Δίαιτα παλεό: οφέλη και προβληματισμοί

Τι είναι η δίαιτα παλεό;

Η παλαιολιθική δίαιτα ή δίαιτα παλεό είναι ένα διατροφικό πρότυπο που έχει γίνει δημοφιλές στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Στην ουσία είναι ένα διατροφικό πρότυπο που μιμείται τη διατροφή των ανθρώπων κατά την Παλαιολιθική περίοδο (2.5 εκατομμύρια με 10000 π.Χ.). Πρωτοπόρος της είναι ο γαστρεντερολόγος Dr Walter L Voegtlin, συγγραφέας του βιβλίου “The Stone Age diet”, που δημοσιεύθηκε το 1975.

Η λογική πίσω από αυτή τη διατροφή είναι ότι το ανθρώπινο σώμα δεν είναι συμβατό γενετικά με το σύγχρονο διατροφικό πρότυπο. Αντίθετα, η εξέλιξη της δίαιτας, χάρη στην ανάπτυξη της γεωργίας, ήταν ταχύτερη από από την ικανότητα του ανθρώπινου σώματος να αλλάξει και να προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα. Έτσι, η δίαιτα παλεό περιλαμβάνει φρούτα, λαχανικά, κρέας, ψάρι, ξηρούς καρπούς και αυγά, δηλαδή τα τρόφιμα που οι άνθρωποι μπορούσαν να κυνηγήσουν ή να συλλέξουν. Αντίθετα, αποκλείει τρόφιμα που έγιναν διαθέσιμα χάρη στη γεωργία που αναπτύχθηκε γύρω στο 9000 π.Χ., όπως τα δημητριακά, τα όσπρια, τα γαλακτοκομικά προϊόντα, τη ζάχαρη, το αλάτι και τα επεξεργασμένα τρόφιμα. Βέβαια, οι απόψεις διίστανται σχετικά με τον αποκλεισμό τροφίμων, ειδικά για κάποια είδη όπως το αλκοόλ και οι πατάτες.

Παράδειγμα διαιτολογίου

• Πρωινό: Βραστά αυγά, λαχανικά (ωμά, ψητά ή βραστά), φρούτο
• Μεσημεριανό; Ψητό κρέας ή ψάρι και σαλάτα
• Βραδινό: όπως το μεσημεριανό
• Σνακ: Φρούτα και ξηροί καρποί

Ποια είναι τα οφέλη της δίαιτας παλεό

Όσον αφορά τη διατροφική της σύσταση, η δίαιτα παλεό είναι φτωχή σε υδατάνθρακεs, αλλά υψηλή σε πρωτεΐνη, χοληστερόλη και πολυακόρεστα λιπαρά οξέα (“τα καλά λιπαρά οξέα”). Η υψηλή κατανάλωση φρούτων και λαχανικών, που χαρακτηρίζει αυτή τη διατροφή, μειώνει τον κίνδυνο καρδιαγγειακών νοσημάτων, σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2, καρκίνου του παχέος εντέρου, παχυσαρκίας και αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου. Το αντίθετο, όμως, ισχύει για το κόκκινο κρέας, ενώ τα ψάρια, τα θαλασσινά και τα πουλερικά αυξάνουν τον κίνδυνο για σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 και παχυσαρκία, αλλά όχι για καρδιαγγειακά νοσήματα και εγκεφαλικό επεισόδιο.

Συνολικά, οι περισσότερες μελέτες δείχνουν ότι η παλαιολιθική δίαιτα έχει πλεονεκτήματα στην πρόληψη ποικίλων προβλημάτων υγείας όπως το μεταβολικό σύνδρομο, ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2, η παχυσαρκία, η καρδιαγγειακή νόσος και ο καρκίνος. Βέβαια, αυτά τα αποτελέσματα δεν είναι σαφή λόγω του περιορισμένου αριθμού των μελετών πάνω στο αντικείμενο.

Advertisements

Προβληματισμοί

Βασικός προβληματισμός σχετικά με την παλαιολιθική δίαιτα είναι ο αποκλεισμός των δημητριακών ολικής άλεσης και των οσπρίων. Αυτές οι κατηγορίες τροφίμων είναι καλή πηγή φυτικών ινών, βιταμινών και άλλων θρεπτικών συστατικών. Ακόμα, τα γαλακτοκομικά προϊόντα είναι καλή πηγή πρωτεΐνης, ασβεστίου και βιταμινών. Επομένως, υπάρχει ο κίνδυνος μη κάλυψης των αναγκών σε θρεπτικά συστατικά από την υιοθέτηση αυτού του προτύπου.

Επίσης, η παλαιολιθική δίαιτα δεν είναι οικονομική καθώς τρόφιμα που περιλαμβάνει σε μεγάλη ποσότητα όπως το  κρέας, το ψάρι και οι ξηροί καρποί είναι πιο ακριβά σε σχέση με τα δημητριακά, τα όσπρια και τα γαλακτοκομικά. Επομένως, το υψηλότερο κόστος σε σχέση τη συνήθη δίαιτα μπορεί να λειτουργήσει ως ανασταλτικός παράγοντας στην υιοθέτηση αυτού του διατροφικού προτύπου. Συνάμα, είναι δύσκολη η συμμόρφωση σε αυτή τη δίαιτα για μεγάλο χρονικό διάστημα ειδικότερα σε εξόδους για φαγητό κυρίως λόγω του αποκλεισμού των δημητριακών.

Επιπρόσθετα, αν και οι περιορισμένες μελέτες που έχουν διεξαχθεί δείχνουν πλεονεκτήματα της δίαιτας παλεό όσον αφορά την υγεία, αυτά δεν ξεπερνούν τα οφέλη άλλων υγιεινών διατροφικών προτύπων, όπως η Μεσογειακή Δίαιτα. Ακόμα, οι πρόγονοι μας είχαν υψηλότερη φυσική δραστηριότητα απ’ ότι ο μέσος σύγχρονος  άνθρωπός, άρα και μεγαλύτερες ανάγκες σε ενέργεια και θρεπτικά συστατικά, ιδιαίτερα πρωτεΐνη.

Τέλος, η θεωρητική βάση της παλαιολιθικής δίαιτας δεν είναι απόλυτα τεκμηριωμένη και υπάρχουν αρκετές ενστάσεις. Από την Παλαιολιθική εποχή έως σήμερα πολλά έχουν αλλάξει και καθορίσει τις διατροφικές ανάγκες των ανθρώπων εκτός από τη γεωργία, όπως η γεωγραφία, το κλίμα και η διαθεσιμότητα των τροφίμων. Δεύτερον, αρχαιολογικές έρευνες έχουν δείξει ότι οι άνθρωποι που ζούσαν 30000 χρόνια πριν είχαν αναπτύξει τρόπους επεξεργασίας και κατανάλωναν δημητριακά. Τρίτον, σημαντικές εξελικτικές αλλαγές έχουν λάβει χώρα στον ανθρώπινο οργανισμό, όπως αλλαγές στην έκφραση γονιδίων  που σχετίζονται με την πέψη και την απορρόφηση θρεπτικών συστατικών.

Βιβλιογραφία

Blomquist, C., Chorell, E., Ryberg, M., Mellberg, C., Worrsjö, E., Makoveichuk, E., Larsson, C., Lindahl, B., Olivecrona, G., & Olsson, T. (2017). Decreased lipogenesis-promoting factors in adipose tissue in postmenopausal women with overweight on a Paleolithic-type diet. European Journal of Nutrition, 57(8), 2877–2886. https://doi.org/10.1007/s00394-017-1558-0

Cambeses-Franco, C., González-García, S., Feijoo, G., & Moreira, M. T. (2021). Is the Paleo diet safe for health and the environment? Science of the Total Environment, 781, 146717. https://doi.org/10.1016/j.scitotenv.2021.146717

Jönsson, T., Granfeldt, Y., Ahrén, B., Branell, U. C., Pålsson, G., Hansson, A., Söderström, M., & Lindeberg, S. (2009). Beneficial effects of a Paleolithic diet on cardiovascular risk factors in type 2 diabetes: a randomized cross-over pilot study. Cardiovascular Diabetology, 8(1), 35. https://doi.org/10.1186/1475-2840-8-35

Lindeberg, S., Jönsson, T., Granfeldt, Y., Borgstrand, E., Soffman, J., Sjöström, K., & Ahrén, B. (2007). A Palaeolithic diet improves glucose tolerance more than a Mediterranean-like diet in individuals with ischaemic heart disease. Diabetologia, 50(9), 1795–1807. https://doi.org/10.1007/s00125-007-0716-y

Turner, B. L., & Thompson, A. L. (2013). Beyond the Paleolithic prescription: incorporating diversity and flexibility in the study of human diet evolution. Nutrition Reviews, 71(8), 501–510. https://doi.org/10.1111/nure.12039

Whalen, K. A., Judd, S., McCullough, M. L., Flanders, W. D., Hartman, T. J., & Bostick, R. M. (2017). Paleolithic and Mediterranean Diet Pattern Scores Are Inversely Associated with All-Cause and Cause-Specific Mortality in Adults. The Journal of Nutrition, 147(4), 612–620. https://doi.org/10.3945/jn.116.241919