Αίσθηση έχει προκαλέσει η είδηση θανάτου του Ισπανού ταυρομάχου Ιβάν Φαντίνο σε αρένα στη Γαλλία. Ο 36χρονος πρωταθλητής παραπάτησε στην κάπα του και έτσι ο ταύρος, που στην αμέσως προηγούμενη αναμέτρησή τους είχε χάσει το αυτί του, τον κάρφωσε με τα κέρατά του στη δεξιά πλευρά του κορμού τραυματίζοντάς τον στον δεξιό πνεύμονα και νεφρό. Ο θάνατος προήλθε από έμφραγμα του μυοκαρδίου, σύμφωνα πάντα με το άρθρο της διαδικτυακής έκδοσης της Daily Mail. Πρόκειται για μία ακόμα μελανή σελίδα στο πολυσυζητημένο ζήτημα των ταυρομαχιών, αλλά και για μία αφορμή να αναλυθούν τα θωρακικά τραύματα.
Τα τραύματα του θώρακα διακρίνονται σε κλειστά και ανοικτά. Προφανώς στην περίπτωση του Ιβάν Φαντίνο, το τραύμα ήταν ανοικτό. Συνήθως τέτοια τραύματα προκαλούνται από μαχαίρι και οξύαιχμα αντικείμενα, καθώς και από όπλα μικρού ή μεγάλου διαμετρήματος. Όσο για τα κλειστά, το 80% οφείλεται σε αυτοκινητιστικά ατυχήματα. Όταν το τραύμα είναι μεμονωμένο, η θνητότητα περιορίζεται στο 4-8%, ενώ όταν συνοδεύεται και από άλλες κακώσεις αυξάνεται στο 10-15%. Όταν δε, προστίθενται κακώσεις πολλών οργάνων η θνητότητα υπερβαίνει το 35%.
Οι ασθενείς με τραύμα θώρακα βρίσκονται συχνά σε κρίσιμη κατάσταση. Οι επιμέρους παθολογικές καταστάσεις περιλαμβάνουν κατάγματα πλευρών, ασταθή θώρακα, πνευμοθώρακα, ανοικτό πνευμοθώρακα, πνευμοθώρακα υπό τάση, αιμοθώρακα, θλάση του πνεύμονα, ρήξη του διαφράγματος, ρήξη της τραχείας-βρόγχων και, τέλος, τραύμα της καρδιάς, τραυματική ρήξη αορτής και καρδιακό επιπωματισμό. Παρακάτω αναφέρονται μερικές βασικές πληροφορίες για τις εν λόγω κλινικές οντότητες:
Κατάγματα πλευρών
Είναι η πιο κοινή θωρακική κάκωση. Εκλύεται άλγος ιδιαίτερα κατά την ψηλάφηση στην περιοχή του κατάγματος, σε βαθιά εισπνοή και μετά από βήχα. Σε πλήρη κατάγματα μπορεί να υπάρχει και κριγμός. Η εξέλιξη είναι συνήθως καλή και η πώρωση ολοκληρώνεται σε 3-4 εβδομάδες. Η θεραπεία είναι συντηρητική και περιλαμβάνει ανάπαυση και χορήγηση αναλγητικών.
Ασταθής θώρακας
Πρόκειται για σοβαρή κάκωση του θώρακα που οφείλεται σε περισσότερα του ενός κατάγματα πλευρών σε δύο παρακείμενα σημεία. Παρατηρείται παράδοξη αναπνοή, δηλαδή ένα μέρος του θώρακα συμπτύσσεται αντί να εκπτύσσεται κατά την εισπνοή. Αποτέλεσμα της παράδοξης αναπνοής είναι η δημιουργία «κλειστής» κυκλοφορίας αέρα μεταξύ των δύο πνευμόνων, η οποία οδηγεί σε αναπνευστική οξέωση (αύξηση της τάσης του CO2 στο αίμα). Η θεραπεία περιλαμβάνει μεταξύ άλλων σταθεροποίηση με εφαρμογή πιεστικού επιδέσμου, χορήγηση O2 και μηχανικό αερισμό για 2-3 εβδομάδες.
Πνευμοθώρακας
Έτσι ορίζεται η ύπαρξη αέρα στην υπεζωκοτική κοιλότητα και, στο πλαίσιο πάντα των τραυμάτων θώρακα, προκαλείται από κατάγματα πλευρών ή από διατιτραίνον τραύμα. Στην περίπτωση του διατιτραίνοντος τραύματος συνήθως συνυπάρχει και αίμα (αιμοθώρακας). Ο πνευμοθώρακας θεωρείται σοβαρή παθολογική κατάσταση, ικανή να απειλήσει τη ζωή του ασθενούς. Όταν είναι μικρός, μπορεί να μη συνοδεύεται από συμπτώματα. Όταν όμως είναι μεγάλος, προκαλεί δυνητικά άλγος στον θώρακα, δύσπνοια, περιορισμένη κινητικότητα των ημιθωρακίων, κυάνωση και ελάττωση του κυψελιδικού αερισμού κατά την ακρόαση. Συνήθως αντιμετωπίζεται με θωρακική παροχέτευση.
Ανοικτός πνευμοθώρακας
Υφίσταται μετακίνηση του μεσοθωρακίου (τραχεία, μεγάλα αγγεία, καρδιά), που οφείλεται στη μετακίνηση αέρα εντός και εκτός της υπεζωκοτικής κοιλότητας μετά από σοβαρό διατιτραίνον τραύμα. Η παρεκτόπιση αυτή προς το υγιές ημιθωράκιο περιορίζει το εύρος του άλλου πνεύμονα, κυρίως κατά τη φάση της εισπνοής, με αποτέλεσμα την παρεμπόδιση εισόδου αίματος στον δεξιό κόλπο της καρδιάς και κατά προέκταση τη μείωση του όγκου παλμού. Παρατηρούνται, έτσι, υποογκαιμική καταπληξία, κυάνωση και ταχυκαρδία. Η παθολογική αυτή κατάσταση αντιμετωπίζεται με μετατροπή του ανοιχτού πνευμοθώρακα σε κλειστό.
Πνευμοθώρακας υπό τάση
Υπάρχει συνεχής βαλβιδική είσοδος αέρα εντός της υπεζωκοτικής κοιλότητας με ταυτόχρονη παρεμπόδιση της εξόδου. Πρόκειται για σοβαρή παθολογική κατάσταση, με άμεσο κίνδυνο για τη ζωή. Παρατηρούνται τα ίδια προβλήματα με τον ανοικτό πνευμοθώρακα, αφού και σε αυτήν την περίπτωση το μεσοθωράκιο μετατοπίζεται προς την αντίθετη πλευρά. Για τη θεραπεία, αφαιρείται άμεσα ο αέρας με βελόνη μεγάλης διαμέτρου και ακολουθεί η παροχέτευση με επιπλέον χρήση συσκευής συνεχούς αναρρόφησης.
Αιμοθώρακας
Όπως γίνεται εύκολα φανερό από την ονομασία του, πρόκειται για τη συλλογή αίματος στην υπεζωκοτική κοιλότητα. Τα συμπτώματα εξαρτώνται από την ποσότητα του αίματος. Όταν αυτή είναι μικρή, δεν είναι αξιόλογα. Σε μεγαλύτερη ποσότητα επέρχεται ολιγαιμική καταπληξία, υποξαιμία και πίεση του πνεύμονα. Συνήθως παρατηρούνται δύσπνοια και άλγος στο σύστοιχο ημιθωράκιο, ενώ κατά την αντιμετώπιση το αίμα αφαιρείται με κλειστό σύστημα παροχέτευσης.
Θλάση του πνεύμονα
Αυτή εμφανίζεται με δύσπνοια, μείωση των αναπνευστικών κινήσεων λόγω του άλγους, ελαττωμένη μερική πίεση O2 στο αρτηριακό αίμα και ακτινογραφική σκιαγράφηση. Μπορεί, επίσης, να προκληθεί υποδόριο εμφύσημα, ενώ σοβαρές περιπτώσεις συνοδεύονται από αιμοπνευμοθώρακα, αιμόπτυση, ατελεκτασία και βρογχοπνευμονίτιδα. Οι ελαφριές περιπτώσεις αντιμετωπίζονται συντηρητικά με ανάπαυση, αντιβιοτικά και αναλγητικά φάρμακα, καθώς και με φυσιοθεραπεία, ενώ σε βαριές μπορεί να απαιτηθεί διασωλήνωση και εφαρμογή μηχανικού αερισμού.
Ρήξη διαφράγματος
Παρατηρείται σε κλειστές κακώσεις θώρακα ή κοιλίας, όχι βέβαια τόσο συχνά. Η ρήξη συμβαίνει συνήθως αριστερά και αν είναι μεγάλη οδηγεί σε είσοδο κοιλιακών σπλάγχνων εντός του θώρακα. Συνήθεις εκδηλώσεις είναι οι διαταραχές της αναπνοής, ο πόνος και η δύσπνοια, ενώ η θεραπεία είναι χειρουργική.
Ρήξη τραχείας-βρόγχων
Οφείλεται σε συμπίεση των αεροφόρων οδών μεταξύ στέρνου και σπονδυλικής στήλης. Πολλές φορές η κλινική εικόνα είναι δραματική με ολικό πνευμοθώρακα, εκτεταμένο υποδόριο εμφύσημα, αιμόπτυση και ανεπαρκή οξυγόνωση των πνευμόνων. Κατά τη θεραπεία εκτελείται τραχειοστομία και απομάκρυνση των εκκριμάτων.
Τραύμα της καρδιάς
Μπορεί να συμβεί μετά από σοβαρή ανοιχτή ή κλειστή κάκωση του θώρακα. Δυνητικά προκαλείται διάτρηση της καρδιάς, των βαλβίδων της, του μεσοκοιλιακού διαφράγματος και επιπωματισμός. Όταν υπάρχει και ρήξη του περικαρδίου, τότε συνήθως επέρχεται άμεσα ο θάνατος. Η θλάση του μυοκαρδίου έχει την ίδια κλινική εικόνα με το έμφραγμα και αντιμετωπίζεται με παρόμοιο τρόπο.
Τραυματική ρήξη αορτής
Είναι σπάνια κάκωση κατά την οποία ο ασθενής είναι ωχρός, ανήσυχος και δηλώνει άλγος πίσω από το στέρνο, στον αυχένα, στην οσφύ και στα γόνατα. Πολλές φορές η κλινική εικόνα υπερκαλύπτεται από κακώσεις του θωρακικού τοιχώματος, κατάγματα πλευρών και στέρνου. Θεραπεία εκλογής είναι η χειρουργική επέμβαση.
Καρδιακός επιπωματισμός
Ορίζεται ως η συγκέντρωση αίματος εντός του περικαρδίου. Εμφανίζεται με διάταση τραχηλικών φλεβών, πτώση της αρτηριακής πίεσης, βύθιους καρδιακούς τόνους και καρδιογενή καταπληξία. Αντιμετωπίζεται με παρακέντηση και αναρρόφηση του αίματος. Επί αποτυχίας της παρακέντησης πραγματοποιείται επείγουσα θωρακοτομή.
Όπως γίνεται φανερό, τα τραύματα του θώρακα υποκρύπτουν πολλές πιθανές παθολογικές καταστάσεις, αρκετές εκ των οποίων θέτουν σοβαρά τη ζωή του τραυματία σε κίνδυνο. Εν ολίγοις αφορούν τα όργανα και τα μεγάλα αγγεία που βρίσκονται στη θωρακική κοιλότητα, δηλαδή τους πνεύμονες και το τραχειοβρογχικό δένδρο, την καρδιά, το διάφραγμα (διαχωρίζει τον θώρακα από την κοιλία) και την αορτή.
Επιστρέφοντας στον θανάσιμο τραυματισμό του ταυρομάχου Ιβάν Φαντίνο, αξίζει να αναφερθεί πως τα τελευταία του λόγια ήταν τα εξής: «βιαστείτε, πεθαίνω». Τραγικά εύστοχα, ανατριχιαστικά. Όντως απαιτείται άμεση αντιμετώπιση τέτοιων τραυματισμών και όντως ο κίνδυνος είναι μεγάλος, ειδικά σε τέτοιες βαριές περιπτώσεις. Κανείς δεν πρέπει να πεθαίνει για τη διασκέδαση, άνθρωπος ή ζώο.