Facebook: Μια κλεμμένη ιδέα και ένα μεγάλο σκάνδαλο

17 χρόνια λειτουργίας κλείνει σήμερα η δημοφιλέστερη πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης, το Facebook. Ο ιδρυτής της, Mark Zuckerberg το 2004 αποφάσισε να δημιουργήσει έναν ιστότοπο που θα «έφερνε» πιο κοντά τους συμφοιτητές του στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ. Το αποτέλεσμα ήταν το Facebook να γίνει γρήγορα γνωστό και έξω από τα όρια της πανεπιστημιακής κοινότητας, κερδίζοντας μάλιστα παγκόσμια απήχηση. Η πορεία προς την κορυφή δεν ήταν όμως ρόδινη, καθώς ο Mark Zuckerberg κατηγορήθηκε ότι έκλεψε την ιδέα συμφοιτητών του, ενώ βρέθηκε αντιμέτωπος και με ένα μεγάλο σκάνδαλο, της υπόθεσης «Cambridge Analytica».

Ίδρυση του Facebook: Μια κλεμμένη ιδέα;

Πίσω στον Οκτώβριο του 2003, ο Mark Zuckerberg, φοιτητής του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ, είχε δημιουργήσει τον ιστότοπο «Facemash». Σε αυτόν οι φοιτητές επέλεγαν ανάμεσα σε φωτογραφίες συμφοιτητών τους ποιος είναι ο πιο ωραίος ή ωραία. Το ίδιο διάστημα τρεις συμφοιτητές του, οι Cameron Winklevoss, Tyler Winklevoss και Divya Natura είχαν αρχίσει να σχεδιάζουν μια ιστοσελίδα. Μέσω αυτής οι φοιτητές του πανεπιστημίου θα μπορούσαν να επικοινωνούν μεταξύ τους και το όνομά της θα ήταν «HarvardConnections.com». Για να υλοποιηθεί το όραμα τους, χρειάζονταν έναν προγραμματιστή. Έτσι απευθύνθηκαν στον Mark Zuckerberg, καθώς είχε αρχίσει να γίνεται γνωστός λόγω του «Facemash».

Ο νεαρός Mark, μετά από την πρώτη τους συνάντηση, άρχισε να σχεδιάζει τη δημιουργία του ιστοτόπου. Ταυτόχρονα όμως άρχισε να αποφεύγει τους τρεις συμφοιτητές του με την πρόφαση ότι είχε πολλή δουλειά. Τελικά έγινε άλλη μια συνάντηση στο δωμάτιο του. Εκεί, ένας εκ των φοιτητών πλησίασε σε έναν πίνακα όπου έχει κρεμάσει κάποια σχέδια, όμως ο Ζούκερμπεργκ του ζήτησε να απομακρυνθεί. Εκείνη τη μέρα ενημέρωσε τους Cameron Winklevoss, Tyler Winklevoss και Divya Natur πως συνεχίζει να εργάζεται πάνω στη δημιουργία του «HarvardConnections.com».

Στην πραγματικότητα όμως φαίνεται πως ο Mark Zuckerberg σχεδίαζε κάτι άλλο. Σε συζήτησή του με τον συμφοιτητή και μετέπειτα επενδυτή του Facebook, Εduardo Saverin, είπε:

Advertisements

«Κάποιοι προσπαθούν ήδη να φτιάξουν ένα σάιτ γνωριμιών. Αλλά έκαναν ένα λάθος. Χαχα. Μου ζήτησαν να το δημιουργήσω για αυτούς. Έτσι τους καθυστερώ, μέχρι το Facebook να είναι έτοιμο να λειτουργήσει.»

Μετά από την εσκεμμένη καθυστέρηση στη δημιουργία του «HarvardConnections.com» και ενώ παράλληλα σχεδίαζε το Facebook συνδυάζοντας την ιδέα του με αυτή των τριών συμφοιτητών, συναντήθηκε για άλλη μια φορά μαζί τους. Αφού πρώτα κατοχύρωσε τα χρήματα που χρειαζόταν από τον επενδυτή του, ανακοίνωσε στους Cameron Winklevoss, Tyler Winklevoss και Divya Natur, πως θα διακόψει τη συνεργασία.

Στις 4 Φεβρουαρίου 2004, το «thefacebook.com» είχε γίνει και επίσημα πραγματικότητα. Το διάστημα που ακολούθησε, οι συμφοιτητές του Mark Zuckerberg θεώρησαν πως καταχράστηκε την ιδέα τους. Έτσι, ξεκίνησε μια ατελείωτη δικαστική διαμάχη που κρατάει μέχρι και σήμερα.

Το Facebook σήμερα

Το Facebook σήμερα αποτελεί μία από τις δημοφιλέστερες πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης. Γρήγορα ξέφυγε από τα όρια της φοιτητικής κοινότητας και επεκτάθηκε αρχικά σε κολλέγια της Αμερικής και σε σχολεία, φτάνοντας σήμερα να έχει χρήστες από όλο τον κόσμο. Το 2019, είχε περίπου 2.50 δισεκατομμύρια. Ξεκίνησε ως ένας ιστότοπος που θα εξυπηρετούσε την επικοινωνία φοιτητών και πλέον ενώνει ανθρώπους από κάθε γωνιά της γης.  Παράλληλα, έχει γίνει και μεγάλο μέσο διαφήμισης και προώθησης επιχειρήσεων προσφέροντας αμέτρητα κέρδη στην εταιρία, από τον Απρίλιο του 2011. Η βάση της βρίσκεται στο Μένλο Παρκ της Καλιφόρνια στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής και απασχολεί 20.658 υπαλλήλους σύμφωνα με δεδομένα του 2017.

Ο Mark Zuckerberg ιδρυτής του Facebook, συγκαταλέγεται ανάμεσα στους πλουσιότερους ανθρώπους του κόσμου, με ετήσια έσοδα 12.427 δισεκατομμύρια σύμφωνα με δεδομένα του 2016. Η εταιρία κατέχει ως θυγατρικές κάποιες από τις γνωστότερες εφαρμογές κοινωνικής δικτύωσης τα Facebook Messenger, Instagram και WhatsApp.

To 2010, κυκλοφόρησε η ταινία «The Social Network» η οποία περιγράφει τη δημιουργία του Facebook.

Σκάνδαλο: Facebook και Cambridge Analytica

Η «Cambridge Analytica» ιδρύθηκε το 2013 και αποτελεί μια εταιρία που έχει ως αντικείμενο την καταναλωτική έρευνα και τη διαφήμιση επιχειρήσεων. Ακόμη, συνεργάζεται και με πολιτικά πρόσωπα. Διευθύνων Σύμβουλος της ήταν ο Alexander Nix. Η εταιρία σε συνεργασία με το Facebook κατηγορήθηκε για την υποκλοπή προσωπικών δεδομένων 87 εκατομμύρια χρηστών της πλατφόρμας για την εξυπηρέτηση πολιτικών σκοπών στην προεκλογική εκστρατεία υπέρ του Ντόναλντ Τραμπ.

«Λίγο πολύ, κάθε μήνυμα που έλεγε ο Trump είχε βάση δεδομένα», έχει αναφέρει ο Alexander Nix. Ακόμη είχε πει  «Μπορούμε να απευθυνθούμε σε χωριά ή πολυκατοικίες με στοχευμένο τρόπο. Ακόμα και σε άτομα».

Advertising

Ο Aleksandr Kogan, ψυχολόγος και μελετητής δεδομένων στο Πανεπιστήμιο του Cambridge, δημιούργησε την εφαρμογή «This Is Your Digital Life». Έπειτα την παρέδωσε στο Facebook, για να συλλέξει τα δεδομένα των χρηστών μέσω κουίζ.

«Οι ψυχολόγοι στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ συγκέντρωσαν δεδομένα Facebook (νόμιμα) για ερευνητικούς σκοπούς και δημοσίευσαν πρωτοποριακές εργασίες αξιολόγησης από ομοτίμους σχετικά με τον προσδιορισμό των χαρακτηριστικών της προσωπικότητας, της πολιτικής κομματικής, της σεξουαλικότητας και πολλά άλλα από το Facebook “likes” των ανθρώπων. Και η SCL(Strategic Communications Laboratories), μητρική της Cambridge Analytica/ Cambridge Analytica συσχέτισε επιστήμονα στο πανεπιστήμιο, Dr Aleksandr Kogan, για τη συλλογή νέων δεδομένων στο Facebook. Και το έπραξε πληρώνοντας τους ανθρώπους να πάρουν ένα κουίζ προσωπικότητας το οποίο δεν επέτρεψε να συγκεντρωθούν μόνο τα δικά τους προφίλ στο Facebook, αλλά και αυτά των φίλων τους – μια διαδικασία που επέτρεπε τότε το κοινωνικό δίκτυο.» -The Guardian

Ουσιαστικά, μέσα από τις πληροφορίες που συνέλεξε η εφαρμογή, οι εταιρίες μπορούσαν να αποκομίσουν τα δεδομένα των χρηστών και να τα αξιοποιήσουν σε εξατομικευμένες ενέργειες. Απώτερος σκοπός της υποκλοπής των προσωπικών δεδομένων ήταν ένα στοχευμένο πολιτικό αποτέλεσμα.

Το σκάνδαλο ξεσκεπάστηκε μετά από ενδελεχή έρευνα που ξεκίνησε από την εφημερίδα «The Guardian» και άλλα δημοσιογραφικά μέσα. Συγκεκριμένα οι αποκαλύψεις ξεκίνησαν να γίνονται από τα εξής μέσα:

• «The Guardian», Harry Davies (Δεκέμβριος 2015)
• «Das Magazin», Hannes  Grassiger & Mikael Krogerus (Δεκέμβριος 2016)
• «The Intercept», Mattathias Swartz (Μάρτιος 2017)
• «The Guardian», Carole Cadwalladr (Δεκέμβριος 2016, Φεβρουάριος 2017, Μάϊος 2017, Μάρτιος 2018)

Το Facebook μέχρι και το 2018 αρνιόταν να σχολιάσει τα δημοσιεύματα. Το 2018 όμως, ο Christopher Wylie αποτέλεσε ανώνυμη πηγή και το πρόσωπο κλειδί για την επιβεβαίωση των πληροφοριών, για το άρθρο της Cadwalladr. Ο συγκεκριμένος άντρας είναι πρώην υπάλληλος της Cambridge Analytica, με αντικείμενό την άντληση των δεδομένων.

Όταν ήρθε η στιγμή να απολογηθεί στο Κογκρέσο και τη Γερουσία, ο Mark Zuckerberg, τόνισε πως ήταν δικό του λάθος, το ότι δεν εμπόδισε την χρήση του Facebook για σκοπούς που μπορούσαν να βλάψουν τους χρήστες. Παρά τις πιέσεις που δέχθηκε στο δικαστήριο, δεν ομολόγησε ποτέ αν γνώριζε πραγματικά για την υποκλοπή των δεδομένων. Του επιβλήθηκε το ανώτερο πρόστιμο των 500.000 στερλινών για τις παραβιάσεις, ενώ η Cambridge Analytica έπαυσε τη δραστηριότητά της.

Μετά το σκάνδαλο

Στις 21 Μαρτίου 2018, ο Zuckerberg υποσχέθηκε ότι το Facebook θα διερευνήσει «όλες τις εφαρμογές που είχαν πρόσβαση σε μεγάλες ποσότητες πληροφοριών» μέσω της πλατφόρμας, πριν από το 2014. Επιπλέον, θα ελέγξει οποιαδήποτε εφαρμογή με ύποπτη δραστηριότητα και θα απαγορεύσει σε οποιονδήποτε προγραμματιστή που κατάχρησε προσωπικά δεδομένα να αξιοποιήσει αναγνωρίσιμες πληροφορίες. Μετά από αυτό το σκάνδαλο, τον Απρίλιο του 2018, άνοιξε ο δρόμος για τη δημιουργία του  Γενικού Κανονισμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την προστασία των προσωπικών δεδομένων. (General Data Protection Regulation (GDPR)).

Την 1^η Μαΐου, το Facebook πραγματοποίησε την πιο φιλόδοξη υπόσχεσή του – τη δημιουργία ενός εργαλείου «καθαρού ιστορικού» που θα επέτρεπε στους χρήστες να αναγκάσουν το Facebook να διαγράψει όλες τις πληροφορίες που συλλέγει για τους χρήστες, καθώς περιηγούνται στην πλατφόρμα. Εκείνη την εποχή, το Facebook είπε ότι το εργαλείο «θα χρειαστεί λίγους μήνες για την κατασκευή». Όπως επισήμανε το BuzzFeed News τον Φεβρουάριο του 2019, έχουν περάσει περισσότεροι από λίγους μήνες. Μια εκπρόσωπος του Facebook δεν παρείχε χρονοδιάγραμμα για το πότε θα μπορούσε πραγματικά να είναι διαθέσιμο το εργαλείο, λέγοντας ότι χρειάστηκε χρόνος για να γίνει σωστό.

Η άλλη μεγάλη υπόσχεση είναι ο άξονας της «ιδιωτικότητας» που ανακοινώθηκε το Μάρτιο του 2019. Οι πραγματικές λεπτομέρειες αυτού του σχεδίου είναι πολύ πιο συνηθισμένες και περιλαμβάνουν πολύ λιγότερο πραγματικό απόρρητο, απ’ ό,τι ο Zuckerberg θα θέλε να πιστέψουμε. Ο διευθύνων σύμβουλος σχεδίαζε να ενσωματώσει και τις τρεις πλατφόρμες ανταλλαγής μηνυμάτων της εταιρείας του – WhatsApp, Instagram και Messenger – σε μία, η οποία θα έχει κρυπτογράφηση από άκρο σε άκρο.

Η συντριπτική συναίνεση από τους ειδικούς ήταν ότι αυτό το σχέδιο δεν έχει καμία σχέση με την προστασία της ιδιωτικής ζωής και με την προστασία του μεριδίου αγοράς.

«Είναι εξαιρετικά έμπειροι στη στρατηγική χρήση της ιδιωτικής ζωής ως δικαιολογία για μια αντιανταγωνιστική στρατηγική – και η μετάβαση σε κρυπτογραφημένα μηνύματα ή η «διαγραφή ιστορικού» έχει νόημα όταν εξετάζετε τις επικείμενες κανονιστικές πιέσεις γύρω από τη διαλειτουργικότητα και τη φορητότητα δεδομένων», δήλωσε ο Soltani.

Το Facebook παρείχε τακτικές ενημερώσεις σχετικά με αυτήν την έρευνα έως τις 22 Αυγούστου 2018, όταν η εταιρεία αποκάλυψε σε ένα blogpost ότι είχε διερευνήσει χιλιάδες εφαρμογές τρίτων και ανέστειλε «περισσότερες από 400». Επτά μήνες αργότερα, μια εκπρόσωπος είπε ότι η έρευνα συνεχίστηκε, αλλά παρείχε τους ίδιους αριθμούς: χιλιάδες ερευνήθηκαν, περισσότερες από 400 απαγορεύτηκαν.

Στο βίντεο που ακολουθεί ο Christopher Wylie μιλά για το πως υπεκλάπησαν τα προσωπικά δεδομένα εκατομμύρια χρηστών του Facebook.

Πηγές

Ζάκερμπεργκ: Ο άνθρωπος που «ήπιε λίγο παραπάνω» και δημιούργησε το Facebook: Ανακτήθηκε από www.cnn.gr (τελευταία πρόσβαση 03/02/2021).

Facebook. Ανακτήθηκε από www.el.wikipedia.org (τελευταία πρόσβαση 03/02/2021).