
Ο κόσμος της τέχνης συχνά εμπεριέχει συναρπαστικές ιστορίες που υπερβαίνουν τα όρια της ίδιας της πραγματικότητας. Μια τέτοια ιστορία βρίσκεται πίσω από τον συγγραφέα του εικοστού αιώνα Φερνάντο Πεσσόα και το μνημειώδες έργο του, «Το βιβλίο της ανησυχίας». Είναι μια ιστορία, που από μόνη της, μοιάζει με έργο μυθοπλασίας. Η ιστορία αυτή έχει μέσα την απώλεια, την αυτοανακάλυψη και μια μεταθανάτια άνοδο στη λογοτεχνική αναγνώριση. Ας εμβαθύνουμε στο ενδιαφέρον ταξίδι του Πεσσόα και στο αινιγματικό αριστούργημα που έχει κατακτήσει τις καρδιές των αναγνωστών παγκοσμίως.
Γεννημένος το 1888 στη Λισαβόνα της Πορτογαλίας, τα πρώτα χρόνια του Πεσσόα σημαδεύτηκαν από τραγικά γεγονότα. Στην τρυφερή ηλικία των πέντε ετών, πάλεψε με την απώλεια του πατέρα του από φυματίωση, ακολουθούμενη από το θάνατο του μικρότερου αδελφού του το επόμενο έτος. Ο νέος γάμος της μητέρας του και η επακόλουθη μετεγκατάσταση της οικογένειας στη Νότια Αφρική διαμόρφωσαν περαιτέρω τον Πεσσόα, αποτυπώνοντας πάνω στα έργα του τα χρόνια από την παιδική του ηλικία.
Στα δεκαεπτά του, ο Πεσσόα επέστρεψε μόνος του στη Λισαβόνα, όπου θα περάσει το υπόλοιπο της ζωής του και θα αφιερωθεί στη συγγραφή. Ωστόσο, παρά τις ένθερμες λογοτεχνικές του αναζητήσεις, παρέμεινε σε μεγάλο βαθμό άγνωστος και έζησε σε πλήρη αφάνεια. Μέχρι το θάνατό του το 1935, σε ηλικία σαράντα επτά ετών, ο Πεσσόα είχε δημοσιεύσει μόνο μερικά βιβλία χωρίς καμία αναγνώριση. Ωστόσο, έτρεφε μια ακλόνητη πίστη στη μελλοντική αναγνώρισή του ως λογοτεχνική προσωπικότητα, η οποία θα αποδεικνυόταν προφητική με τον πιο εκπληκτικό τρόπο.
Μετά το θάνατο του Πεσσόα, ο θησαυρός των χειρόγραφων του, συμπεριλαμβανομένου του «Βιβλίου της Ανησυχίας», βρισκόταν κρυμμένος μέσα σε ένα ξύλινο μπαούλο, εν αγνοία του υπόλοιπου κόσμου. Μόλις το 1982, σαράντα επτά χρόνια μετά το θάνατο του Πεσσόα, που ταίριαζε παράξενα με την ηλικία του κατά το θάνατο του, το μεγαλειώδες έργο του, είδε το φως της δημοσιότητας. Το «Βιβλίο της Ανησυχίας» κέρδισε γρήγορα την αναγνώριση ως ένα από τα πιο μοναδικά και σημαντικά λογοτεχνικά έργα του εικοστού αιώνα, κρατώντας μέσα στις σελίδες του τις σκέψεις και τους στοχασμούς ολόκληρης της ζωής του Πεσσόα σχετικά με την πολυπλοκότητα και τις αντιφάσεις της ύπαρξης.
Η δομή και το ύφος του βιβλίου ενσωματώνουν τις σκέψεις του, υπερβαίνοντας τις παραδοσιακές κατηγοριοποιήσεις. Αποτελούμενο από παραγράφους και quotes, το βιβλίο αυτό υπάρχει ανάμεσα στη σφαίρα των ημερολογιακών εγγραφών και της ποίησης, αψηφώντας μια γραμμική σειρά και προκαλώντας τους αναγνώστες να ασχοληθούν με το περιεχόμενό του με αντισυμβατικούς τρόπους. Επιτακτικά, ο Πεσσόα δε διεκδικεί την πατρότητα, αποδίδοντας το έργο σε φανταστικούς χαρακτήρες που δημιούργησε – τον Μπερνάρντο Σοάρες, βοηθό λογιστή από τη Λισαβόνα, και πιθανώς τον Βισέντε Γκουέδες. Αυτοί οι χαρακτήρες, γνωστοί ως ετερώνυμα, αποτελούν μέρος μιας τεράστιας συλλογής ογδόντα μοναδικών συγγραφικών προσωπικοτήτων που καλλιέργησε ο Πεσσόα καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του.
Το «Βιβλίο της Ανησυχίας» εμβαθύνει σε σημαντικά και περίπλοκα θέματα που έχουν βαθιά απήχηση στους αναγνώστες. Ο Πεσσόα εξερευνά την κατακερματισμένη και απατηλή φύση του εαυτού, εκφράζοντας την εγγενή αλλοτρίωση και μοναξιά της ανθρώπινης ύπαρξης. Μέσα από τα γραπτά του, συλλαμβάνει τη ματαιότητα των πράξεων, την έλλειψη νοήματος της ζωής και τα αινιγματικά παράδοξα που διαπερνούν την ίδια μας την πραγματικότητα. Εκθέτει την ονειρική ποιότητα της ύπαρξης, παρομοιάζοντας τη με μια σειρά από αυταπάτες που διαλύονται όταν ξυπνάμε.
Το έργο του Πεσσόα αντανακλά την πίστη του στις εγγενείς αντιφάσεις και πολυπλοκότητες της ανθρώπινης εμπειρίας. Παραδόξως, η υπεράσπισή του για την αποδοχή ενός ονειρικού κόσμου και η ματαιότητα των προσπαθειών φαίνεται να έχει τις ρίζες της σε μια βαθιά κατανόηση της ύπαρξης. Υποστηρίζει ότι η ενασχόληση με τη λογοτεχνία και την τέχνη, παρά τα εγγενή παράδοξα τους, προσφέρει ένα μονοπάτι προς την αυτογνωσία και ένα μέσο πλοήγησης στο αίνιγμα της ζωής.
Η ιστορία του «Βιβλίου της Ανησυχίας» συμπυκνώνει την εξαιρετική ζωή του Φερνάντο Πεσσόα και το συναρπαστικό ταξίδι του λογοτεχνικού αριστουργήματος του. Συνυφαίνει την προσωπική τραγωδία, την προφητική προνοητικότητα και την αποκάλυψη φιλοσοφικών συλλογισμών για τη φύση της ύπαρξης. Το έργο του Πεσσόα αψηφά τις συμβατικές κατηγοριοποιήσεις, αφήνοντας τους αναγνώστες έκπληκτους και στοχαστικούς. Είναι ένα βιβλίο που προκαλεί και παρηγορεί, υπενθυμίζοντάς μας την παροδική και περίπλοκη φύση της δικής μας ζωής. Σε ένα πραγματικό παράδοξο, η έκθεση στην ανησυχητική φύση του γίνεται μέρος της μετασχηματιστικής εμπειρίας που προσφέρει σε όσους τολμούν να εξερευνήσουν τις σελίδες του.
Πηγές: Pessoa: A Biography (2021) Richard Zenith