5+3 facts για το χειμερινό ηλιοστάσιο

1. Τι είναι τα ηλιοστάσια;

Τα ηλιοστάσια συμβαίνουν επειδή ο άξονας περιστροφής της Γης έχει κλίση περίπου 23,4 μοίρες σε σχέση με την τροχιά της Γης γύρω από τον ήλιο. Αυτή η κλίση καθοδηγεί τις εποχές του πλανήτη μας, καθώς το Βόρειο και το Νότιο Ημισφαίριο λαμβάνουν άνισες ποσότητες ηλιακού φωτός κατά τη διάρκεια ενός έτους. Από τον Μάρτιο έως τον Σεπτέμβριο, το Βόρειο Ημισφαίριο έχει κλίση προς τον ήλιο. Τότε αυτό το ημισφαίριο έχει άνοιξη και καλοκαίρι. Από τον Σεπτέμβριο έως τον Μάρτιο, το Βόρειο Ημισφαίριο απομακρύνεται από τον ήλιο, οπότε έχει φθινόπωρο και χειμώνα. Οι εποχές του Νότιου Ημισφαιρίου αντιστρέφονται. Πιο απλά, το ηλιοστάσιο είναι η χρονική στιγμή κατά την οποία ο άξονας της Γης εμφανίζεται στραμμένος όσο περισσότερο προς ή μακριά από τον Ήλιο, συμβαίνει κατά την ετήσια τροχιά της Γης γύρω από αυτόν.

2. Η ημερομηνία ποικίλλει

Το ηλιοστάσιο του Δεκεμβρίου μπορεί να συμβεί στις 20, 21, 22 ή 23 Δεκεμβρίου, αν και τα ηλιοστάσια στις 20 ή 23 Δεκεμβρίου είναι σπάνια. Το τελευταίο ηλιοστάσιο στις 23 Δεκεμβρίου ήταν το 1903 και δεν θα συμβεί ξανά μέχρι το 2303.

3. Η σημασία του όρου ηλιοστάσιο ή solstice

Η λέξη προέρχεται από το «ήλιος» και το «στέκομαι»/«στάση» επειδή κοντά στα ηλιοστάσια (λίγες ημέρες πριν ή μετά) ο Ήλιος φαίνεται να επιβραδύνει τη φαινομενική κίνησή του προς τα βόρεια ή προς τα νότια, μέχρι που την ημέρα του ηλιοστασίου αυτή η κίνηση μηδενίζεται και αντιστρέφεται. Ο όρος solstice προέρχεται από το λατινικό solstitium που σημαίνει «ο ήλιος ακόμη στέκεται». Εξίσου ορθό ετυμολογικώς είναι και το συνώνυμο «ηλιοτρόπιο» το οποίο βασίζεται κυρίως σε πολιτιστικά δεδομένα που αναφέρει ο  λαογράφος Γεώργιος Μέγας.

4. Είναι η πρώτη ημέρα του αστρονομικού χειμώνα

Στο Βόρειο Ημισφαίριο, οι αστρονόμοι και οι επιστήμονες χρησιμοποιούν το ηλιοστάσιο του Δεκεμβρίου ως την αρχή της χειμερινής περιόδου, η οποία λήγει κατά τον Ισημερινό του Μαρτίου. Για τους μετεωρολόγους, από την άλλη πλευρά, ο χειμώνας ξεκινάει κατά την 1η Δεκεμβρίου.

5. Η Γη δεν είναι πιο απομακρυσμένη από τον Ήλιο

Κατά τη διάρκεια του χειμώνα στο Βόρειο Ημισφαίριο, η Γη είναι στην πραγματικότητα πιο κοντά στον Ήλιο. Οι διαφορετικές εποχές δεν καθορίζονται από το πόσο μακριά βρίσκεται η Γη από τον Ήλιο. Οι εποχές διαμορφώνονται επειδή η Γη περιστρέφεται γύρω από τον Ήλιο σε κλίση (με αξονική κλίση περίπου 23,4 μοίρες). Επομένως, διαφορετικές ποσότητες ηλιακού φωτός φτάνουν στο βόρειο και νότιο ημισφαίριο, προκαλώντας διακυμάνσεις στις θερμοκρασίες και τις καιρικές συνθήκες καθ ‘όλη τη διάρκεια του έτους. Στην πραγματικότητα, η Γη βρίσκεται στο Περιήλιο της  (το σημείο στην τροχιά της Γης που βρίσκεται πλησιέστερα στον Ήλιο)  λίγες εβδομάδες μετά το Ηλιοστάσιο του Δεκεμβρίου.

6.  Ο ήλιος δεν δύει πιο νωρίς την ημέρα του ηλιοστάσιου

Τα περισσότερα μέρη στο Βόρειο Ημισφαίριο βλέπουν τον ήλιο να βασιλεύει πιο νωρίς, λίγες μέρες πριν από το Ηλιοστάσιο.  Αντίθετα ο ήλιος ανατέλλει πιο αργά το πρωί λίγες μέρες μετά το Ηλιοστάσιο. Αυτό συμβαίνει λόγω της διαφοράς μεταξύ του τρόπου μέτρησης του χρόνου με τη χρήση ρολογιών και του χρόνου που μετριέται από ένα ηλιακό ρολόι.

7. Οι ώρες της του ημερήσιου φωτός αυξάνονται στον Βορρά

Εάν βρίσκεστε στο Βόρειο Ημισφαίριο, ο ρυθμός αύξησης των ωρών φωτός της ημέρας εξαρτάται από το γεωγραφικό πλάτος της τοποθεσίας σας. Σε πιο βόρεια γεωγραφικά πλάτη θα δείτε μια ταχεία αύξηση των ωρών της ημέρας σε σύγκριση με το εάν βρίσκεστε στα πιο νότια γεωγραφικά πλάτη.

8. Εορτασμός σε όλο τον κόσμο

Πολλοί ανθρώπινοι πολιτισμοί εόρταζαν και εορτάζουν τόσο το χειμερινό όσο και το θερινό ηλιοστάσιο, όπως και τις ισημερίες. Το γνωστότερο παράδειγμα για το χειμερινό ηλιοστάσιο είναι τα Χριστούγεννα. Από τις 17 ως τις 23 Δεκεμβρίου, οι αρχαίοι Ρωμαίοι εόρταζαν τα Σατουρνάλια και στις 25 Δεκεμβρίου τα Μπρουμάλια (η λέξη υποδηλώνει τη μικρότερη ημέρα του χρόνου). Σε αυτά τιμούσαν την «ημέρα της γεννήσεως του αήττητου Ήλιου». Ο Χριστιανισμός υιοθέτησε την ημερομηνία (τον 6ο αι.) αλλάζοντας το τιμώμενο πρόσωπο στον «Ήλιο της Δικαιοσύνης» (κατά το τροπάριο των Χριστουγέννων), τον Ιησού Χριστό.

Στις βορειότερες χώρες, όπου οι μεταβολές της πορείας του ήλιου είναι ευκολότερα αντιληπτές, οι σχετικές τελετές επικρατούσαν από τη χαραυγή ήδη του πολιτισμού. Το αρχαιότερο ίσως σχετικό μνημείο είναι το Στόουνχεντζ. Ο σκοπός της αινιγματικής δομής Στόουνχεντζ παραμένει άγνωστος. Όμως, αυτό το μνημείο, 5.000 ετών, έχει μια πολύ γνωστή σχέση με τα ηλιοστάσια. Στο θερινό ηλιοστάσιο, το Heel Stone του συγκροτήματος, που βρίσκεται έξω από τον κύριο κύκλο του Stonehenge, ευθυγραμμίζεται με τον ανατέλλοντα ήλιο.