Τρίτη ηλικία, μια περίοδο της ζωής που δεν φαντάζει καθόλου γοητευτική, που κανένας άνθρωπος που βρίσκεται στη νιότη του δεν θέλει να τη σκέφτεται. Όμως υπάρχει είναι εκεί και είναι αναπόφευκτη και αρκετοί που ζουν ανάμεσα μας διανύουν αυτό το στάδιο της ζωής τους.
Και πραγματικά είναι ένα στάδιο με αρκετή μοναξιά, ματαίωση και απομόνωση. Ο ηλικιωμένος άνθρωπος για ένα μεγάλο κομμάτι της κοινωνίας είναι σχεδόν αδιάφορος. Σαν καταναλωτής παύει να είναι τόσο ενεργός και η βιομηχανική παραγωγή δεν στοχεύει σε αυτόν, επομένως και οι διαφημιστικές εταιρίες. Η βιομηχανία του θεάματος; Σπάνια καταπιάνεται με ήρωες κάποιας μεγάλης ηλικίας. Δεν είναι ελκυστικοί. Η τεχνολογία εξελίσσεται και οι ηλικιωμένοι δεν μπορούν πάντα να την ακολουθήσουν. Η κοινωνία προχωράει και αυτοί μένουν πίσω. Και αυτά είναι τα πιο απλά, τα πιο ανώδυνα από αυτά που έχουν να αντιμετωπίσουν οι άνθρωποι που διανύουν αυτό το στάδιο της ζωής τους.
Υπάρχουν και τα πιο περίπλοκα και τα πιο επώδυνα και ίσως να είναι και η μοναδική περίοδος που ακόμα και αν κάποιος δεν παρουσιάζει κάποια ψυχολογική διαταραχή να είναι απαραίτητη τις περισσότερες φορές μια συμβουλευτική υποστήριξη. Πως άλλωστε θα μπορούσε να είναι διαφορετικά; Στην τρίτη ηλικία συμβαίνουν αρκετές βιολογικές, κοινωνικές και ψυχολογικές αλλαγές που επηρεάζουν τη συμπεριφορά και το συναισθηματικό κόσμο του ανθρώπου που τις βιώνει. Η απομάκρυνση από τη δουλεία και την ενεργό δράση φέρνει το μαρασμό, οι απώλειες τον αγαπημένων προσώπων και η λύπη που τις συνοδεύει την απομόνωση, οι χρόνιες ασθένειες, η εγκατάλειψη από το οικογενειακό περιβάλλον και ο πιθανός εγκλεισμός τους σε κάποιο οίκο ευγηρίας, η σεξουαλική ανικανότητα, η σωματική κατάπτωση, οι οικονομικές αντιξοότητες όλα μαζί σπρώχνουν σιγά σιγά τον ηλικιωμένο όλο και πιο κοντά στη τελική πτώση και στην κατάθλιψη.
Μερικές φορές υπάρχει κάποια αντίδραση, κάποιες διεκδικητικές τάσεις προς ένα περιβάλλον που τους έχει περιθωριοποιήσει και αγανάκτηση απέναντι στην αδράνεια η οποία τους έχει επιβληθεί, που όμως δεν βοηθάνε και ίσως δυσχεραίνουν την επικοινωνία των ηλικιωμένων με τους ανθρώπους που βρίσκονται κοντά τους.
Σε μια τόσο κρίσιμη στιγμή της ζωής, τόσο φορτωμένη με θλίψη, μοναξιά και πόνο η συμβουλευτική υποστήριξη μπορεί να βοηθήσει και να λειτουργήσει εξίσου καλά με σημαντικά αποτελέσματα για τους μεγαλύτερους όπως ακριβώς και για της άλλες ηλικιακές ομάδες. Οι μορφές που μπορεί να έχει μια τέτοια συμβουλευτική υποστήριξη μπορεί να είναι:
- ατομική δηλαδή η δυάδα σύμβουλου-συμβουλευόμενου σε μια προσπάθεια διερεύνησης και αντιμετώπισης των συναισθηματικών και κοινωνικών προβλημάτων του δεύτερου.
- ομαδική στην οποία ο συμμετέχων μπορεί να βοηθηθεί παίρνοντας παραδείγματα από τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας, να νιώσει αλληλεγγύη, να δουλέψει τις διαπροσωπικές σχέσεις του και συγχρόνως να καταπολεμήσει την μοναξιά και την απομόνωση που αισθάνεται.
- οικογενειακή όταν τα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο ηλικιωμένος είναι περισσότερο οικογενειακής φύσεως
- συμβουλευτική ομηλίκων κατά την οποία συνομήλικα με αυτόν άτομα ικανά στην προσεχτική ακρόαση αναλαμβάνουν το ρόλο του σύμβουλου.
Έρευνες πάνω στις προσεγγίσεις και την αποτελεσματικότητα τους στην συμβουλευτική της τρίτης ηλικίας έχουν δείξει ότι το γνωστικό-συμπεριφοριστικό μοντέλο μπορεί να προσφέρει ικανοποιητική ανακούφιση σε θέματα που αφορούν τη κατάθλιψη και τις αϋπνίες, ενώ το άγχος μπορεί να καταπολεμηθεί αρκετά με τεχνικές ομαδικής χαλάρωσης και διαλογισμού. Η ομαδική θεραπεία αναπόλησης κατά την οποία τα μέλη της ομάδας μοιράζονται ιστορίες από τη ζωή τους βοηθάει εξίσου στη μείωση του άγχους ενώ συγχρόνως αυξάνει την ευεξία, βελτιώνει την εικόνα που έχει το άτομο για τον εαυτό του, αναπτύσσει τη δημιουργικότητα και συσφίγγει τις σχέσεις μεταξύ των μελών. Οι στενές σχέσεις που αναπτύσσονται μπορούν να συνεχιστούν και αργότερα, όταν η ομάδα θα έχει κάνει τον κύκλο της, με τη μορφή της συμβουλευτική ομηλίκων.
Ιδιαίτερα αποτελεσματική επίσης φαίνεται να είναι και η θεραπεία αναπόλησης gestalt κατά την οποία πέρα από το μοίρασμα προσωπικών εμπειριών του παρελθόντος εξερευνάται και το συναίσθημα που υπάρχει σε αυτές σε παρόντα χρόνο. Η συγκεκριμένη θεραπεία εμβαθύνει στην ευθύνη του ατόμου για τις επιλογές του και τη ζωή του αποτινάσσοντας το από την ιδέα ότι είναι ένα έρμαιο των καταστάσεων και μεταφέρει τη προγενέστερη γνώση, τις δεξιότητες και τις ικανότητες στο παρών του ηλικιωμένου και στη αντιμετώπιση των τωρινών του προβλημάτων.
Επομένως τα αποτελέσματα είναι ενθαρρυντικά. Η τρίτη ηλικία μέσα σε αυτό τον ατελείωτο κύκλο των προβλημάτων με τον οποίο έρχεται αντιμέτωπη έχει την δυνατότητα για στήριξη και βοήθεια. Είναι μια ευάλωτη ομάδα που αντιπροσωπεύει το παρελθόν, του καθενός μας ξεχωριστά και της κοινωνίας μας ολόκληρης. Ένα παρελθόν που κουβαλάει τη δική του σοφία και γνώση αλλά και τα δικά του λάθη. Ένα χέρι βοηθείας από κάποιον ειδικό ή μη είναι ότι καλύτερο μπορούμε να του προσφέρουμε.
Πηγές:
Μαλικιώση-Λοΐζου, Μ. (1999), Συμβουλευτική Ψυχολογία, Εκδόσεις Ελληνικά γράμματα.
Feltham C., Horton I. (2000), Οδηγός Συμβουλευτικής και Ψυχοθεραπείας, (μεταφ.) Γεωργοπούλου Π., Κουσουνέλου Η., Λαζοπούλου Ο., Οθείτη Ε., (επιστη. επιμελ.) Ασημάκης Π., Εκδόσεις Ασημάκης Π.
