Τι είναι ο έρωτας; Απ΄την αρχή του κόσμου αυτού ποιητές, επιστήμονες, φιλόσοφοι, χημικοί και ψυχίατροι προσπαθούσαν -κι ακόμα προσπαθούν- να δώσουν έναν πλήρη ορισμό στην έννοια του έρωτα. Πράγματι σήμερα μπορεί ο καθένας να διαβάσει εκατοντάδες απόπειρες προσδιορισμού του έρωτα και να βρει ίσως κάποιες απο αυτές πιο πειστικές και άλλες πιο ασαφείς. Καμία, όμως, προσπάθεια ερμηνείας δεν μπόρεσε, ως τώρα, να πετύχει τον πλήρη ορισμό,ο οποίος δεν θα επέτρεπε κανένα περιθώριο αμφισβήτησης και απορίας. Τελικά μάθαμε τι είναι; Έχουμε όλοι ζήσει ένα έστω μέρος του; Ενδεχομένως ναι. Υπάρχουν κάποια δεδομένα τα οποία τείνουν να είναι αποδεκτά απο το μεγαλύτερο μέρος του κόσμου· ο έρωτας είναι η έκσταση και η σκλαβιά. Είναι φλογερός και ψυχρός και ταυτόχρονα ορμητικός και ανυπεράσπιστος. Ίσως, λοιπόν, η ερμηνεία του έρωτα να μην υπάρχει ως μια καθαυτή και αντικειμενική. Ίσως ο έρωτας να είναι κάτι διαφορετικό για τον κάθε άνθρωπο. Τόσο προσωπικός και τόσο κοινός συγχρόνως. Κι ας έγραψαν οι ποιητές αριστουργήματα για χάρη του. Κι ας ξόδεψαν τη ζωή τους οι πεζογράφοι προσπαθώντας να τον περιγράψουν. Σαν τον αφρό της θάλασσας και εκείνος, πας να τον πιάσεις στα χέρια σου και αμέσως χάνεται. Μόνο μια εικόνα μένει στο μυαλό : εκείνη που για λίγο τον πλησίασες. Γι’ αυτό και παρακάτω θα ανατρέξουμε σε μερικά λογοτεχνικά έργα που κάπως σαν να κάνουν την εικόνα αυτή λιγότερο απατηλή..
Οδυσσέας Ελύτης
«Το Μονόγραμμα»
IV
«..Από τόσον χειμώνα κι από τόσους βοριάδες, μ’ ακούς
Να τινάξει λουλούδι, μόνο εμείς, μ’ ακούς
Μες στη μέση της θάλασσας
Από μόνο το θέλημα της αγάπης, μ’ ακούς
Ανεβάσαμε ολόκληρο νησί, μ’ ακούς
Με σπηλιές και με κάβους κι ανθισμένους γκρεμούς
Άκου, άκου
Ποιος μιλεί στα νερά και ποιος κλαίει -ακούς;
Ποιος γυρεύει τον άλλο, ποιος φωνάζει -ακούς;
Είμ’ εγώ που φωνάζω κι είμ’ εγώ που κλαίω, μ’ ακούς
Σ’ αγαπώ, σ’ αγαπώ, μ’ ακούς..»
Ο Ποιητής θρηνεί στο έργο του την αγάπη αυτή που ποτέ παρόμοια της δεν υπήρξε και ποτέ ξανά δεν θα υπάρξει. Που δεν θα ξαναζήσει κάτι τέτοιο, γιατί οι δυο άνθρωποι στους οποίους αναφέρεται με την αγάπη τους κατάφεραν να δημιουργήσουν έναν καινούριο κόσμο με γκρεμούς και τοπία γεμάτα ανθισμένα λουλούδια. Έτσι ζει αυτός που στα νερά απευθύνεται, που φωνάζει και κλαίει, γιατί αγαπά. Και είναι τέτοιος ο θρήνος, που πάντα μένει χωρίς απάντηση γιατί εκείνη ποτέ δεν θα τον ακούσει πια. Ο Οδυσσέας Ελύτης στο Μονόγραμμα , που αποτελεί ουσιαστικά έναν θρηνητικό μονόλογο, καταφέρνει να δημιουργήσει μια ερωτική τραγωδία με τέτοιου είδους όμως έκταση, που ο καθένας μπορεί να βρει σημεία ταύτισης. Έτσι, στο ποίημα έχουμε την ερωτική εξιδανίκευση μέσω του πρόωρου θανάτου της κοπέλας, που ο ποιητής θα εξαγνίσει, αποτρέποντας την φθορά που προκαλεί ο πανδαμάτωρ χρόνος : Θα πενθώ πάντα -μ’ ακούς; -για σένα, μόνος, στον Παράδεισο
Jane Austen
«Περηφάνια και Προκατάληψη» (Pride and Prejudice)
«Αν ποτέ τα συναισθήματα σου αλλάξουν, τότε θα σου πω : με έχεις μαγέψει, στην ψυχή και στο μυαλό και σ’ αγαπώ..σ’ αγαπώ..σ’ αγαπώ. Εύχομαι ποτέ να μην χωριστούμε.
Εύχομαι ποτέ να μην τελειώσει αυτή η μέρα..»
«Περηφάνια και Προκατάληψη» είναι ο τίτλος του πιο διάσημου μυθιστορήματος της Τζέιν Όστεν το οποίο δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά στις 28 Ιανουαρίου 1813. Το βιβλίο Περηφάνια και Προκατάληψη είναι η γνωστή σε όλους ιστορία της οικογένειας Μπένετ. Ο κύριος και η κυρία Μπένετ έχουν πέντε κόρες ανύπαντρες.Όλα αρχίζουν με την άφιξη του νεαρού και πλούσιου κ.Μπίγκλευ. Η κ. Μπένετ έχει αποφασίσει να παντρέψει οπωσδήποτε μια από τις κόρες της μαζί του. Το ενδιαφέρον του κ.Μπίγκλευ στρέφεται στην μεγαλύτερη από τις αδελφές Μπένετ -και σύμφωνα με πολλούς- η ομορφότερη από όλες. Έτσι λοιπόν η κ. Μπένετ θα κάνει τα πάντα για να εξελιχθούν όλα καλά και να γίνει η ένωση μεταξύ τους κι έτσι και οι υπόλοιπες κόρες της να έχουν περισσότερες ευκαιρίες να κάνουν έναν καλό γάμο. Η σχέση τους όμως χαλάει και φαίνεται να χάνει κάθε ελπίδα όταν ο καλός φίλος του κ.Μπίγκλευ, ο κ.Ντάρσυ, τον πείθει πως μια τέτοια αταίριαστη ένωση δεν είναι καθόλου ευνοϊκή για εκείνον. Αργότερα όμως ο κ.Ντάρσυ αρχίζει να ερωτεύεται την δεύτερη κόρη της οικογένειας την Ελίζαμπεθ και καθώς εκείνη είχε δει με προκατάληψη τον κ.Ντάρσυ, ο οποίος συμπεριφερόταν σε όλους με περηφάνια και ψυχρότητα τον απορρίπτει.Όμως μετά από πολλά γεγονότα οι ζωές όλων θα ξανασυναντηθούν και δίνουν εν τέλει μια όμορφή εκδοχή στην ιστορία.
Paulo Coelho
«Έντεκα λεπτά » (Onze minutos)
«Ένα πρωινό το αγόρι την πλησίασε και της ζήτησε να το δανείσει ένα μολυβί. Η Μαρία δεν απάντησε, έδειξε μια κάποιαν ενόχληση για εκείνη την απρόσμενη προσέγγιση και επιτάχυνε το βήμα Πέτρωσε απο τον φόβο μόλις τον είδε να προχωράει προς το μέρος της, φοβήθηκε μη τυχόν καταλάβει πόσο τον αγαπούσε και πόσο τον περίμενε, πόσο ονειρευόταν να αγγίξει το χέρι του, να προσπεράσει την πύλη του σχολείου και να συνεχίσει τον δρόμο ως το τέλος του, όπου – έλεγαν- υπήρχε μια μεγαλούπολη με ήρωες μυθιστορημάτων, καλλιτέχνες, αυτοκίνητα, πολλοί κινηματογράφοι και άπειρα ωραία πράγματα για να κάνει κανείς. Όλη την υπόλοιπη μέρα δεν κατόρθωσε να συγκεντρωθεί στο μάθημα, υποφέροντας για το παράλογο φέρσιμο της, αλλά συνάμα ήταν ανακουφισμένη, επειδή ήξερε οτι το αγόρι την είχε προσέξει και οτι το μολύβι δεν ήταν παρά η δικαιολογία για να πιάσουν κουβέντα,
αφού όταν την πλησίασε διέκρινε ένα στυλό στην τσέπη του..»
Ο συγγραφέας στο βιβλίο του αφηγείται την ιστορία της Μαρίας, μιας νεαρής κοπέλας απο τη Βραζιλία, η οποία μετά απο τις πρώτες προσωρινές επαφές με τον έρωτα απογοητεύεται και πείθεται οτι τελικά δεν θα συναντήσει ποτέ την αληθινή αγάπη. Η ίδια πλέον πιστεύει οτι ο έρωτας είναι κάτι αλλόκοτο που σε κάνει να υποφέρεις. Έπειτα απο μία τυχαία συνάντηση με έναν άνθρωπο στο Ρίο, καταλήγει στη Γενεύη κάνοντας όνειρα με δόξα και πλούτη και καταλήγει πόρνη. Όταν όμως γνωρίσει έναν νεαρό ζωγράφο, η οποιαδήποτε πεποίθηση της περί ανυπαρξίας του πραγματικού έρωτα θα τεθεί σε αμφισβήτηση. Στη διάρκεια αυτού του ‘ταξιδιού’ θα βρεθεί ανάμεσα σε δυο επιλογές που πρέπει μια απο τις δυο να ακολουθήσει : το σκοτεινό μονοπάτι των ρηχών σαρκικών απολαύσεων ή να θυσιάσει τα πάντα με σκοπό να ανακαλύψει την πιθανή ύπαρξη του ιερού έρωτα που συμβαίνει ανάμεσα σε δύο ανθρώπους που αγαπιούνται;
Κωνσταντίνος Π. Καβάφης
«Επέστρεφε»
«Επέστρεφε συχνά και παίρνε με,
αγαπημένη αίσθησις επέστρεφε και παίρνε με—
όταν ξυπνά του σώματος η μνήμη,
κ’ επιθυμία παληά ξαναπερνά στο αίμα·
όταν τα χείλη και το δέρμα ενθυμούνται,
κ’ αισθάνονται τα χέρια σαν ν’ αγγίζουν πάλι.
Επέστρεφε συχνά και παίρνε με την νύχτα,
όταν τα χείλη και το δέρμα ενθυμούνται… »
Μελετώντας προσεκτικά το έργου του Καβάφη καταλήγουμε αναμφίβολα στο συμπέρασμα πως η ποίηση του είναι ξεκάθαρα υποκειμενική-λυρική. Στην πλειονότητα των ποιημάτων ευρίσκεται μια συναισθηματική διάθεση, η οποία εκφράζεται δια της ‘τεθλασμένης’. Ο μεγάλος Αλεξανδρινός στο ποίημα του, όπως στα περισσότερα ερωτικά του, μας λέει πως μέσα στη νύχτα – η νύχτα είναι αυτή που απειλεί να κρύψει το φως της ζωής και της αλήθειας- πάντα υπάρχει η θύμηση αυτού που η ψυχή αναζητά και δεν έχει προλάβει στη διάρκεια της μέρας να το δει. Η ίδια αυτή θύμηση είναι, όμως, που παίρνει σάρκα και οστά απο την επιθυμία του έρωτα που βρίσκεται στην σφαίρα του ιδεατού· του ακαθόριστου. Κι όταν η ψυχή αναζητά του “φως” που επιθυμεί και θέλει να συναντήσει, πάντα θα το αναζητά και πάντα θα το επιθυμεί, γιατί αυτός είναι ο σκοπός της. Ο ιδεατός έρωτας του Καβάφη , και μονίμως άπιαστος, διακρίνεται εύκολα στα ποιήματα του. Η ‘ αγαπημένη θύμηση της ωραίας αίσθησης’..
Emily Brontë
«Ανεμοδαρμένa Ύψη» (Wuthering Heights)
«Tης έγνεψε να προχωρήσει μπροστά, υπάκουσε, αλλά γύρισε και μου έριξε μια ματιά που μου ράγισε την καρδιά. Τους κοίταγα απ’ το παράθυρο καθώς περπατούσαν στον κήπο. Είχε πιάσει την Κάθριν απο το μπράτσο, παρ’ όλο που εκείνη φανερά έδειχνε να σιχαίνεται αυτή την κίνηση του και βάδιζε με γρήγορο βήμα.
Χάθηκαν πίσω απο τα δέντρα»
Η ομορφότερη ιστορία αγάπης, σύμφωνα με πολλούς, απο την κλασσική ξένη λογοτεχνία, το μυθιστόρημα : Ανεμοδαρμένα Ύψη. Με πρώτη κυκλοφορία το 1847 το συγκεκριμένο έργο αποτελεί μια συνταρακτική ιστορία αγάπης σε ένα τοπίο που η πραγματικότητα εμφανίζεται νωχελικά πίσω απο την ‘ομίχλη’, προσδίδοντας το συναίσθημα της μελαγχολίας και ίσως της απειλής. Όλα τα παραπάνω φυσικά αφορούν ένα και μόνο γεγονός : τον παθιασμένο και συγχρόνως καταδικασμένο έρωτα της Κάθριν και του Χίθκλιφ· έναν έρωτα που έφερε τη δυστυχία σε όλα τα κοντινά τους πρόσωπα προκαλώντας μια θύελλα μίσους , πάθους, έρωτα και θανάτου. Στο έργο είναι ολοφάνερη η απήχηση του Αγγλικού ρομαντισμού και η απόδοση των ανθρώπινων παθών.
Μαρία Πολυδούρη
«Μόνο γιατί μ’ αγάπησες»
«..Μόνο γιατί μ’ αγάπησες γεννήθηκα,
γι’ αυτό η ζωή μου εδόθη.
Στην άχαρη ζωή την ανεκπλήρωτη
μένα η ζωή πληρώθη.
Μόνο γιατί μ’ αγάπησες γεννήθηκα.
Μονάχα για τη διαλεχτήν αγάπη σου
μου χάρισε η αυγή ρόδα στα χέρια.
Για να φωτίσω μια στιγμή το δρόμο σου
μου γέμισε τα μάτια η νύχτα αστέρια,
μονάχα για τη διαλεχτήν αγάπη σου..»
Το ποίημα της Μ. Πολυδούρη και βέβαια δίνει την εντύπωση ενός προσωπικού ημερολογίου ή ακόμα καλύτερα την εντύπωση μιας επιστολής με πολύ συγκεκριμένο αποδέκτη· μοιάζουν σαν να γράφτηκαν με σκοπό την ανταπόκριση στο ερωτικό κάλεσμα και την (ανα)βίωση του συναισθήματος σε ανώτερη ένταση. Πρέπει να σημειωθεί πως η αναφορά και η όλη αξία στους στίχους του ποιήματος δίνεται όχι στην αγάπη της γραφούσης προς εκείνον, αλλά στην αγάπη εκείνου προς στην ίδια. Μέσα απο το ποίημα μπορούμε να ‘ζήσουμε’ και να αισθανθούμε την ένταση του ερωτά και την συγκίνηση της αγάπης – χωρίς την υπερβολή- καθώς εκφράζονται με ήπιο τόνο. Η πιο “καλοσχεδιασμένη” εικόνα που αναδεικνύεται απο το έργο είναι αυτή της ζωντανής ανάμνησης. Η αγάπη δεν είναι παρούσα στους καιρούς της ‘δόξας’ της· μέσα στον άνθρωπο κατοικεί και μπορεί και θαύματα να κάνει. Ανάμνηση κι ελπίδα συνιστούν αυτό που λέμε: συναρπαστική αγάπη.
Gabriel García Márquez
«Ο έρωτας στα χρόνια της χολέρας»
«Ήταν αναπόφευκτο: η μυρωδιά από πικραμύγδαλα του θύμιζε άτυχους έρωτες. Ο γιατρός Χουβενάλ Ουρμπίνο την ένιωσε από τη στιγμή που μπήκε μες στο σκοτεινό ακόμα σπίτι, όπου είχε τρέξει βιαστικά για ν’ ασχοληθεί με μια περίπτωση που από χρόνια είχε πάψει να είναι επείγουσα. Ο Χερεμία δε Σαιντ Αμούρ, πρόσφυγας από τις Αντίλλες, ανάπηρος από τον πόλεμο, φωτογράφος για παιδιά κι ο πιο πονετικός του αντίπαλος στο σκάκι, είχε ξεφύγει μια για πάντα από τα βασανιστήρια της μνήμης, με αναθυμιάσεις από υδροκυανιούχο χρυσό.Βρήκε το πτώμα σκεπασμένο με μια κουβέρτα, στο ράντσο που κοιμόταν πάντα, κοντά σ’ ένα σκαμνί με μια μικρή λεκάνη που ο νεκρός είχε μεταχειριστεί για να εξατμίσει το δηλητήριο. Στο πάτωμα, δεμένο στο πόδι του ράντσου, βρισκόταν το ξαπλωμένο σώμα ενός μεγάλου μαύρου δανέζικου σκύλου με χιονάτο στήθος κι από κοντά οι πατερίτσες. Το δωμάτιο, που χρησίμευε για κρεβατοκάμαρα και εργαστήριο ταυτόχρονα, πνιγηρό και στενάχωρο, μόλις είχε αρχίσει να φωτίζεται από τη λάμψη της αυγής μέσα από τ’ ανοιχτό παράθυρο,
αλλά το φως ήταν αρκετό για ν’ αναγνωρίσει την εξουσία του θανάτου..»
Ο “έρωτας στα χρόνια της χολέρας” είναι μυθιστόρημα του Νομπελίστα συγγραφέα Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες και δικαίως έχει κερδίσει μια θέση στο πάνθεον της -ερωτικής και όχι μόνο- λογοτεχνίας. Ο νεαρός Φλορεντίνο Αρίσα, σε μια από τις παραδόσεις που κάνει καθημερινά για λογαριασμό του ταχυδρομείου, γνωρίζει και ερωτεύεται τη νεαρή Φερμίνα Δάσα. Στην αρχή, η νεαρή κοπέλα διστάζει, όμως η επιμονή και οι εξομολογήσεις του νεαρού Αρίσα την μαγεύουν και σύντομα τον ερωτεύεται. Οι διαθέσεις του πατέρα της όμως είναι καθολικά αντίθετες με εκείνες του ζευγαριού. Μετακομίζουν στην επαρχία και ο Αρίσα μένει μόνος σε μία πόλη που μαστίζεται από τη χολέρα. Οι ημέρες, οι μήνες και τα χρόνια περνούν δύσκολα για τον νέο.Αρκετό καιρό αργότερα, η Φερμίνα Δάσα επιστρέφει στην πόλη και ο Αρίσα τρέχει με σκοπό να συναντήσει την παλιά του αγαπημένη. Εκείνη, όμως, έχει παντρευτεί έναν γιατρό και αρνείται την επαφή με τον Αρίσα. Τω καιρώ εκείνω, ο Αρίσα ανεβαίνει στην ιεραρχία της εταιρείας με ποταμόπλοια του θείου, ώσπου η εταιρεία περνάει εξ ολοκλήρου στα χέρια του. Ταυτόχρονα, ορμώμενος από την ανεξάντλητη επιθυμία για την πρώτη του αγάπη, βοηθάει ανθρώπους να εκφράσουν τον έρωτά τους, γράφοντας ερωτικά ποιήματα και γράμματα. Όμως, ακόμα και η κοινωνική ανέλιξη του Αρίσα, δεν είναι ικανή να λυγίσει την αντίσταση της Φερμίνα Δάσα.. Τα χρόνια περνούν και ο Αρίσα σβήνει προσωρινά την έλλειψη σε επιφανειακές συντροφιές και προσωρινές σχέσεις. Όταν ο γιατρός πεθαίνει, ο Αρίσα θα κάνει την τελευταία προσπάθεια για να κερδίσει την Φερμίνα. Έχουνε φτάσει και οι δύο πια σε προχωρημένη ηλικία, όμως η επιθυμία του Αρίσα και η μοναξιά της Δάσα κάνουν τις επαφές τους πιο συχνές. έτσι, αποφασίζουν να πάνε ένα ταξίδι με πλοίο, όπου θα ολοκληρωθεί ο έρωτάς τους, για πρώτη φορά, μετά από 51 χρόνια, 9 μήνες και 4 ημέρες…
