~ Ορίζοντας την αποκατάσταση της ψυχικής ασθένειας:
Κάθε κοινωνία ανάλογα με τις αξίες, τις πεποιθήσεις και τις ιδεολογίες που τη διέπουν αντιλαμβάνεται διαφορετικά την φροντίδα και την παροχή υπηρεσιών στους ασθενείς με ψυχολογικά προβλήματα. Για να κατανοήσουμε τις διαφορετικές αυτές αντιλήψεις χρειάζεται να λάβουμε υπόψη τόσο τις οικονομικές όσο και τις κοινωνικές συνθήκες της κοινότητας στην οποία λαμβάνουν χώρα αυτές οι υπηρεσίες.
Για την αποκατάσταση των ψυχικά ασθενών ατόμων έχουν χρησιμοποιηθεί διάφοροι επεξηγηματικοί όροι μεταξύ των οποίων : «η χρήση κοινώς αποδεκτών μέσων για να εγκαθιδρυθεί ή να διατηρηθεί μια συμπεριφορά επίσης κοινώς αποδεκτή από την κοινωνία», «η διαδικασία του να βοηθήσεις έναν σωματικά ή ψυχικά ανάπηρο άνθρωπο, ώστε να χρησιμοποιήσει όσο το δυνατόν καλύτερα τις απομείνασες δεξιότητές του και να λειτουργήσει όσο το δυνατόν πιο φυσιολογικά στο περιβάλλον του» και «φιλοσοφικά έχει οριστεί η αποκατάσταση ως η αύξηση των δυνάμεων των πελατών ώστε να φτάσουν στις μέγιστες δυνατότητες που έχουν για ανεξάρτητη ζωή και ουσιαστική καριέρα».
Είναι φανερό πως οι ορισμοί αυτοί περιλαμβάνουν μια προκατάληψη και ίσως μια ρατσιστική ιδεολογία για τα άτομα αυτά, καθώς και μόνο εξ ορισμού φαίνεται πως αμφισβητείται η ικανότητά τους να βιώσουν μια ανεξάρτητη ζωή και να εξελίξουν πλήρως τις ικανότητές τους. Επίσης χρησιμοποιείται έντονα η έκφραση «κοινώς αποδεκτό», πράγμα που σημαίνει ότι σύμφωνα με τις επιταγές της κοινωνίας οι πάσχοντες ασθενείς οφείλουν να προσαρμοστούν και να μην «παρεκκλίνουν» με τη συμπεριφορά τους. Συμπεραίνουμε μια άρνηση αποδοχής της διαφορετικότητας και της ασθένειας γενικότερα από τον γενικό πληθυσμό, όσο και μια αδυναμία κατανόησης ότι και τα άτομα αυτά είναι φυσιολογικά και μοιράζονται τις ίδιες ανάγκες με τον οποιονδήποτε.
Κύριος σκοπός της αποκατάστασης είναι η βελτίωση των ικανοτήτων και του ρόλου του ατόμου που επανέρχεται ενεργά μέσα στην κοινότητα (ενίσχυση θετικού ανταγωνισμού, παροχή εργασιακών ευκαιριών, αλλά και ευκαιριών για την απόκτηση εμπειριών και κοινωνικής ζωής όπως ταξίδια, εκδρομές, θέατρα κλπ). Αναγκαίος κρίνεται ο σεβασμός στα δικαιώματα και στις προσωπικές ανάγκες του ατόμου – παραδοχή πως είναι ίδιες με όλων των άλλων ανθρώπων που δεν τυγχάνει να πάσχουν από νοητική ασθένεια.
Παρά τις διαφορές που υπάρχουν μεταξύ των μοντέλων που έχουν προταθεί για την αποτελεσματικότερη αποκατάσταση των νοητικά πασχόντων, όλα συγκλίνουν σε δύο συστατικά κλειδιά: α) στην προώθηση των παρεμβάσεων που έχουν ως σκοπό να βοηθήσουν τα άτομα να αναπτύξουν ή να «ξαναμάθουν» δεξιότητες και κοινωνικούς ρόλους και β) στις τροποποιήσεις του κοινωνικού και του φυσικού περιβάλλοντος με σκοπό να διατηρηθεί ή να βελτιωθεί η λειτουργικότητα των ασθενών ανεξαρτήτως των αναπηριών που εξακολουθούν να έχουν.
Η αποκατάσταση επίσης περικλείει ένα ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων, που κυμαίνονται από τη θεραπεία των συμπτωμάτων μέχρι την ανάπτυξη ειδικών ικανοτήτων για βίωση μέσα σε ενεργά περιβάλλοντα. Οι δραστηριότητες αυτές μπορούν να προσφέρουν πραγματικές και ουσιαστικές ευκαιρίες για προσωπική ανάπτυξη και εξέλιξη. Η πρόοδος όμως είναι λάθος να μεταφράζεται σε συνεχή προσαρμογή και εξέλιξη, καθώς η πορεία δε θα είναι ευθεία ανοδική σε όλα τα σημεία, και ενδεχομένως υπάρχουν και πισωγυρίσματα. Γι’ αυτό θα πρέπει οι προσπάθειες να μην εγκαταλείπονται και να δείχνεται κατανόηση στους ανθρώπους αυτούς, καθώς αυτό είναι που έχουν ανάγκη. Η εκμάθηση σχετικά με το πώς να χειριστεί κανείς την διαδικασία της αποκατάστασης έγκειται περισσότερο στην απόκτηση των απαραίτητων δεξιοτήτων και της γνώσης να αντιμετωπίσεις τέτοια γεγονότα.
~ Δουλεύοντας με το άτομο:
Επίκεντρο της αποκατάστασης θα πρέπει να θεωρείται σε κάθε περίπτωση το άτομο. Ο σχεδιασμός συστημάτων ατομικής φροντίδας είναι απαραίτητος, καθώς και να υπάρχει προετοιμασία για την αντιμετώπιση όλων των περιπτώσεων και των συνθηκών, ώστε να εξασφαλιστεί κάποια βελτίωση. Επίσης απαραίτητο είναι να έχει διασφαλιστεί μια σχέση εμπιστοσύνης και ένας γερός δεσμός μεταξύ του ασθενούς – ατόμου στο οποίο γίνεται η προσπάθεια παρέμβασης, αλλά και στο άτομο που έχει αναλάβει να την κάνει. Οι φροντιστές αλλά και γενικά όλα τα μέλη της κοινότητας που προσφέρουν βοήθεια εθελοντικά ή επαγγελματικά πρέπει να λάβουν υπόψη το γεγονός ότι η ανθρώπινη συμπεριφορά είναι γενικά πολυποίκιλη και απρόβλεπτη, πόσο μάλλον σε άτομα που πάσχουν από κάποια νοητική ασθένεια και αντιμετωπίζουν δυσκολίες συναισθηματικές και προσαρμογής μεγαλύτερες από τον μέσο άνθρωπο.
Υπάρχουν ορισμένα πεδία στα οποία οφείλει να επικεντρωθεί η προσπάθεια της αποκατάστασης όπως: φροντίδα εαυτού, δεξιότητες διαχείρισης του σπιτιού, κοινωνικές δεξιότητες και κοινωνικά δίκτυα, προσωπική μνήμη, γνωστικές δεξιότητες και χρήση των εγκαταστάσεων που διαθέτει η κοινότητα. Επιπρόσθετα, πρέπει να δίνεται προσοχή στην αντικοινωνική συμπεριφορά που παρουσιάζει το άτομο. Συγκεκριμένα, όχι μόνο στη συχνότητα, αλλά και στη σοβαρότητα των επεισοδίων, στην χρονική τους διάρκεια, στου αποδέκτες (σε ποιον κατευθύνεται). Ορισμένοι θεωρητικοί συζήτησαν ότι για την επιτυχημένη τοποθέτηση του ατόμου μέσα στην κοινότητα, πρέπει να δοθεί προσοχή σε διάφορους παράγοντες, όπως για παράδειγμα η ανταγωνιστικότητα, η ικανότητα των ατόμων αυτών να λειτουργούν μέσα σε ένα καθορισμένο περιβάλλον και ρόλο ή ακόμα και η ικανότητα για επίλυση προβλημάτων, που είναι κάτι το οποίο επηρεάζει πολύ το αν θεωρείται ικανοποιητική μια βελτίωση. Όταν εντοπίζεται ένα συγκεκριμένο πρόβλημα στον ασθενή θα πρέπει να του παρέχεται άμεσα η εκμάθηση ικανοτήτων και δεξιοτήτων που να τον βοηθήσουν να το ξεπεράσει. Όταν ένα πρόβλημα έχει αναγνωριστεί και ταυτοποιηθεί, ο στόχος της αποκατάστασης είναι να δημιουργήσει μια λεπτομερή παρέμβαση ειδικά για αυτό, ώστε να επιτευχθεί η καλύτερη δυνατή αντιμετώπιση.
~ Η οικογένεια και οι άλλοι φροντιστές:
Οι οικογένειες είχαν πάντα τον κεντρικό ρόλο όσον αφορά τη φροντίδα των ψυχικά ασθενών ατόμων. Η έλευση της φροντίδας και της συμβολής της κοινότητας έχει ανακουφίσει σε ελάχιστο έως μηδαμινό βαθμό το φόρτο των ατόμων που έχουν αναλάβει τη φροντίδα. Οι οικογένειες των ατόμων που πάσχουν από κάποιο ψυχολογικό πρόβλημα, συχνά στιγματίζονται και αποκόπτονται από τον κοινωνικό τους περίγυρο. Επίσης, υφίστανται μεγάλο ψυχολογικό φορτίο. Βιώνουν άγχος, ενοχή, τα συμπτώματα των συγγενών τους που υποφέρουν, κατάθλιψη και πολλά άλλα. Ωστόσο αναφέρεται ότι το μεγαλύτερο πρόβλημα έγκειται στην απώλεια εισοδήματος και στην αντιμετώπιση των συνανθρώπων τους που παρουσιάζουν επιθετική και αντικοινωνική συμπεριφορά. Γι’ αυτό το λόγο υπάρχουν ειδικά κέντρα που παρέχουν ψυχολογική υποστήριξη στις οικογένειες αλλά δίνουν και πληροφορίες σχετικά με την εκάστοτε ασθένεια και τη θεραπεία, τους δίνουν κουράγιο και κίνητρο να συνεχίσουν.