Philip Dick: Ο συγγραφέας που είδε το Θεό

It is sometimes an appropriate response to reality to go insane.

(μτφρ. Μερικές φορές το να αποτρελαθείς είναι μια κατάλληλη απάντηση στην πραγματικότητα.)

Philip K. Dick.

Αν είστε λάτρεις της επιστημονικής φαντασίας, σίγουρα τον ξέρετε. Ακόμη κι αν δεν έχετε διαβάσει τα βιβλία του, έχετε δει ταινίες βασισμένες σε αυτά. Κι αν το δικό του όνομα δε σας λέει τίποτα, ονόματα όπως Blade Runner, Minority Report και Ολική Επαναφορά σίγουρα δε σας είναι άγνωστα. Στον Philip Dick, λοιπόν, οφείλουμε αυτά και πολλά ακόμα αριστουργήματα της επιστημονικής φαντασίας, αφού έχει στο ενεργητικό του 38 μυθιστορήματα και πάνω από 100 διήγηματα. Θα περιμέναμε ίσως, ένας συγγραφέας τέτοιου βεληνεκούς να απολαμβάνει την επιτυχία του και να ζει ευτυχισμένος. Πολλές φορές όμως, ο αγώνας των καλλιτεχνών με τους προσωπικούς τους δαίμονες είναι που τους κάνει τόσο παραγωγικούς. Και στην περίπτωση του Philip Dick, ο συγγραφέας βγήκε ηττημένος από αυτόν τον αγώνα.

Η δύσκολη αρχή

Ο Philip Dick γεννήθηκε στο Σικάγο στις 16 Δεκεμβρίου 1928. Η μητέρα του, Dorothy Kindred Dick, ήταν έγκυος σε δίδυμα, λόγω όμως της γέννησής τους έξι εβδομάδες νωρίτερα από την αναμενόμενη ημερομηνία, η δίδυμη αδελφή του Philip, η Jane, πέθανε έξι εβδομάδες μετά τη γέννησή τους. Μία επιπλέον αιτία για το θάνατο της Jane θεωρείται πως ήταν η κακή οικονομική κατάσταση της οικογένειας, η οποία οδήγησε σε ελλειπή ιατρική περίθαλψη του βρέφους. Τόσο ο θάνατος, όσο και οι οικονομικές δυσκολίες είναι μοτίβα που θα τον συνοδέψουν σε όλη του την υπόλοιπη ζωή και το έργο.

Στα πέντε του χρόνια, ο πατέρας του, Joseph Edgar Dick, παίρνει μετάθεση στη Νεβάδα. Η μητέρα του αρνείται να τον ακολουθήσει και καταλήγουν σε διαζύγιο, διεκδικώντας το ποιος θα πάρει το συγγραφέα. Τελικά, η μητέρα του κερδίζει την κηδεμονία του και τον μεγαλώνει μόνη της. Έτσι, φτάνουμε στο τρίτο μοτίβο της ζωής του συγγραφέα: η προσπάθεια να δημιουργήσει οικογένεια και το διαζύγιο θα επαναληφθούν πολλές φορές στην ενήλικη ζωή του.

Την πρώτη του επαφή με την επιστημονική φαντασία την έχει σε ηλικία 12 ετών, όταν διαβάζει το περιοδικό «Stirring Science Stories». Τελειώνοντας το λύκειο, φοιτά στο Πανεπιστήμιο Μπέρκλεϋ της Καλιφόρνια, όπου παρακολουθεί μαθήματα ιστορίας, ψυχολογίας, φιλοσοφίας και ζωολογίας. Ειδικά, οι γνώσεις του σε θέματα ψυχολογίας και φιλοσοφίας θα φανούν ιδιαίτερα χρήσιμες στην πορεία του ως συγγραφέας. Ωστόσο, εγκαταλείπει τελικά τις σπουδές του χωρίς να αποφοιτήσει από το πανεπιστήμιο, λόγω κάποιων προβλημάτων άγχους και ενός υποχρεωτικού στρατιωτικού μαθήματος που ο Philip αρνούνταν να παρακολουθήσει.

Διαβάστε επίσης Ντένια Πάτρα - Αέρινη παρέα

Η έμπνευση και η απόγνωση

Το 1948, σε ηλικία 20 ετών, παντρεύεται την Janet Marlin και αποκτά το πρώτο του διαζύγιο έξι μήνες μετά. Τα επόμενα χρόνια θα τον βρουν ιδιαίτερα παραγωγικό, αφού το 1952 εκδίδεται το πρώτο του διήγημα μετά από μία σειρά ιστοριών δημοσιευμένων στο περιοδικό «Fantasy and Science Fiction». Από το 1952 έως το 1954 δημοσιεύει 62 διηγήματα (καθόλου ευκαταφρόνητος αριθμός, αν σκεφτεί κανείς ότι πρόκειται για περίπου τα μισά διηγήματα της καριέρας του), παραγωγικότητα που προκύπτει κυρίως από ανάγκη. Ο ίδιος ο συγγραφέας άλλωστε, παραδέχεται στην εισαγωγή του διηγήματος του «Ο Χρυσός Άνδρας», πως η οικονομική τους κατάσταση ήταν τόσο κακή που εκείνος και η δεύτερη σύζυγός του, Κλειώ Αποστολίδου, αναγκάζονταν να τρώνε κιμά αλόγου, ο οποίος κανονικά χρησιμοποιούνταν για ζωοτροφή.

Κι έτσι να ‘μαι στο «Lucky Dog Pet Store», στη Λεωφόρο Σαν Πάμπλο του Μπέρκλεϊ της Καλιφόρνιας, τη δεκαετία του ’50, να αγοράζω μια λίβρα κιμά από κρέας αλόγου. Ο λόγος που είμαι freelance συγγραφέας και ζω μέσα στη φτώχεια (κι αυτό το παραδέχομαι για πρώτη φορά) είναι επειδή με τρομοκρατούν Εξουσιαστικές Μορφές, όπως τα αφεντικά, οι μπάτσοι και οι δάσκαλοι.

Μόλις έχω παραιτηθεί από τη θέση του υπεύθυνου ενός μεγάλου δισκοπωλείου. Κάθε νύχτα, όλη νύχτα, γράφω τα διηγήματά μου, τόσο επιστημονικής φαντασίας όσο και άλλα που ακολουθούν τις κυρίαρχες λογοτεχνικές τάσεις, αλλά μόνο την επιστημονική φαντασία καταφέρνω να πουλήσω.

Δεν μου αρέσει πραγματικά η γεύση ή η υφή του κρέατος από άλογο, είναι πολύ γλυκό. Ομως, δεν μου αρέσει επίσης να βρίσκομαι πίσω από έναν πάγκο ακριβώς στις 9 το πρωί, φορώντας κοστούμι και γραβάτα και λέγοντας «Μάλιστα, κυρία μου, μπορώ να σας εξυπηρετήσω;» και λοιπά.

Απόσπασμα, προερχόμενο από το βιβλίο «Ο Χρυσός Άνδρας».

Σε αυτή την περίοδο, το είδος της επιστημονικής φαντασίας θεωρείται ακόμη περιθωριακό κι έτσι δεν υπάρχει έλεγχος πνευματικών δικαιωμάτων και οργανωμένο δίκτυο διανομής. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, παρά τη μεγάλη του παραγωγικότητα, ο Dick να μην έχει τα αντίστοιχα κέρδη. Γράφει μανιωδώς, μέχρι και 60 σελίδες τη μέρα, παίρνοντας αμφεταμίνες, προκειμένου να τα καταφέρει. Παράλληλα με την επιστημονική φαντασία προσπαθεί να γράψει και συμβατική λογοτεχνία, αλλά ο εκδοτικός οίκος του επιστρέφει τα απούλητα βιβλία του. Απογοητεύεται, αλλά δε σταματά το γράψιμο. Κλείνεται για ώρες μόνος του, απαιτώντας απόλυτη ησυχία. Η ζωή μαζί του είναι δύσκολη και το 1959 έρχεται το δεύτερο διαζύγιό του.

Διαβάστε επίσης Μυρίζει ακόμη ο Σεπτέμβρης βιβλία;

Η επιτυχία έρχεται – η διαύγεια φεύγει

Μετά το διαζύγιό του με την Κλειώ Αποστολίδου το 1959, παντρεύεται την ίδια χρονιά την Anne Williams Rubenstein και ένα χρόνο αργότερα αποκτά το πρώτο του παιδί, τη Laura Archer Dick. Το 1963 βραβεύεται για το μυθιστόρημά του «Ο Άνθρωπος στο Ψηλό Κάστρο», στο οποίο αναλύει τι θα γινόταν αν τελικά είχαν επικρατήσει οι Ναζί. Το 2015 ξεκίνησε να προβάλλεται η ομώνυμη σειρά που είναι βασισμένη σε αυτό το βιβλίο του. Παρά την ευρεία αναγνώριση που λαμβάνει, και πάλι οι απολαβές του δεν είναι αντίστοιχες λόγω της επιλογής του να μην υπογράφει συμβόλαιο με εκδότη. Συνεχίζει να γράφει ακατάπαυστα, παίρνοντας αμφεταμίνες, ώσπου έχει το πρώτο του ψυχωσικό επεισόδιο.

Καθώς περπατά μια μέρα του 1963, στρέφει το βλέμμα του στον ουρανό και αντικρύζει το απόλυτο κακό. Όπως το περιγράφει ο ίδιος, πρόκειται για ένα απαίσιο πλάσμα με μοχθηρό πρόσωπο και σκιστά μάτια. Η εμπειρία αυτή τον τρομοκρατεί, νιώθει πως είδε το κακό που κυβερνά τον κόσμο και αυτό φαίνεται στα έργα της επόμενης δεκαετίας του, όπου οι κοινωνίες που περιγράφει γίνονται ακόμα πιο δυστοπικές και οι χαρακτήρες του παλεύουν ανήμποροι μεταξύ πραγματικότητας και φαντασίας. Παράλληλα, στρέφεται στο Χριστιανισμό και το Βουδισμό, προσπαθώντας να βρει απαντήσεις. Μέσα σ’ αυτό το κλίμα απαισιοδοξίας, δέχεται ένα ακόμη πλήγμα, όταν το 1965 η γυναίκα του παίρνει την κόρη τους και τον εγκαταλείπει.

Όπως είδαμε όμως, ο Philip Dick δε μπορούσε να μείνει μόνος για πολύ κι έτσι το 1966 παντρεύεται τη Nancy Hackett και αποκτά τη δεύτερη κόρη του, Isolde Freya Dick. Ο Dick είναι ήδη μανιοκαταθλιπτικός, πίνει και παίρνει αμφεταμίνες, περνούν μέρες χωρίς να μιλήσει στην οικογένειά του και ο γάμος του διαλύεται έξι χρόνια αργότερα (κάποιοι λένε ότι και η Nancy έπασχε από σχιζοφρένεια). Αυτό είναι το τελειωτικό χτύπημα για το συγγραφέα. Σταματά να γράφει, πέφτει στα ναρκωτικά, συναναστρέφεται με εμπόρους και τοξικομανείς και το FBI τον επισκέπτεται πολύ συχνά πλέον. Αποκορύφωμα αυτής της συμπεριφοράς ήταν μία αποτυχημένη απόπειρα αυτοκτονίας το 1972, η οποία τον οδηγεί σε μία κλινική αποτοξίνωσης.

Διαβάστε επίσης Henrik Ibsen: «O δυνατότερος άνθρωπος στον κόσμο, είναι αυτός που στέκεται μόνος»

Το τέλος

Το 1973 παντρεύεται την τελευταία του σύζυγο, Leslie Tessa Busby και αποκτά ένα ακόμη παιδί, τον Christopher. Ένα χρόνο αργότερα, κατά την παράδοση ενός δέματος στο σπίτι του, παρατηρεί ότι η κοπέλα που του δίνει το πακέτο, φορά ένα μενταγιόν με τον Ιχθύ και η κοπέλα του εξηγεί ότι αυτό ήταν το σύμβολο των χριστιανών των πρώτων αιώνων. Αυτή του η συναναστροφή με την κοπέλα πυροδοτεί μία νέα σειρά παραισθήσεων, όπου εκείνος υποστηρίζει ότι ζει μαζί της στην εποχή των πρώτων χριστιανών και βλέπει μέσα από τα μάτια του Θωμά πώς ήταν η ζωή τότε. Παράλληλα, η συζυγός του είναι έγκυος και ο Dick ακούει φωνές που τον προειδοποιούν ότι το παιδί του πάσχει από κάποια γενετική ανωμαλία. Ο Dick επιμένει να γίνουν εξετάσεις και διαπιστώνεται ότι πράγματι ο αγέννητος Christopher έχει βουβωνική κήλη. Το ίδιο διάστημα, σύμφωνα με τη σύζυγό του, ο συγγραφέας μιλά την Κοινή Ελληνική, μία αρχαία γλώσσα την οποία όμως, ποτέ δεν είχε διδαχθεί.

Η ιστορία γίνεται όλο και πιο περίπλοκη, αφού ο Philip Dick υποστηρίζει ότι τον επισκέπτεται μία δέσμη φωτός, την οποία ο ίδιος ονομάζει Valis, και η οποία του δίνει πληροφορίες για τον κόσμο και το Θεό, ενώ παράλληλα ελέγχει τις σκέψεις και τις πράξεις του. Ο συγγραφέας γίνεται τόσο εμμονικός με το Valis, που τον εγκαταλείπει και η πέμπτη σύζυγός του και ο Dick επιχειρεί να αυτοκτονήσει ξανά.

Στα τελευταία χρόνια της ζωής του γνωρίζει επιτέλους μεγάλη επιτυχία και οικονομική άνεση. Ωστόσο, ο ίδιος ζει ασκητικά και δωρίζει τα περισσότερα χρήματά του σε φιλανθρωπίες. Πεθαίνει τελικά το 1982 από καρδιακή ανεπάρκεια, τέσσερις μήνες πριν κυκλοφορήσει στους κινηματογράφους το «Blade Runner», η κινηματογραφική μεταφορά του βιβλίου του «Ονειρεύονται τα ανδροειδή ηλεκτρικά πρόβατα;».

Ακολουθεί το trailer της σειράς «The Man in the High Castle».