«Ποιος είναι ο πολιτισμένος άνθρωπος; Στο ερώτημα αυτό δίνεται συνήθως απάντηση με αναφορά σε υλικά τεκμήρια. Μια χώρα είναι πολιτισμένη, αν έχει πολλές μηχανές, πολλά αυτοκίνητα, πολλά λουτρά και αρκετά μεγάλο δίκτυο ταχείας συγκοινωνίας. Νομίζω ότι οι σύγχρονοι άνθρωποι προσδίδουν υπερβολικά μεγάλη σπουδαιότητα σ αυτά τα πράγματα.
Ο πολιτισμός, σε ότι αφορά τη σπουδαιότερη πλευρά του, είναι κάτι το πνευματικό και όχι υλικές προσθήκες στη σωματική όψη της ζωής. Είναι ζήτημα γνώσεων ως ένα βαθμό και συναισθημάτων ως ένα άλλο βαθμό.
Αναφορικά με τη γνώση, ο άνθρωπος πρέπει να έχει επίγνωση της μηδαμινότητά του, σε σχέση με τον κοσμικό χώρο και χρόνο. Πρέπει να βλέπει τη χώρα του σαν μια ανάμεσα στις χώρες της γης, με ίσο δικαίωμα να ζει, να σκέφτεται και να αισθάνεται. Πρέπει να βλέπει την εποχή του σε σχέση με το παρελθόν και το μέλλον και να αναλογίζεται ότι οι δικές της διχογνωμίες θα φαίνονται στις μελλοντικές γενεές τόσο παράξενες, όσο φαίνονται τώρα οι διχογνωμίες του παρελθόντος. Διευρύνοντας ακόμα περισσότερο την εποπτεία του, πρέπει να συνειδητοποιήσει την απεραντοσύνη των γεωλογικών αιώνων και των αστρονομικών αβύσσων. Όλα όμως αυτά πρέπει να τα βλέπει όχι σαν ένα βάρος που συνθλίβει τα το ατομικό ανθρώπινο πνεύμα, αλλά σαν ένα χωρίς όριο πανόραμα, που πλαταίνει τη σκέψη του, καθώς το ατενίζει.
Αναφορικά με τα συναισθήματα χρειάζεται μια ανάλογη προέκταση πέρα από το στενά προσωπικό, για να μπορεί να λέγεται ένας άνθρωπος πολιτισμένος. Οι άνθρωποι πορεύονται απ΄το τη γέννηση στο θάνατο, μερικές φορές ευτυχισμένοι, άλλες φορές δυστυχισμένοι, μερικές φορές μεγαλόψυχοι, άλλες φορές άπληστοι και μικρόψυχοι, μερικές φορές ηρωικοί, άλλες φορές δειλοί και δουλικοί. Για όποιον αντικρίζει αυτή την πορεία στο σύνολό της, μερικά πράγματα είναι άξια του θαυμασμού του.
Μερικοί άνθρωποι εμπνέονταν από αγάπη για την ανθρωπότητα αλλά, με την ανώτερη διάνοιά τους, μας έχουν βοηθήσει να κατανοήσουμε τον κόσμο όπου ζούμε, και άλλοι, με την εξαιρετική τους αισθαντικότητα, έχουν δημιουργήσει αισθητικές αξίες. Οι άνθρωποι αυτοί μας έχουν χαρίσει μερικά θετικά αγαθά, για να ισοφαρίσουν τους μακρούς αιώνες της σκληρότητας, της καταπίεσης και των προλήψεων. Οι άνθρωποι αυτοί έκαναν ότι περνούσε από το χέρι τους ώστε να γίνει η ανθρώπινη ζωή κάτι καλύτερο από ένα σύντομο, πολυτάραχο πέρασμα αγρίων.
Ο πολιτισμένος άνθρωπος εκεί όπου δεν βρίσκει να θαυμάσει, πρέπει να κατανοεί μάλλον παρά να αποδοκιμάζει. Πρέπει να επιζητεί να ανακαλύψει και να εξαλείψει τα απρόσωπα αίτια του κακού και όχι να μισεί τους ανθρώπους εκείνους που είναι υποχείρια του κακού.
Απόσπασμα από το βιβλίο του Μπέρτραντ Ράσελ – Αντιδημοφιλή δοκίμια, εκδ. Ζαχαρόπουλος.
Ο Μπέρτραντ Άρθουρ Γουίλιαμ Ράσελ υπήρξε Βρετανός στην καταγωγή φιλόσοφος και μαθηματικός. Γεννήθηκε στις 18 Μαΐου 1872 σε μια περίοδο ακμής για την τότε Βρετανική Αυτοκρατορία και απεβίωσε στις 2 Φεβρουαρίου 1970. Έζησε στην πορεία της ζωής του και τους δυο παγκοσμίους πολέμους ασκώντας αυστηρή κριτική στα πυρηνικά καθώς και στην εισβολή των Η.Π.Α στο Βιετνάμ στα πλαίσια του πανεπιστημίου που δίδαξε μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Ακολούθησε δράση αντιπολεμική. Είθισται σε κάποια από τα βιογραφικά που αναζήτησα μέσω διαδικτύου να προστίθεται δίπλα στο μαθηματικός και φιλόσοφος και η λέξη ειρηνιστής. Το όνομα του, άλλωστε, έφερε και ο σύνδεσμος για την ειρήνη (σύνδεσμος Μπέρτραντ Ράσελ), ομιλία του οποίου εκφώνησε ο Γρηγόρης Λαμπράκης, την μέρα που παρακρατικοί τον δολοφόνησαν στην Θεσσαλονίκη, με την καθοδήγηση και μπροστά στα μάτια των δυνάμεων ασφαλείας.
Υπήρξε Γ’ Κόμης, μέλος του Τάγματος της Αξίας και μέλος της Βασιλικής Εταιρείας. Το 1950 κέρδισε το Νόμπελ Λογοτεχνίας.
Ως προς τις πολιτικές του πεποιθήσεις αξίζει να σημειωθεί πως είχε εκφράσει την ελπίδα που έτρεφε για την Οκτωβριανή Επανάσταση του 1917 αλλά με την επίσκεψη του στην Σοβιετική Ένωση θεώρησε και αξιολόγησε τον Κομμουνισμό ως καθεστώς ανελεύθερο. Είναι ενδεικτικό πως ακολούθησε μια πορεία μακριά από κάθε δογματισμό και φανατισμό κάτι που αποτυπώνεται στην γνωστή του φράση «Δεν θα πέθαινα ποτέ για τις ιδέες μου, γιατί μπορεί να έκανα λάθος». Έδειξε μια κάποια συμπάθεια προς τον Αναρχισμό με το κείμενο του «Δρόμοι της ελευθερίας», δρόμοι που αποτελούν ενσάρκωση του αναρχισμού και ειδικότερα του αναρχοσυνδικαλισμού.
Ο Όσβαντ Μόσλεϋ (Oswald Mosley) είχε ιδρύσει την Βρετανική Ένωση Φασιστών (BUF) και προκάλεσε τον ηθικό φιλόσοφο Μπέρτραντ Ράσελ σε συζήτηση για τις αρετές του φασισμού. Ο Ράσελ τού απάντησε αρνητικά με τρόπο, ευγενικό πάντα, αλλά εμφατικό και αμετάκλητο. Ακολουθεί το γράμμα που του έστειλε.
«Αγαπητέ Κύριε Όσβαλντ,
Σας ευχαριστώ για το γράμμα σας και τα εσώκλειστα που περιελάμβανε. Αφιέρωσα κάποια σκέψη στην πρόσφατη αλληλογραφία μας. Είναι πάντα δύσκολο να αποφασίσει κανείς πώς να απαντήσει σε άτομα των οποίων το ήθος είναι τόσο ξένο και, στην πραγματικότητα, απωθητικό προς το δικό του. Δεν είναι ότι μου κακοφαίνονται τα γενικότερα σημεία που παρουσιάζετε αλλά ότι κάθε στάλα της ενεργητικότητάς μου έχει αφιερωθεί σε μια δραστήρια αντίθεση στην απάνθρωπη μισαλλοδοξία, την παθολογική βία, και τη σαδιστική δίωξη που έχει χαρακτηρίσει τη φιλοσοφία και την πρακτική του φασισμού.
Αισθάνομαι υποχρεωμένος να πω ότι οι συναισθηματικοί κόσμοι όπου κατοικούμε είναι τόσο διακριτοί, και εκ βαθέων αντίθετοι, ώστε τίποτα καρποφόρο ή ειλικρινές δεν θα μπορούσε ποτέ να αναδυθεί από μία συναναστροφή μεταξύ μας.
Θα ήθελα να συνειδητοποιήσετε την ένταση αυτής της πεποίθησης από μέρους μου. Δεν προέρχεται από καμία πρόθεση να είμαι αγενής που το λέω αυτό αλλά λόγω όλων όσων εκτιμώ στην ανθρώπινη εμπειρία και στα ανθρώπινα επιτεύγματα.
Ειλικρινά δικός σας,
Μπέρτραντ Ράσελ»
Πηγές άρθρων
https://www.brainpickings.org/2016/10/06/bertrand-russell-oswald-mosley/
