Οι άνθρωποι έχουν εδώ και αιώνες αναρωτηθεί για το αν οι ψυχικά ασθενείς είναι επικίνδυνοι: αναφορές βρίσκουμε ακόμα και στην αρχαία ελληνική και ρωμαϊκή λογοτεχνία και φιλοσοφία. Πρόσφατες έρευνες και μετα-αναλύσεις προσπάθησαν να δώσουν απάντηση στο ερώτημα αυτό, που φαίνεται να έχει πάρει πολλή μεγαλύτερη έκταση λόγω των Μ.Μ.Ε. και των ψυχαγωγικών εκπομπών. Πολλές εκπομπές τείνουν να παρουσιάζουν τους εγκληματίες ως ψυχικά πάσχοντες ή, αντίστροφα τους ψυχικά πάσχοντες ως επικίνδυνους και με τάσεις βίας.
H βιβλιογραφία δείχνει ότι το κοινό στην πλειοψηφία του δεν είναι σωστά ενημερωμένο για τη σχέση ανάμεσα στην ψυχική ασθένεια και την εκδήλωση πράξεων βίας. Η πλειοψηφία των Αμερικανών τείνει να πιστεύει οι ψυχικά ασθενείς είναι επικίνδυνοι για τους άλλους και για τον εαυτό τους. Κρίνεται σημαντικό να ξεκαθαρίσουμε το ζήτημα αυτό πρώτον, διότι η παραπληροφόρηση οδηγεί σε στιγματισμό και διακρίσεις εις βάρος των ψυχικά ασθενών και, δεύτερον, διότι προκύπτουν ζητήματα νομικής φύσεως, τα οποία όμως δεν θα μας απασχολήσουν σε αυτό το άρθρο.
Στο γενικό πληθυσμό (μιλάμε για πληθυσμό των Η.Π.Α), το 3.7% προβαίνει σε μία ή περισσότερες πράξεις βίας το χρόνο. Οι ψυχικά ασθενείς όταν είναι σταθεροποιημένοι δεν υπερβαίνουν αυτό το ποσοστό. Σε μία προσπάθεια σύγκρισης ασθενών και γενικού πληθυσμού, οι ασθενείς υπερέβησαν σε πράξεις βίας το ποσοστό του γενικού πληθυσμού, μόνο τις πρώτες 10 εβδομάδες μετά το εξιτήριο, όταν τα συμπτώματα είναι ακόμα ενεργά. Γενικότερα όμως, μόνο ένα μικρό μέρος των βίαιων πράξεων στην κοινωνία μπορεί να αποδοθεί στους ψυχικά πάσχοντες, όπως φαίνεται και από το παρακάτω διάγραμμα. Οπότε, στην ερώτηση αν το κοινό βρίσκεται σε κίνδυνο, θα λέγαμε ότι μάλλον είναι ο στενός κύκλος του ασθενή που βρίσκεται περισσότερο σε κίνδυνο. Ωστόσο, πρέπει να έχουμε στο μυαλό μας ότι και η σοβαρή βία αλλά και η σοβαρή ψυχική ασθένεια είναι σπάνια γεγονότα. Στην πραγματικότητα, οι ασθενείς είναι πιο πιθανό να είναι τα θύματα πράξεων βίας. Άτομα με σοβαρές διαταραχές όπως σχιζοφρένεια ή διπολική διαταραχή είναι 2,5 φορές πιθανότερο να υποστούν επίθεση, βιασμό ή κλοπή.
Όσον αφορά τον πληθυσμό που έχει εγκληματήσει, οι έρευνες πράγματι αναγνωρίζουν ότι ένα μεγάλο μέρος του αποτελείται από άτομα με ψυχικές ασθένειες. Ωστόσο, οι περισσότερες από αυτές δεν είναι σε θέση να κρίνουν με αξιοπιστία αν η ψυχική ασθένεια προϋπήρχε του εγκλήματος κι αν είναι η βασική αιτία για το έγκλημα ή αν επιδρά με άλλους παράγοντες.
Κάποιοι παράγοντες επικινδυνότητας που που συμβάλλουν σε βίαιη συμπεριφορά είναι η κατάχρηση ουσιών. Η κατάχρηση μπορεί από μόνη της να προκαλέσει επιθετική συμπεριφορά, πόσο μάλλον αν το άτομο είναι εξαρτημένο. Αναγνωρίζεται ότι τα άτομα με διαταραχές σχετιζόμενες με ουσίες διαπράττουν το 1/3 περίπου των βίαιων πράξεων που αποδίδονται σε ψυχικά ασθενείς. Άλλος παράγοντας για την πρόβλεψη βίας είναι το ιστορικό βίας: αν είχες βίαιη συμπεριφορά στο παρελθόν είναι πιθανό να έχεις και στο μέλλον, χωρίς αυτό να είναι δεσμευτικό όμως. Δημογραφικοί παράγοντες επίσης μπορούν να συμβάλλουν όπως το φύλο, η ηλικία, το επίπεδο νοημοσύνης, το κοινωνικο-οικονομικό επίπεδο.
Σε πολλές έρευνες γίνεται χωριστή αναφορά στις διαταραχές προσωπικότητας ως σημαντικής αιτίας για επιθετική συμπεριφορά απέναντι σε άλλους. Διαταραχές όπως αντικοινωνική, οριακή ή ναρκισσιστική, που συχνά περιλαμβάνουν έλλειψη ορίων και ελέγχου, ή έλλειψη ενοχών, μπορούν να οδηγήσουν πιο εύκολα σε βίαιες πράξεις. Ωστόσο παραμένει ένα ζήτημα ανοιχτό για έρευνα.
Εντέλει, θα λέγαμε ότι εσφαλμένα υπάρχει η πεποίθηση ότι όλοι οι ψυχικά ασθενείς είναι βίαιοι. Κάθε ψυχική ασθένεια έχει τη δική της φύση, και δεν είναι από μόνη της επαρκής και αναγκαία αιτία για να οδηγήσει κάποιον στη βία. Ας μην ξεχνάμε άλλωστε πως η συντριπτική πλειονότητα των ψυχικά ασθενών δεν είναι βίαιη, και οι έρευνες δείχνουν ίδια ποσοστά βίαιων πράξεων από υγιείς και ασθενείς. Οπότε για ποιο λόγο να υπάρχει στίγμα;
Προτεινόμενη βιβλιογραφία:
Barron, C. (2015). Mental Illness Does Not Equal Dangerous, Mostly. Psychology Today. Retrieved from https://www.psychologytoday.com/blog/the-creativity-cure/201509/mental-illness-does-not-equal-dangerous-mostly
Binder, R. L. (1999). Are the mentally ill dangerous? J Am Acad Psychiatry Law, 27, 189-201. Retrieved from http://www.jaapl.org/content/27/2/189.full.pdf
Mental Health Reporting. (2016). Facts about mental illness and violence. Retrieved from http://depts.washington.edu/mhreport/facts_violence.php
Rueve, M. E., & Welton, R.S. (2008). Violence and mental illness. Psychiatry (Edgmont), 5, 34-48. Retrieved from http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2686644/
Stuart, H. (2003). Violence and mental illness: an overview. World Psychiatry, 2, 121-124. Retrieved from http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1525086/
