Χάινερ Μύλλερ, ο δραματουργός και σκηνοθέτης της Ανατολικής Γερμανίας, τα έργα του οποίου ξεπέρασαν τις συμβάσεις του Σοσιαλιστικού Ρεαλισμού με επεισοδιακές, πειραματικές δομές και πολύπλοκους, συχνά λανθασμένους χαρακτήρες που αντιμετωπίζουν τα καθημερινά προβλήματα και ασάφειες της σύγχρονης ζωής. Συμπυκνωμένος σε τρεις προτάσεις, αυτός είναι ο Μύλλερ.
Γεννημένος στο Επεντορφ της Σαξονίας στις 9 Ιανουαρίου του 1929. Σε ηλικία 16 ετών, λίγο πριν την οριστική ήττα των χιτλερικών, στρατολογήθηκε υποχρεωτικά στον γερμανικό στρατό. Έμεινε για λίγο καιρό αιχμάλωτος του Κόκκινου Στρατού. Μόλις απελευθερώθηκε, τελείωσε τις γυμνασιακές του σπουδές και εργάστηκε αρχικά ως βιβλιοϋπάλληλος και στη συνέχεια ως δημοσιογράφος. Το 1947 έγινε μέλος του Ενιαίου Σοσιαλιστικού Κόμματος της Γερμανίας (Λαοκρατική Δημοκρατία της Γερμανίας). Δημοσίευσε τα πρώτα έργα του (ποιήματα και πεζά) το 1951 και το 1954 έγινε μέλος της «Ένωση Ανατολικογερμανών Συγγραφέων» και συντάκτης του περιοδικού «Νέα Τέχνη». Τη δεκαετία του ’50 συνεργάστηκε με το θέατρο Μαξίμ Γκόρκι του Ανατολικού Βερολίνου και το 1959 βραβεύτηκε, μαζί με τη σύζυγό του Ινγκε Μύλλερ, με το Βραβείο Τόμας Μαν. Το 1990 βραβεύτηκε με το Βραβείο Κλάιστ.
Έχει χαρακτηριστεί ως “ο μεγαλύτερος ζωντανός ποιητής του θεάτρου” από το Σάμιουελ Μπέκετ. Ο Χάινερ Μύλλερ είναι αναμφισβήτητα ο σημαντικότερος Γερμανός δραματουργός του 20ού αιώνα, μετά τον Μπέρτολ Μπρέχτ. Τα “αινιγματικά, αποσπασματικά κομμάτια” του είναι σημαντική συμβολή στο μεταμοντέρνο δράμα και θέατρο. Ο Μύλλερ ανέπτυξε, αναθεώρησε και τελικά εγκατέλειψε το Μπρεχτικό μοντέλο του πολιτικού θεάτρου δημιουργώντας έτσι μια νέα μορφή για το σύγχρονο πολιτικό θέατρο. Το θέατρο αντί να είναι ένα απομονωμένο πολιτικό πείραμα που προέρχεται από Σοβιετικά μοντέλα, γίνεται ένας προηγμένος θεσμός που απορρίπτει το διδακτισμό του Μπρέχτ.
Ο Μύλλερ θεωρούνταν “γκουρού των πολιτικών”, όπως το είχε θέσει ο Κάρλ Βέμπερ, από τη νεολαία, στη Δυτική και στην Ανατολική Γερμανία. Στη Δυτική Γερμανία οι νεαροί άνθρωποι του θεάτρου τον θεωρούσαν ως ένα είδος πολιτικής συνείδησης, θυμίζοντάς τους πως το υπόλοιπο μισό της Γερμανικής κουλτούρας εμπεριέχονταν σε ένα πιο συλλογικό, κομμουνιστικό πείραμα. Ένας συγγραφέας που μπορούσε να κριτικάρει την ιστορία και να βρίσκεται και σε θέση εξουσίας. Με δικά του λόγια: “Φοβόμουν να δω την αλήθεια όταν έγραφα το Lohndrucker. Ήμουν τόσο φοβισμένος να δω την αλήθεια- ότι δεν υπάρχει λύση στα προβλήματα της χώρας μας, τον υποτιθέμενο σοσιαλισμό… η μόνη λύση είναι ίσως η κατάρρευση, η καταστροφή… Μερικοί άνθρωποι μου είπαν ‘Δε μπορούμε να καταλάβουμε γιατί δε σε σκότωσαν όταν το έγραψες ‘”.
Στα έργα του Χάινερ Μύλλερ δεν υπάρχει καθαρή οριοθέτηση του “πολιτικά ορθού” και του “πολιτικά μη ορθού”. Δεν υπάρχουν αντιμαχόμενες καταστάσεις μεταξύ παλιού και νέου. Η κοινωνία του Μύλλερ, όπως τη βλέπουμε εκ των έσω, είναι γεμάτη από επιπλοκές, λάθη, καταστροφικά στοιχεία και πολιτικές ειρωνείες. Σκηνοθετεί με τη μοντέρνα ματιά του χωρίς να δίνει μάθημα, χωρίς μεταφορές. Σύμφωνα με τον ίδιο η επεισοδιακή γραφή έχει μοναδικό χαρακτήρα και ένα καθολικό παραλογισμό. Επιπλέον, τα έργα του (βλ. Μήδειας υλικό και Μηχανή Άμλετ) αντικατόπτριζαν ταυτόχρονα την πολιτική, ηθική, ακόμα και θεατρική δυστοπία. H απεικόνιση της δυστοκίας του αποσκοπούσε στο να ενθαρρύνει τη πρωτοβουλία της κοινωνίας, σε αντίθεση με το επαναστατικό πνεύμα του Μπρέχτ.
Ο μεγάλος δραματουργός πέθανε από καρκίνο του λάρυγγα στις 30 Δεκέμβρη του 1995, σε ηλικία 67 ετών χωρίς να προλάβει να ολοκληρώσει το μεγάλο σχέδιο πάνω στο οποίο εργαζόταν: ένα διεθνές φεστιβάλ για την επέτειο των 100 χρόνων από τη γέννηση του Μπρεχτ. Τάφηκε στο νεκροταφείο Ντοροτέεν του Βερολίνου, εκεί που έχουν ταφεί μεγάλες μορφές των γερμανικών γραμμάτων όπως ο Χέγκελ, ο Μπρεχτ, ο Χάινριχ Μαν, ο Σίνκελ.
Θεατρικά έργα
- Δέκα Μέρες που Συγκλόνισαν τον Κόσμο (Zehn Tage die die Welt Erschutterten), 1957.
- Η Μείωση Μισθού (Der Lohndrucker), 1957.
- Η Διόρθωση (Die Korrektur), 1958.
- Η διήγηση του Κλέτβιτς (Κlettwutzer Bericht), 1958.
- Το Γιαπί (Der Bau), 1965.
- Φιλοκτήτης (Philoktet), 1965.
- Το Σεντόνι ή η Αμμωμος Σύλληψη (Das Laken oder Die Undefleckte Empfangnis), 1966.
- Ηρακλής 5 (Herakles 5), 1966.
- Προμηθέας (Prometheus), 1968.
- Σοφοκλή: Οιδίπους Τύραννος (Sophokles: Odipus Tyrann), 1967.
- Η Οπερα του Δράκου (Drachenoper), 1970.
- Κωμωδία Γυναικών (Weiberkomodie), 1971.
- Μακμπέθ (Macbeth), 1972.
- Ο Οράτιος (Der Horatier),1973.
- Τσιμέντο (Zement), 1974.
- Τρακτέρ (Traktor), 1975. Γραμμένο μεταξύ 1955 και 1961 και ξαναδουλεμένο το 1974.
- Οι αγρότες (Die Bauren), 1975.
- Η Σφαγή (Die Schlacht), 1975. Γραμμένο το 1951 και ξαναδουλεμένο το 1974.
- Ο θεός-Τύχη (Glucksgott), 1975.
- Ορίζοντες (Horizonte), 1975.
- Μάουζερ (Mauser), 1976.
- Το Ταξίδι (Die Reise), 1977.
- Ζωή του Γκούντλιγκ Φρειδερίκου της Πρωσίας του Λέσινγκ Υπνος Ονειρο Κραυγή (Leben Gundlings Friedrich von Preussen Lessings Schlaf Traum Schrei), 1977.
- Γκερμάνια Θάνατος στο Βερολίνο (Germania Tod in Berlin), 1977. Γραμμένο το 1956 και ξαναδουλεμένο το 1971.
- Η Μηχανή Αμλετ (Die Hamletmaschine), 1977.
- Φάτσερ (Fatzerfragment), 1978.
- Η Αποστολή (Der Auftrag), 1979.
- Κομμάτια Καρδιάς (Herzstuck), 1981.
- Kουαρτέτο (Quartett), 1981.
- Οι Εμφύλιοι Πόλεμοι (Τhe Civil Wars), 1984-85.
- Προμηθέας (Prometeo), 1984.
- Ρημαγμένη Οχθη Μήδειας Υλικό Τοπίο με Αργοναύτες (Verkommenes Ufer Medeamaterial Landschaft mit Αrgonauten), 1983.
- Ανατομία Τίτος Πτώση της Ρώμης (Anatomie Titus Fall of Rome), 1985. (1985, Schauspielhaus, Μπόχουμ).
- Ρωσικά Εναρκτήρια (Russische Eroffnung), 1985. Βασισμένο σε θέμα από το μυθιστόρημα του Αλεξάντερ Μπεκ, Λεωφόρος Βολοκολάμσκ (Die Wolokolamsker Chausse). (1985, Schauspielhaus, Μπόχουμ).
- Η Πληγή Βόιτσεκ (Die Wunde Woyzeck),
- Η Λεωφόρος Βολοκολάμσκ 2 (Die Wolokolamsher Chausse 2)
- Δάσος Kοντά στη Μόσχα (Wald Bei Moshau), 1986.
- Η Λεωφόρος Βολοκολάμσκ 4, 5 (Die Wolokolamsher Chausse 4, 5), Κένταυροι (Kentauren), 1987 καλοκαίρι
