Δημοσιεύσεις, σχόλια, μηνύματα. Κάποιες από τις πρωταγωνιστικές λέξεις της καθημερινότητας μας. Καθώς η τεχνολογία εξελίσσεται με γοργό ρυθμό, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης γίνονται ένα όλο και μεγαλύτερο κομμάτι της ζωής μας, κάνοντας μας πολλές φορές να μπερδέψουμε την πραγματική ζωή απ’ την ψεύτικη που αυτά μας προσφέρουν.
Τα οφέλη των κοινωνικών μέσων
Αναντίρρητα, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν φέρει πολλές ευκολίες στη ζωή μας τις τελευταίες δεκαετίες. Μέσω αυτών μπορούμε να κάνουμε τα ψώνια μας γρήγορα, μπορούμε να επικοινωνήσουμε με άλλα άτομα ακόμη κι αν βρίσκονται χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά μας, μπορούμε να δημιουργήσουμε τη δική μας επιχείρηση, να οργανώσουμε εκδηλώσεις, να ψυχαγωγηθούμε, να ενημερωθούμε χωρίς χρονοτριβή για νέα απ’ όλο τον κόσμο αλλά και να γνωρίσουμε άτομα τα οποία μοιράζονται τα ίδια χόμπι και απόψεις με εμάς. Όπως όμως όλα τα πράγματα στη ζωή αυτή, υπάρχει και μια άλλη πλευρά, μια πιο… σκοτεινή πλευρά.
Ανατρέχοντας κανείς σε κάποια διαδικτυακή εγκυκλοπαίδεια θα διαβάσει πως ο όρος μέσα κοινωνικής δικτύωσης (ή αλλιώς social media) αναφέρεται στην αλληλεπίδραση και στην επικοινωνία των ανθρώπων μέσω των διαδικτυακών κοινοτήτων. Με τις κοινότητες αυτές να είναι το Facebook, το Twitter, το Messenger, το Instagram κ.α. Χαρακτηριστικά τους δίνονται τα ηνία ως το κυρίαρχο κομμάτι της καθημερινότητας των σύγχρονων ανθρώπων απλά και μόνο επειδή μας προφέρουν μια ευκολία στην αλληλεπίδραση και στην επικοινωνία. Ωστόσο, η συγχώνευση των δύο αυτών πραγματικοτήτων και η συνεχή εξέλιξη των social media κάθε άλλο παρά θετική επίδραση έχει στον τρόπο που ζούμε.
Οι κρυμμένοι κίνδυνοι
Το 2020, η πλατφόρμα του Netflix προσέφερε στο κοινό το ντοκιμαντέρ “The Social Dilemma”. Μέσα σε μιάμιση ώρα οι δημιουργοί του μας παρουσιάζουν με τον πιο ωμό και ειλικρινή τρόπο τον επικίνδυνο αντίκτυπο της κοινωνικής δικτύωσης, με τους ειδικούς της τεχνολογίας να μιλάνε από μόνοι τους. Το άνοιγμα του ντοκιμαντέρ μάλιστα γίνεται με τα εξής λόγια του Σοφοκλή «Τίποτα στη ζωή των θνητών δεν προχωράει για καιρό χωρίς κατάρα».
Έρευνες έχουν αποδείξει πως το Instagram είναι ένα από τα μέσα με τη χειρότερη επίδραση στη ψυχική υγεία των ανθρώπων. Διαπιστώθηκε πως η καθημερινή του χρήση αποδίδει υψηλά επίπεδα άγχους, κατάθλιψης, φόβου καθώς επίσης μπορεί να καλλιεργήσει εύκολα μια αρνητική εικόνα για το σώμα και να φέρει επιπτώσεις στον ύπνο μας. Όλα βέβαια είναι ακόμη πιο δύσκολα για τους νέους αφού μελέτες δείχνουν ότι το 90% των εφήβων ηλικίας 13-17 ετών χρησιμοποιούν καθημερινά τα κοινωνικά μέσα για πολλές ώρες ενώ το 75% περίπου αναφέρουν ότι έχουν τουλάχιστον ένα ενεργό προφίλ κοινωνικής δικτύωσης. Στο Instagram, συν τοις άλλοις, συναντάμε το 72% των νέων, ένα πολύ μεγάλο ποσοστό εκτεθειμένο στους κρυμμένους κινδύνους που σίγουρα το μυαλό ενός εφήβου δεν μπορεί να διακρίνει με ευκολία.
Το άγχος των μέσων κοινωνικής δικτύωσης
Γρήγορα, συνεπώς, γινόμαστε θύματα ενός πολύ περίπλοκου και ελκυστικού θύτη. Δε χρειαζόμαστε τίποτα πέρα από μια φωτογραφία στην αρχική ή ένα Instagram Story για να αρχίσουμε να συγκρίνουμε τον εαυτό μας με κάποιον άλλο. Να αναζητούμε τη ζωή κάποιου άλλου, μα και να θεωρούμε πως όχι μόνο είναι η καλύτερη αλλά και η κατάλληλη. Οι συγκρίσεις ξεκινούν από τα likes και τα πόσα συγκεντρώνει ο καθένας, έπειτα ακολουθούν τα σχόλια τα οποία δεχόμαστε ή δεν δεχόμαστε κάνοντας μας να αναρωτιόμαστε για την εξωτερική μας εμφάνιση, την αξία μας αλλά και το πόσο ενδιαφέρονται οι γύρω μας –φίλοι και συγγενείς– απλά και μόνο επειδή αλληλοεπίδρασαν ή δεν αλληλοεπίδρασαν μαζί μας. Η επιβεβαίωση που τείνουμε πολλοί να αναζητούμε με αυτόν τον τρόπο λειτουργεί ως υποκατάστατο της ουσιαστικής σχέσης μας με τους άλλους. Αρχίζουμε επομένως να νοσούμε αλλά δεν το έχουμε καταλάβει. Πέραν αυτού, έπειτα έρχονται και οι «influencers». Γιατί δεν ταξιδεύουμε κι εμείς τόσο; Γιατί δεν έχουμε τα σπίτια τους, τα ρούχα τους, τη ζωή τους; Όλα αυτά μας δημιουργούν άγχος και κατάθλιψη αλλά εμείς συνεχίζουμε… Πράγματι, πολλές φορές με τη βοήθεια των μέσων μπορούμε να ψυχαγωγηθούμε, να ξεχαστούμε αλλά και να χαλαρώσουμε λίγο από τη δύσκολη καθημερινότητά μας. Οι αγχωτικές σκέψεις, παρ’ όλα αυτά, παραμένουν εκεί στο προσκήνιο κρυμμένες κάτω από το χαλάκι που τις σκεπάζουμε.
Αρνούμενοι να αποδεχτούμε τη δική μας πραγματικότητα αγκαλιάζουμε ακόμη πιο ένθερμα την εικονική. Κάπου εκεί ξεκινά και το άγχος των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Τα μέσα γίνονται η πρώτη επιλογή όταν κάποιος έχει ελεύθερο χρόνο, έπειτα ακολουθεί ο συνεχής έλεγχος ποιος σου έστειλε και τι όταν είσαι με την παρέα, παρουσιάζεται η μεγάλη ανησυχία όταν δεν έχεις πρόσβαση σε αυτά και εν τέλει, δημιουργούνται τα μειονεκτικά συναισθήματα βλέποντας πολλά που εσύ πιθανώς δεν έχεις ενώ άλλοι ήδη έχουν εξασφαλίσει για τη ζωή τους. Από ένα αυτοκίνητο, ένα σύντροφο μέχρι μια θέση εργασίας ή ένα πτυχίο. Οι άνθρωποι βγαίνουν έξω, κάθονται μαζί αλλά ουσιαστικά δε βρίσκονται μαζί, βάζουν μπροστά το κινητό τους και οι συζητήσεις έχουν ως πρόσωπο το πίσω μέρος μιας συσκευής. Οι άνθρωποι παύουν να είναι άνθρωποι, χάνουν κάθε σεβασμό και μεταμορφώνονται κι εκείνοι…σε ψεύτικες εικονικές φιγούρες, ουσιαστικά χωρίς ζωή. Δε θέλουμε όμως να βλέπουμε το πίσω μέρος των κινητών, έχουμε ανάγκη να βλέπουμε πρόσωπα, εκφράσεις και συναισθήματα…
Κάποτε λέγαμε πως πρέπει κάπου κάπου να παίρνουμε το τηλεκοντρόλ και να κλείνουμε την τηλεόραση. Τώρα καλό θα ήταν να πάρουμε το κινητό και να το αφήσουμε στην άκρη. Χρειαζόμαστε λίγη αποτοξίνωση και από τα social media, όχι μόνο γιατί έτσι πρέπει αλλά και για να καταλάβουμε πως η γιατρειά της ψυχικής μας υγείας κάποιες φορές βρίσκεται μπροστά μας, μα ο αριθμός των likes και των μηνυμάτων μας έχει τυφλώσει σε μεγάλο βαθμό για να το δούμε αυτό. Ακόμη κι αν βλέπαμε αυτήν τη μικρή πινακίδα να μας προειδοποιεί «Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης βλάπτουν σοβαρά την υγεία» οι περισσότεροι θα συνεχίζαμε ανενόχλητοι. Ούτως ή άλλως, οι άνθρωποι τείνουμε να επιθυμούμε βαθιά τον τέλειο εθισμό είτε μιλάμε για το κάπνισμα, είτε για το αλκοόλ, είτε για τον έρωτα είτε για τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Πηγές: Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης, από Wikipedia
Social Media and Teens, από American Academy of Child and Adolescent Psychiatry
Social Dilemma, ντοκιμαντέρ από Netflix
