Στις αρχές τις δεκαετίας του 30, ένας από τους σημαντικότερους φιλοσόφους του 20ου αιώνα: ο Αλμπέρ Καμύ (Albert Camus) έγραψε ένα από τα φαινομενικά πιο αφανή μυθιστορήματα του σε σχέση με τις μεγάλες του επιτυχίες. Τον ευτυχισμένο θάνατο. Προσάπτω πάνω του το επίθετο της αφάνειας καθώς το βιβλίο εκδόθηκε και δημοσιεύτηκε στο κοινό μετά τον θάνατο του συγγραφέα, την δεκαετία του 70. Ας αρχίσουμε όμως με τα βασικά, κάνοντας μια προσπάθεια να μπούμε στο νόημα ενός ευτυχισμένου θανάτου.
Για τους περισσότερους, το σενάριο ενός Ευτυχισμένου θανάτου, ακούγεται πιο πολύ μακάβριο παρά ελπιδοφόρο και θετικό. Ανέκαθεν ο άνθρωπος από την προϊστορία μέχρι σήμερα είχε την τάση να δηλώνει την απέχθεια του απέναντι σε κάθε τι που θα μπορέσει να του στερήσει το δώρο τις ζωής, ξορκίζοντας με νυχιά και με δόντια την ιδέα του θανάτου. Παρ όλα αυτά, κάπου εδώ έγκειται το έξης ερώτημα: Ποτέ ζει κανείς μέχρι να πεθάνει; Η ακόμα καλυτέρα, ζούμε πριν πεθάνουμε; Εξ απαλών ονύχων, μας διδάσκεται η αφηρημένη έννοια της ευτυχίας, χωρίς ποτέ να την καταλαβαίνουμε πλήρως. Μα παρ’ όλα αυτά όλοι νομίζουμε πως ξέρουμε τι είναι. Μέχρι που έρχεται η στιγμή να την δοκιμάσουμε επί του πρακτέου. Τι πρέπει να κάνουμε λοιπόν για να είμαστε ευτυχισμένοι; Υπάρχουν προϋποθέσεις στην ευτυχία μας; Και αν ναι, τότε ποιες είναι;
Στο μυθιστόρημα του Καμύ, ο ήρωας του (Πατρίς Μερσώ) είναι ένας απλός άνθρωπος. Ένας άνθρωπος που απομυζείται από ένα συμβατικό οκτάωρο, μιας βαρετής δουλειάς, βγάζοντας τα προς το ζην σε μια εντελώς μάταιη ζωή. Που στο τέλος της μέρας, κάνοντας τον απολογισμό, τίποτα δεν έχει νόημα. Με μια παύση κάπου εδώ θα δούμε πολλά κοινά του ήρωα με τον σημερινό άνθρωπο. Όπου έννοιες όπως δουλεία ματαιοδοξία, έλλειψη σκοπού, και ένα μεγάλο ερωτηματικό για την ζωή είναι σαν μια πανταχού παρούσα σκόνη μέσα σε ένα ποτήρι με νερό, που δε λέει ποτέ να καταλαγιάσει στον πάτο. Όσο εκτυλίσσεται η πλοκή, ο νεαρός ήρωας αναπτύσσει φίλιες με έναν πάμπλουτο και τετραπληγίκο άντρα (τον Ρολάν Ζαγραίο) ο όποιος έχει στον νου του την δική του μυστική φόρμουλα για την ευτυχία, την όποια και μετά χαράς μεταλαμπαδεύει στον διψασμένο για νόημα Πατρίς Μερσώ. Παραθέτοντας του τις σκέψεις του ο Ζαγραίος του λέει το έξης: Η ευτυχία χρειάζεται αρχικά χρήμα. Αρκετό χρήμα για να μπορέσεις να αγοράσεις τον χρόνο. Και αφού αγοράσεις τον χρόνο, νιότη και ένα γερό κορμί, για να μπορέσεις να την γευτείς στο έπακρο. Ποτισμένος από τις εθιστικές απόψεις του Ζαγραίου, ο Μερσώ, αποφασίζει να δοκιμάσει την θεωρία του φίλου του χωρίς να χάνει χρόνο. Έτσι το επόμενο πρωί τον δολοφονεί και τον ληστεύει(Κανείς θα έμπαινε στην διαδικασία να συγκρίνει τον Μερσώ με τον Ρασκόλνικοφ του Ντοστογιέφσκι, χωρίς όμως το δεύτερο μισό του βιβλίου όπου η ενοχή κατασπαράζει ολοκληρωτικά τον ήρωα. Στο μυθιστόρημα του Καμύ ο Μερσώ δηλώνει πλήρη απάθεια.). Έχοντας πλέον χρόνο και χρήμα στα χεριά του, φεύγει στην Ευρώπη για την αναζήτηση της ευτυχίας.
Είναι όμως η ευτυχία η ανώτερη ηθική αξία, για την όποια αξίζει να υπερβούμε κάθε όριο και περιορισμό στην αναζήτηση της; H μήπως είναι σαν να κυνηγάμε ένα φάντασμα, που στην πραγματικότητα δεν θα φτάσουμε ποτέ; O σημερινός άνθρωπος μέσα στα ελαττώματα του έχει την μεγάλη τάση να εξιδανικεύει καταστάσεις, βλέποντας πρότυπα και παρασυρόμενος από την πεπατημένη. Γιατί λοιπόν και η ευτυχία να μην είναι μια από αυτές τις παραπλανήσεις; Ανατρέχοντας μερικές δεκαετίες πριν την γέννηση του Καμύ, σε ένα άλλο μεγάλο πυλώνα της φιλοσοφίας που σημάδεψε αρχικά την γερμάνια και μετά τον υπόλοιπο κόσμο: o μεγάλος Νίτσε μας διδάσκει πως η θλίψη και η δυστυχία είναι εξίσου σημαντικά συναισθήματα με την πληρότητα την ευτυχία και την ευδαιμονία. Σε μια κοινωνία που τείνει να δαιμονοποιεί κάθε τι αρνητικό ως επιζήμιο στον βωμό της ευτυχίας, τείνουμε και εμείς να ξεχνάμε πως οτιδήποτε θετικό έχει ακριβώς την αξία του επειδή αλληλοσυμπληρώνεται από κάτι αντίστοιχα φρικτό και αρνητικό. Μια μόνιμη ευτυχία ωχριά πάνω στο ευγενές νόημα που οφείλει να έχει. Από την αυγή της ζωής μας μπαίνουμε σε ένα ανελέητο κυνήγι γύρω από την ουρά μας. Το κυνήγι της ευτυχίας, και όταν τελικά είμαστε τόσο εκστασιασμένοι με την αναζήτηση της, ρουθουνίζοντας μανιασμένα από μια ατελέσφορη προσπάθεια, χάνουμε το κουράγιο μας και πέφτουμε σε ένα τεράστιο άδειο τέλμα φτιαγμένο από ματαιότητα. Από τα social media και τα στόρι, μέχρι την εξιδανίκευση μπαίνουμε σε ένα τρυπάκι: αρχικά να συγκρίνουμε τον εαυτό μας με τους άλλους και τελικά να βάζουμε Όρους απέναντι στην ευτυχία μας, Όρους που αν δεν καταφέρουμε να πετύχουμε, αυτομάτως σημαίνει ότι έχουμε χάσει και το παιχνίδι. Είναι όμως έτσι; Η ακλουθούμε μια εντελώς λάθος γραμμή;
Για να επιστρέψουμε στο μυθιστόρημα μας, ο Μερσώ, έχοντας πλέον φύγει στην κεντρική Ευρώπη, σε έναν δρόμο αυτολοοκλήρωσης, καταλαβαίνει ότι αυτό που ψάχνει τόσο πολύ, αυτό που πίστευε ότι θα βρει μέσα απ τα ταξίδι του, είναι στην πραγματικότητα μια νεφέλη που γλιστρήσει σαν χέλι μέσα απ τα χεριά του. Έτσι, χωρίς να χάνει χρόνο αποφασίζει να επιστρέψει στην πατρίδα του. Με την πρώτη ηλιαχτίδα φωτός που τρυπώνει μέσα στην πιρόγα του, από το κλίμα του μεσογειακού Αλγερίου, κάτι ξεκάνει να σκιρτίζει μέσα του, σαν ένα νωθρό αλλά ελπιδοφόρο τιτίβισμα που βγαίνει απ την καρδιά του. Έτσι ο ήρωας χαμογελάει, καθώς έχει πλέον καταφέρει τελικά να αγγίξει ένα θραύσμα, ένα μόριο εκείνης της ευτυχίας που αποζητούσε.
Με την αλληγορία αυτήν ο συγγραφέας τονίζει, (όχι μόνο για την ευτυχία αλλά για τα περισσότερα πράγματα στην ζωή) πως, όταν ψάχνουμε πολύ κάτι, πολλές φορές το έχουμε μπροστά στα ματιά μας, αλλά αδυνατούμε να το δούμε, έτσι τυφλωμένοι από την φλόγα της αναζήτησης που είμαστε. Όπως ακριβώς μια χούφτα άμμος, όταν προσπαθείς να την κλείσεις με μανία στο χέρι σου, την βλέπεις να γλιστρήσει και να χάνετε, να πέφτει σε ένα ανώνυμο έδαφος. Είναι όταν καταλαβαίνεις πως πρέπει να την κρατήσεις απαλά, και μειλίχια στο χέρι σου, τότε μόνο έρχεται η στιγμή που αρχίζεις πραγματικά να την αγγίζεις.
Τέλος το βιβλίο κλείνει, με έναν άνθρωπο που έχει τελικά κάνει τον κύκλο της ζωής του, αλλά ταυτόχρονα αφήνοντας να εννοηθεί πως και η ευτυχία μέσα του, δανεική από ένα αδιάφορο σύμπαν, έχει κάνει τον κύκλο της πάνω του, έχοντας δώσει με το παραπάνω το μερίδιο που αναλογούσε στον ήρωα μας. Έτσι με μια πίστωση του χρόνου, ο Μερσώ χάνεται, χωρίς να φοβάται το τέλος, χωρίς να φοβάται τον θάνατο. Γιατί δεν είναι στην πραγματικότητα ο θάνατος που φοβόμαστε, αλλά η ζωή. Μια ζωή που χάθηκε μέσα απ τα χεριά μας, σαν την άμμο. Αφήνοντας μας την πυορροούσα πληγή του απωθημένου. Και η ευτυχία, ως μια συμπαντική ενεργεία, φεύγοντας απ το κορμί του σαν περήφανος πήγασος, χάθηκε ξανά, σε ένα σύμπαν, που ποτέ δε θα γίνει δικό μας.
