Είναι γνωστό ότι η γειτονιά στην οποία μεγαλώνει ένα παιδί συμβάλλει στη διαμόρφωση της γνώμης που σχηματίζει για την πόλη, την κοινωνία και το περιβάλλον του. Ακόμη, οι εικόνες της γειτονιάς που αντικρίζει το παιδικό μάτι κάθε μέρα μένουν για πάντα χαραγμένες στο μυαλό του και ξυπνάνε αναμνήσεις. Πρόσφατη έρευνα ωστόσο, απέδειξε ότι η γειτονιά και τα ιδιαίτερα κοινωνικά και οικονομικά χαρακτηριστικά της παίζουν ακόμη μεγαλύτερο ρόλο. Συγκεκριμένα, μπορούν ακόμη και να επηρεάσουν την υγεία του ατόμου μετά από πολλά πολλά χρόνια μέσω αλλαγών που προκαλούνται στο επιγονιδίωμα.
Τι είναι το επιγονιδίωμα;
Με τον όρο γονιδίωμα αναφερόμαστε στο γενετικό υλικό ενός οργανισμού, δηλαδή στο DNA. Σχεδόν όλα τα κύτταρα του σώματος ενός οργανισμού περιέχουν το ίδιο DNA. Αυτό διαθέτει όλες τις απαραίτητες πληροφορίες για την ανάπτυξη και τη λειτουργία του οργανισμού. Ωστόσο, παρόλο που το γενετικό υλικό είναι ίδιο σε όλα τα κύτταρα, μεταξύ διαφορετικών ιστών παρατηρούνται διαφορετικοί τύποι κυττάρων με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Πώς γίνεται επομένως, να διαφέρει ένα νευρικό κύτταρο από ένα μυϊκό, εφόσον διαθέτουν το ίδιο DNA;
Η απάντηση σε αυτή την ερώτηση είναι οι επιγενετικές τροποποιήσεις. Αυτές δρουν ως ‘διακόπτες’ που ρυθμίζουν τη δραστηριότητα των γονιδίων. Οι ‘διακόπτες’ ενεργοποιούν συγκεκριμένα γονίδια και απενεργοποιούν άλλα τα οποία δεν χρειάζονται σε έναν ιστό. Με αυτό τον τρόπο, παρόλο που όλα τα κύτταρα έχουν το ίδιο DNA, είναι δυνατόν να ρυθμίζεται διαφορετικά η λειτουργία των γονιδίων. Το σύνολο των επιγενετικών τροποποιήσεων ενός οργανισμού αποτελεί το επιγονιδίωμα και πολύ συχνά συνδέεται με διάφορες ασθένειες.
Έρευνα σχετικά με την επίδραση της γειτονιάς στο επιγονιδίωμα
Έρευνα που δημοσιεύτηκε πρόσφατα στο επιστημονικό περιοδικό JAMA Network Open, μελετά 2000 παιδιά τα οποία γεννήθηκαν στην Αγγλία και την Ουαλία και μεγάλωσαν σε γειτονιές που διέφεραν ως προς την οικονομική κατάσταση, τους κοινωνικούς δεσμούς μεταξύ των γειτόνων και την ύπαρξη κινδύνων/εγκληματικότητας. Η μελέτη διήρκεσε μέχρι την εφηβεία τους και βρέθηκε ότι παιδιά που μεγάλωσαν σε πιο φτωχές γειτονιές παρουσίαζαν διαφορετικό πρότυπο μιας επιγενετικής τροποποίησης που καλείται μεθυλίωση του DNA. Συγκεκριμένα, οι αλλαγές αυτές εντοπίστηκαν σε γονίδια που αφορούν τη διαδικασία της φλεγμονής και τον καρκίνο του πνεύμονα αλλά και άλλα που ενεργοποιούνται συνήθως με την έκθεση σε καπνό τσιγάρου και τη μόλυνση του περιβάλλοντος. Παρόλο που τα συγκεκριμένα παιδιά δεν είχαν ποτέ καπνίσει ή δεν εμφάνιζαν ενδείξεις φλεγμονής, οι αλλαγές αυτές υποδηλώνουν πιθανόν αυξημένο κίνδυνο για τη μελλοντική υγεία των ατόμων. Είναι επίσης πιθανό οι αλλαγές στη ρύθμιση των γονιδίων να συνδέονται με μεταβολικές διαταραχές, καρκίνο ή παχυσαρκία.
Η μελέτη αυτή είναι ιδιαίτερα σημαντική καθώς αποδεικνύει για άλλη μία φορά ότι το περιβάλλον ενός ατόμου και το γενετικό του υπόβαθρο αλληλεπιδρούν και καθορίζουν τελικά την υγεία και την κατάσταση του ατόμου. Ωστόσο, απαιτούνται περαιτέρω έρευνες προκειμένου να διαπιστωθεί αν αυτές οι επιγενετικές τροποποιήσεις διατηρούνται ή μπορούν να μεταβληθούν και πώς επηρεάζουν τελικά μακροπρόθεσμα την εμφάνιση διαφόρων ασθενειών. Όπως φαίνεται, έχουμε πολλά ακόμη να μάθουμε από το επιγονιδίωμα…
Πηγή άρθρου:
Aaron Reuben, Karen Sugden, Louise Arseneault, David L. Corcoran, Andrea Danese, Helen L. Fisher, Terrie E. Moffitt, Joanne B. Newbury, Candice Odgers, Joey Prinz, Line J. H. Rasmussen, Ben Williams, Jonathan Mill, Avshalom Caspi. Association of Neighborhood Disadvantage in Childhood With DNA Methylation in Young Adulthood. JAMA Network Open, 2020; 3 (6): e206095.
