Η Λογοτεχνία, όπως είναι γνωστό, δεν αποτελεί την μοναδική προσέγγιση στο ερωτικό ζήτημα. Ωστόσο η διαφορά που υφίσταται σε αυτό που λέμε ποίηση και πεζογραφία είναι οτι πράγματι έχουν να προσθέσουν κάτι αληθινό και διαφορετικό από τις φιλοσοφικές, ψυχαναλυτικές κι επιστημονικές θεωρήσεις περί έρωτος, που σήμερα γνωρίζουμε. Το ερώτημα που προκύπτει στη συνέχεια είναι το εξής : στην αναζήτηση αυτή η ποίηση και η πεζογραφία μπορούν να συνεισφέρουν επί της ουσίας; Εφόσον, λοιπόν, η επιστήμονες δεν δύνανται, ως τώρα, να προσεγγίσουν την μια αλήθεια – αν υπάρχει- , τότε η κατανόηση της πολυσύνθετης οντότητας που λέμε άνθρωπος και η σχέση του με τον έρωτα θα “διαλευκανθεί” με την αρωγής της τέχνης του λόγου. Εξάλλου μέσω της λογοτεχνίας, που τίποτα στείρο δεν παράγει, πάντα ο δρόμος ανοίγει και ο άνθρωπος νέα μονοπάτια ανακαλύπτει..
Γιάννης Ρίτσος
«Η Σονάτα του Σεληνόφωτος»
«..κι έτσι σφιγμένος μες στους μυώνες του γαλάζιου αγέρα,
μέσα στα ρωμαλέα νεύρα του ύψους,
δεν έχει σημασία αν φεύγεις ή αν γυρίζεις
κι ούτε έχει σημασία που άσπρισαν τα μαλλιά μου,
(δεν είναι τούτο η λύπη μου η λύπη μου
είναι που δεν ασπρίζει κι η καρδιά μου).
Άφησε με να’ ρθω μαζί σου
Το ξέρω πως καθένας μοναχός πορεύεται στον έρωτα,
μοναχός στη δόξα και στο θάνατο.
Το ξέρω. Το δοκίμασα. Δεν ωφελεί.
Άφησε με να’ρθω μαζί σου..»
Είναι βέβαιο πως η δυνατότητα να ‘πετάς’ στον αέρα σε λυτρώνει, σε κάνει να νοιώθεις ελεύθερος τόσο που δεν έχει τελικά σημασία αν πας κάπου ή αν επιστρέφεις. Κάτω απο το φως του φεγγαριού, που επιβάλλει με τον τρόπο του την αναψηλάφηση του παρελθόντος και των ονείρων που χάθηκαν, την απολογητική διάθεση που δημιουργεί και την αξιολόγηση των πεπραγμένων μιας ζωής που σχεδόν έφτασε στο τέλος της, ο ποιητής -μέσω της ηλικιωμένης ομιλήτριας- ξεκαθαρίζει οτι μια ζωή μοναχική δεν ωφελεί. Γνωρίζει οτι κάθε άνθρωπος κατά βάθος μόνος του πορεύεται και στη δόξα του και στις χειρότερες των ημερών του. Παρ’ όλα αυτά, θα πρέπει έστω και για μια φορά να ακολουθήσει τη συντροφικότητα γιατί η ελπίδα και η αισιοδοξία πρέπει να πεθαίνουν τελευταίες. Μια εντύπωση για τον έρωτα, σύμφωνα με τον Γ. Ρίτσο, που τίποτα παραπάνω δεν είναι παρά μια καθαρά εσωτερική διαδικασία που ο καθένας μόνος του υπομένει.
David H. Lawrence
«Ο εραστής της λαίδης Τσάττερλυ» (Lady Chatterley’s Lover)
«Αυτό που ένιωθε ήταν καινούριο· δεν ήταν το πάθος, αλλά αυτή βαθιά, η τρομερή λατρεία, αυτή που πάντα της προκαλούσε τρόμο, ότι άμα αγαπούσε τόσο πολύ θα έχανε τον εαυτό της·και αυτό ήταν κάτι που καθόλου δεν ήθελε : να υποταχθεί, σαν πρωτόγονη. Δεν έπρεπε να σκλαβωθεί.
Τη φοβόταν πολύ αυτή τη λατρεία και παρ’ όλα αυτά δεν ήθελε να την παλέψει»
Το πιο γνωστό, και για πολλά χρόνια απαγορευμένο, μυθιστόρημα του Lawrence αποτελεί σύμβολο καθώς, σύμφωνα με πολλούς, η λέξη ντροπή και έρωτας μετά απο αυτό το βιβλίο πήραν άλλη διάσταση. Ο συγγραφέας διερευνά την γνησιότητα της σαρκικής επαφής όταν τα δύο σώματα ενώνονται υπό το ύψιστο συναίσθημα. Τολμηρές περιγραφές και διείσδυση στα βάθη του ερωτικού στοιχείο μέχρι την ένωση ψυχής και σώματος. Το συγκεκριμένο έργο αποτελεί μάλλον ύμνο υπέρ της ελευθερίας του έρωτα όπως αυτός υπάρχει ως φυσική λειτουργία και δυνατότητα στον άνθρωπο. Αφού το αριστούργημα του Lawrence καταβαράθρωσε κάθε συντηρητικό ήθος της εποχής του και τον έφερε αντιμέτωπο με την λογοκρισία, πήρε δικαιολογημένα μια θέση στην παγκόσμια κλασσική λογοτεχνία.
Federico García Lorca
«Σονέτο του Γλυκού Παραπόνου» (Sonnet of the Sweet Complaint)
«Αν είσαι εσύ ο κρυμμένος μου θησαυρός
αν είσαι εσύ ο σταυρός και ο υγρός μου πόνος,
αν είμαι το σκυλί της αρχοντιάς σου
μη με αφήσεις να χάσω ό,τι έχω κερδίσει
και στόλισε τα νερά του ποταμού σου
με φύλλα από το φρενοκρουσμένο μου φθινόπωρο»
Ο F. Lorca, ο οποίος θεωρείται ένας απο τους σημαντικότερους εκπροσώπους της Ισπανικής λογοτεχνίας, στο ποίημα του παρουσιάζει τον έρωτα περισσότερο ως ανάγκη του ανθρώπου· είναι εκείνος που διαφεντεύει το πνεύμα και το ανθρώπινο σώμα περισσότερο απο οτιδήποτε άλλο. Ταυτόχρονα όμως φαίνεται πως ο ποιητής παραδέχεται πως ο έρωτας είναι επίσης η αιτία των δεινών που κατατρέχουν το άτομο και ίσως και ο μεγαλύτερος πόνος που μπορεί να βρει κάποιον. Μάλλον ένας θρήνος του ποιητή για το πρόσωπο που έχασε και δεν μπορεί πια να πλησιάσει, να αγγίξει και να αισθανθεί. Λέγεται πως ο ποιητής συνέθεσε το ‘Σονέτο του γλυκού παραπόνου‘ υπό το βάρος της κατάθλιψης και τις ενοχές της ομοφυλοφιλίας του.
Κική Δημουλά
«Ο πληθυντικός αριθμός»
«Ο έρωτας,
όνομα ουσιαστικόν
πολύ ουσιαστικόν,
ενικού αριθμού,
γένους ούτε θηλυκού ούτε αρσενικού,
γένους ανυπεράσπιστου.
Πληθυντικός αριθμός
οι ανυπεράσπιστοι έρωτες..»
Η ποιήτρια επιλέγει τον πληθυντικό αριθμό, ο οποίος συμβολίζει την ποσότητα των συναισθημάτων και των σκέψεων που χαρακτηρίζουν τον έρωτα· όποιος ζει το θυελλώδες συναίσθημα αυτό ξέρει και την έννοια του χαοτικού συναισθήματος. Δεν σχετίζεται βεβαίως με φύλα. Ο έρωτας είναι προσωπική υπόθεση του καθενός και βιώνεται και απο τον άνδρα και απο τη γυναίκα στην ίδια ένταση. Παρατηρούμε οτι η Κ. Δημουλά επιλέγει την διαδρομή κλιμάκωσης, η οποία παρουσιάζει τον έρωτα σαν ουσιαστικό και πολύ ουσιαστικό στη συνέχεια. Οι ‘ανυπεράσπιστοι έρωτες’ είναι λοιπόν αυτοί που δημιουργούν έντονη ανησυχία και καθώς ο καιρός περνάει και χάνεται, ο φόβος, η αναμονή και η αβεβαιότητα πολλαπλασιάζονται σταθερά σε ένα σημείο μονάχα, το οποίο έχει αποκλειστικά ενικό αριθμό : Η μνήμη.
Βιτσέντζος Κορνάρος
«Ερωτόκριτος»
«..Έφτασε το μεσάνυκτο, η ώρα που ανιμέναν
στον τόπο ευρεθίκασι που πάσα νύχτα πηαίναν
‘ Ήκουσες Αρετούσα μου, τα θλιβερά μαντάτα;
ο Κύρης σου μ’ εξόρισε σ’ τση ξενιτιάς τη στράτα.
Τέσσερεις μέρες μοναχά μου ‘δωκε ν’ ανιμένω,
κι αποκείς να ξενιτευτώ, πολλά μακριά να πηαίνω.
Και πώς να σ’ αποχωριστώ και πώς να σου μακρύνω
και πώς να ζήσω δίχως σου τον ξωρισμόν εκείνο;’..»
Ο Ερωτόκριτος είναι μυθιστορία που συνέθεσε ο Β. Κορνάρος τον 17º αιώνα και αποτελείται απο 10.012 ιαμβικούς δεκαπεντασύλλαβους ομοιοκατάληκτους στίχους στην Κρητική διάλεκτο. Ο κεντρικός άξονας του έργου είναι ο έρωτας ανάμεσα σε δύο νέους ,τον Ερωτόκριτο και την Αρετούσα, ενώ θίγονται και ζητήματα περί φιλίας, τιμής και γενναιότητας. Άλλωστε την περίοδο που γράφτηκε, το ρεύμα που κυριαρχεί είναι : ο συνδυασμός της ανάδειξης του ανθρωπισμού και μια πιο ανανεωτική τάση της αναγέννησης. Ο Ερωτόκριτος είναι ένα απο τα σημαντικότερα ποιήματα της κρητικής Λογοτεχνίας και δημοφιλές κλασσικό έργο. Πρέπει να σημειωθεί πως η μετέπειτα μελοποίηση του το έκανε ακόμα πιο γνωστό στον κόσμο.
Leopold Masoch
«Η Αφροδίτη με τη γούνα» (Venus im Pelz)
«Η Φύση δεν αναγνωρίζει άλλη αγάπη από κείνη των ηρωικών χρόνων, οπότε οι θεοί κι οι θεές αλληλοερωτεύονταν.
Εκείνο τον καιρό ο έρωτας ήταν επακόλουθο κοιτάγματος, η ηδονή συνόδευε την ορμή.
Κάθε τι άλλο, είναι απάτη, επιτήδευση, προσποίηση»
Όλοι γνωρίζουν πως οι αντιλήψεις για τον έρωτα ειναι πάρα πολλές και ακόμα περισσότερες οι προσεγγίσεις για τον ίδιο. Το κατ’ εξοχήν λογοτεχνικό έργο του Masoch – οι ψυχολόγοι βασίστηκαν σε αυτό για να διατυπώσουν τη θεωρία του Μαζοχισμού- μέσα απο το οποίο παρουσιάζει, για την εποχή του τουλάχιστον, μια σίγουρα πρωτόγνωρη και συνταρακτική οπτική του ερωτικού περιεχομένου . Μάλιστα ο ίδιος ο Masoch ίσως ταυτίζεται με τον Σεβερίν, τον άντρα που παρακαλούσε τη Ντουνάγεφ να τον κάνει σκλάβο της. Η Αφροδίτη με τη γούνα ειναι μια ιστορία, που εξερευνά με θάρρος και ίσως θράσος την σχέση ωμότητας και έρωτα όπως δεν είχε ξαναγίνει ποτέ ως τότε.
Elizabeth Barrett Browning
«Σονέτο XLIII»
«Πώς σ’ αγαπώ; Άσε με να μετρήσω τρόπους.
Σε αγαπώ στο βάθος και στο πλάτος και στο ύψος
Που η ψυχή μου μπορεί να κατακτήσει, όταν νιώθει αμήχανη
Για τους σκοπούς της ύπαρξης και της γοητείας της ιδεατής.
Σε αγαπώ στο επίπεδο της καθημερινής
Της πλέον ήρεμης ανάγκης, στο φως του ήλιου και του κεριού.
Σε αγαπώ ελεύθερα, όπως όταν οι άνθρωποι αγωνίζονται για τη νίκη του καλού
Σε αγαπώ αγνά, όπως όταν γυρίζουν από προσευχή.
Σε αγαπώ με ένα πάθος που έβαλα σε χρήση
Μες στις παλιές μου λύπες και με μια πίστη
από την ηλικία μου την παιδική..»
Πολύ απλά και κατανοητά η ποιήτρια στο έργο της, στην προοπτική μιας πολλά υποσχόμενης σχέσης με τον μελλοντικό της σύζυγο, επιχειρεί να περικλείσει μέσα στις λέξεις συναισθήματα και όνειρα που ίσως ειναι πολύ δύσκολα. Η αγάπη δηλώνεται με όλους τους απλούς τρόπους καλύπτοντας την ανθρώπινη έκταση εκείνου που αγαπά. Η γέννηση και η αρχή του ερωτικού συναισθήματος βρίσκονται στο συγκεκριμένο ποίημα, και κάθε στιγμή που περνά κορυφώνεται. Συμβαίνει όπως κάθε πρωτόγνωρο συναίσθημα, το οποίο ξεπερνά τη σφαίρα του ιδεατού και αφηρημένου και καταλήγει σε καθημερινή ανάγκη. Αξίζει να αναφερθεί πως η προσέγγιση της Browning θυμίζει εκείνη της Μ. Πολυδούρη, που το ερωτικό συναίσθημα αποτελεί κινητήρια δύναμη. Έτσι διατυπώνεται στο ποίημα αυτό και στο τέλος ξεπερνά τα όρια της υπερβολής. Η αγάπη υπάρχει και μετά το θάνατο, δεν χάνεται.
