνζέλ». Σε αυτό, άτομο νιώθει την επιθυμία να καταπιεί τις τρίχες (τριχοφαγία). Ενδέχεται τότε, να χρειαστεί χειρουργική επέμβαση, προκειμένου να απελευθερωθεί το πεπτικό σύστημα από τη μάζα των τριχών.
Αίτια και συχνότητα
Αν και κανείς δε γνωρίζει με βεβαιότητα, η τριχοτιλλομανία, όπως και πολλές σύνθετες διαταραχές, προκύπτει από έναν συνδυασμό γενετικών και περιβαλλοντικών παραγόντων. Ανωμαλίες, επίσης, στο φυσιολογικό επίπεδο σεροτονίνης στον εγκέφαλο, σε χημικές ουσίες, αλλά και στα επίπεδα ντοπαμίνης ενδέχεται να επιδρούν στην εμφάνιση της. Παράλληλα, το στρες θεωρείται ότι παίζει αποφασιστικό ρόλο, ενώ και οι περίοδοι υψηλής πίεσης είναι γνωστό πως οξύνουν την κατάσταση.
Η τριχοτιλομανία είναι μια σχετικά σπάνια ασθένεια, που προσβάλλει το 1% έως 2% του πληθυσμού. Η τριχοτιλομανία μπορεί να επηρεάσει άτομα όλων των ηλικιών. Η διαταραχή ωστόσο, είναι 7 φορές συχνότερη στα παιδιά από ότι στους ενήλικες. Τα κορίτσια επίσης, προσβάλλονται 2,5 φορές συχνότερα σε σχέση με τα αγόρια. Συνήθως, εμφανίζεται στο τέλος της εφηβείας, στα 13 ή 14 χρόνια. Υποδεικνύεται έτσι, πως σε κάποιες περιπτώσεις, μπορεί να προκαλείται από ορμονικές αλλαγές. Ωστόσο, μερικές φορές ξεκινά πιο νωρίς, από την παιδική ηλικία ακόμα, όταν το βρέφος μπορεί για πρώτη φορά να φτάσει και να τραβήξει την τρίχα.
Υποφέρουν τα άτομα με Τριχοτιλλομανία;
Πολλοί περιγράφουν το τράβηγμα των τριχών από συγκεκριμένα μέρη του σώματος ως μια ωραία αίσθηση, η οποία και συμβάλλει στην αδυναμία καταστολής αυτής της συμπεριφοράς. Άλλοι, παρομοιάζουν την δραστηριότητα με το ξύσιμο μιας πληγής, που δίνει μια αίσθηση ανακούφισης. Παρόλα αυτά, μερικοί αναφέρουν ότι όντως προκαλεί πόνο, αλλά πως αισθάνονται αναγκασμένοι να τραβήξουν τις τρίχες.
Επιπτώσεις της τριχοτιλλομανίας
Τα περισσότερα άτομα που πάσχουν από τριχοτιλλομανία δεν αναγνωρίζουν ότι έχουν κάποιο πρόβλημα. Επιχειρούν να κρύψουν τα κενά από την απώλεια των τριχών με περούκες, καπέλα ή μαντήλια, χτενίσματα, ειδικό μακιγιάζ και φορώντας μακριά ρούχα. Αυτό συμβαίνει καθώς αισθάνονται ντροπή και αμηχανία και προσπαθούν να κρύψουν την εκδήλωση αυτής της συμπεριφοράς από τους άλλους. Πολλές φορές μάλιστα νιώθουν απέχθεια για την εξωτερική τους συμπεριφορά και θεωρούν πως είναι αποκρουστικά για τους γύρω τους.
Πώς αντιμετωπίζεται
Η θεραπεία αποτελεί ένα δύσκολο κομμάτι, καθώς αρχικά πρέπει το άτομο να αποδεχτεί ότι το προκαλεί στον εαυτό του. Η διάγνωση πραγματοποιείται από ψυχίατρο ή ψυχολόγο και η κύρια θεραπεία για την τριχοτιλλομανία είναι συνήθως η αντικατάσταση μιας κακής συνήθειας με κάτι άλλο που δεν είναι επιβλαβές. Με την προσέγγιση αυτή, τα άτομα με τριχοτιλλομανία πρώτα μαθαίνουν να χαλαρώνουν και να υιοθετούν συνήθειες, όχι αυτοκαταστροφικές. Η συμπεριφορική αυτή παρέμβαση ονομάζεται Αντιστροφή Συνήθειας (Habit Reversal Training, HRT).
Μέσω της θεραπευτικής διαδικασίας εντοπίζονται οι αρνητικές σκέψεις που κυριαρχούν στο άτομο πριν από την εκδήλωση της δυσλειτουργικής αυτής συμπεριφοράς, αμφισβητείται η χρησιμότητα αυτών, ενώ γίνεται και προσπάθεια ελέγχου της παρόρμησης του ατόμου να τραβάει τις τρίχες του σώματός του ως μέσο ανακούφισης και εκτόνωσης του άγχους του. Στη συνέχεια, το άτομο εκπαιδεύεται σε άλλες τεχνικές χαλάρωσης, ενώ η δυσλειτουργική συμπεριφορά αντικαθίσταται από άλλες μη επιβλαβείς (π.χ. χρήση μαλακής μπάλας αντί-στρες τη στιγμή της παρόρμησης).
Η φαρμακευτική θεραπεία με χλωμιπραμίνη, φλουοξετίνη, βενλαφαξίνη και ολαξαπίνη έχει αποδειχτεί επίσης αποτελεσματική σε μερικούς ασθενείς. Τέλος, με τη χρήση της τεχνολογίας πρόσφατα έχει ξεκινήσει να δημιουργείται ένα ικανοποιητικό αποτέλεσμα: εταιρείες έχουν εφεύρει εφαρμογές στο κινητό ή σε συσκευές όπως τα έξυπνα ρολόγια(smartwatch). Η εφαρμογή ελέγχει τη θέση των χεριών και προειδοποίει τον ασθενή μέσω ήχου ή δόνησης για την κίνηση τραβήγματος που κάνει. Επιπλέον, κρατά αυτόματο ημερολόγιο ώστε το άτομο να μπορεί να ελέγχει την πρόοδο του.
Καταλήγοντας…
Η τριχοτιλλομανία είναι μια εξαιρετικά επίμονη διαταραχή, γι’ αυτό και είναι πολύ πιθανό το άτομο, σε ψυχοπιεστικές καταστάσεις, να εκδηλώσει εκ νέου τη συγκεκριμένη συμπεριφορά στο μέλλον. Η προσωρινή καταστολή αρνητικών συναισθημάτων μέσα από την συμπεριφορά της τριχοτιλλομανίας θα προσθέσει ακόμα ένα βάρος στη ζωή του πάσχοντος. Η τριχοτιλλομανία δεν είναι παυσίπονο για τα αρνητικά συναισθήματα, αλλά αντίθετα λειτουργεί ως τροχοπέδη στη βελτίωση της κατάστασης. Μια σπάνια ασθένεια, όπως η τριχοτιλλομανία. δεν πρέπει να περνάει αδιάφορη από το οικογενειακό ή το φιλικό περιβάλλον. Αν πέσει στην αντίληψη μας ότι άτομα του περιβάλλοντος μας αντιμετωπίζουν ένα τέτοιο πρόβλημα, που κατά πάσα πιθανότητα δε γνωρίζουν ούτε οι ίδιοι ότι το προκαλούν, ας είμαστε εκεί για αυτούς. Είναι η στιγμή που το χρειάζονται περισσότερο.
Πηγές:
- Trichotillomania (Hair Pulling). Ανακτήθηκε από www.psychologytoday.com (Τελευταία πρόσβαση στις 5/9/2020)
- «Τριχοτιλλομανία»: Μήπως έχεις εθιστεί σε… τριχωτό παυσίπονο;. Ανακτήθηκε από www.protothema.gr (Τελευταία πρόσβαση στις 5/9/2020)
- Tριχοτιλλομανία! H ακατανίκητη επιθυμία να τραβάμε τα μαλλιά μας. Ανακτήθηκε από www.mylife.com.cy (Τελευταία πρόσβαση στις 5/9/2020)
- Τριχοτιλλομανία: η αόρατη ασθένεια με τις τόσο απρόβλεπτες επιπτώσεις. Ανακτήθηκε από www.earthshareme.com (Τελευταία πρόσβαση στις 5/9/2020)
