Ένα αλλιώτικο αφιέρωμα
Διαβάζουμε, συχνά, αφιερώματα σε συγγραφείς. Σε σπουδαίους, που διαμόρφωσαν ρεύματα και στιγμάτισαν εποχές. Διαβάζουμε για βιβλία που έγιναν best sellers και για αριστοτεχνικά πλασμένους ήρωες. Διαβάζουμε, ακόμα, για ονειρεμένες βιβλιοθήκες σ’ ολόκληρο τον κόσμο και για πολλά άλλα θέματα, που σχετίζονται με το βιβλίο και τα είδη του. Κι όμως, υπάρχει ένας κοινός παρονομαστής σε όλα αυτά, στον οποίο, σπάνια, αποδίδεται τιμή. Ο αναγνώστης. Είναι σχεδόν αδύνατο να φανταστούμε όλα τα παραπάνω χωρίς την ύπαρξη του αναγνώστη. Είναι κι αυτό, ίσως, ένα από τα πολλά, που θεωρούμε δεδομένα και συνεπώς δεν του δίνουμε την προσοχή, που του αναλογεί. Κάπως έτσι, και συνειδητοποιώντας όλο και περισσότερο, πως τίποτα δεν είναι δεδομένο, μου δημιουργήθηκε η ανάγκη, να γράψω αυτό το αφιέρωμα στον αναγνώστη.
Η αλυσίδα
Η αλυσίδα του βιβλίου είναι μεγάλη. Με μία, ίσως, αδέξια προσπάθεια να τη σχηματίσω, θα ξεκινούσα από τον άνθρωπο. Και έστω πως αυτή η αφετηρία είναι ο άνθρωπος συγγραφέας, ο οποίος γράφει ένα βιβλίο. Το βιβλίο, ως επόμενος κρίκος, χρειάζεται έναν εκδότη, για να διαδοθεί. Ο εκδότης με τη σειρά του χρειάζεται τα βιβλιοπωλεία, για να το διαθέσει στην αγορά και να το προωθήσει, περισσότερο ή λιγότερο. Τα βιβλιοπωλεία, όπως και όλοι οι παραπάνω κρίκοι, οφείλουν την ύπαρξη και τη διαβίωσή τους στους αναγνώστες. Χωρίς αυτούς όλα τα προηγούμενα θα ήταν άχρηστα. Αφήνω έξω το χρήμα, γιατί παρόλο που κινεί όλα τα νήματα, δεν είναι ικανό από μόνο του – στην περίπτωση, τουλάχιστον, του βιβλίου – να οικοδομήσει ένα άρτιο ή και αξιοδιάβαστο κείμενο.
Ο σημαντικότερος κρίκος
Ακόμα και ο ίδιος ο συγγραφέας δε θα μπορούσε να είναι συγγραφέας, αν προηγουμένως δεν ήταν ένας πολύ καλός αναγνώστης. Το ίδιο ισχύει και για τον εκδότη και φυσικά για όλη την ομάδα των ανθρώπων που δουλεύουν γι’ αυτόν (επιμελητές, διορθωτές κλπ). Ο προορισμός κάθε κειμένου είναι ο αναγνώστης. Σίγουρα, ο κάθε συγγραφέας μπορεί να γράφει για διαφορετικούς λόγους. Ίσως οι πιο ευνόητοι να είναι το χρήμα, η δόξα και η ανάγκη. Για τους δύο πρώτους είναι οφθαλμοφανές, πως εξαρτώνται απ’ τους αναγνώστες. Για την ανάγκη, ωστόσο, δεν υπάρχει ξεκάθαρη εξάρτιση από τον αναγνώστη. Όταν κάποιος γράφει επειδή έχει μια πηγαία ανάγκη να το κάνει, την οποία δε μπορεί να κατανικήσει, θα λέγαμε πως δε χρειάζεται τον αναγνώστη. Ίσως, όμως, σ’ αυτή την περίπτωση να συμβαίνει το αντίστροφο. Ο αναγνώστης, δηλαδή, να χρειάζεται αυτό που γράφτηκε απ’ την ανάγκη του δημιουργού. Γιατί, τις περισσότερες φορές, μέσα στην ανάγκη υπεισέρχεται μια αλήθεια, που βρίσκει τρόπο να εκφραστεί. Κι αυτή η αλήθεια χρησιμοποιεί το συγγραφέα ως μέσο, ώστε να φτάσει στον προορισμό της, που δεν είναι άλλος από τον άνθρωπο.
Γιατί να είσαι αναγνώστης
Αν ακόμα δεν έχετε πειστεί πως ως αναγνώστες επιτελούμε ένα σπουδαίο έργο – αν όχι το σπουδαιότερο – διαβάστε μερικά απ’ όσα μας έχουν πει κατά καιρούς μερικοί από τους λάτρεις της ανάγνωσης:
“Το διάβασμα είναι ο μοναδικός τρόπος με τον οποίο μπαίνουμε, ακούσια και συχνά ανεξέλεγκτα, στο πετσί, στις ιδέες και στην ψυχή κάποιού άλλου.” —Joyce Carol Oates
“Ποτέ δεν μου άρεσε το διάβασμα, μέχρι τη στιγμή που άρχισα να φοβάμαι μήπως το χάσω. Δεν αγαπάει κανείς το να αναπνέει.” —Harper Lee, To Kill a Mockingbird
“Με το που μάθεις να διαβάζεις, θα είσαι για πάντα ελεύθερος.” —Frederick Douglass
“Κάποιες φορές διαβάζεις ένα βιβλίο και σε γεμίζει με αυτόν τον περίεργο ευαγγελικό ζήλο, και είσαι πεπεισμένος πως ο διαλυμένος κόσμος δε θα μπει ποτέ ξανά στη θέση του μέχρι να διαβάσουν όλοι οι άνθρωποι αυτό το βιβλίο.” —John Green, The Fault in Our Stars“Η λογοτεχνία είναι ο πιο ευχάριστος τρόπος να αγνοείς τη ζωή.” — Fernando Pessoa, The Book of Disquiet“Νομίζω πως θα έπρεπε να διαβάζουμε μόνο αυτά τα βιβλία που μας πληγώνουν και μας μαχαιρώνουν.” — Franz Kafka“Δεν πιστεύω στο είδος της μαγείας που υπάρχει μέσα στα βιβλία μου. Αλλά πιστεύω ότι κάτι πολύ μαγικό μπορεί να συμβεί όταν διαβάζεις ένα καλό βιβλίο.” —J.K. Rowling“Συνηθίζοντας να διαβάζεις, χτίζεις για τον εαυτό σου ένα καταφύγιο από όλες τις δυστυχίες τις ζωής.” — W. Somerset Maugham, Books and You
