Τι είναι τελικά αυτό το ήθος που λένε πως δεν υπάρχει πια; Διαφέρει από εκείνο που λένε όλοι ότι έχουν;
Το ήθος είναι μια έννοια που έχει συζητηθεί αρκετά, τόσο για το αν υπάρχει τελικά αλλά και για το κατά πόσο χρησιμοποιείται. Μπορεί να ταυτίζεται με στοιχεία του χαρακτήρα σου, μπορεί, όμως, να σκιαγραφεί και τον χαρακτήρα σου. Είναι όλες εκείνες οι ιδιότητες, οι κανόνες και οι πρακτικές που είτε κληρονόμησες από την οικογένεια σου, είτε διδάχτηκες από το σχολείο –και όμως, γίνεται- ή από την κοινωνία και τον περίγυρο σου, ή απλά υιοθέτησες από μόνος σου με το πέρασμα των χρόνων.
Ήθος είναι οι επιλογές που κάνεις καθημερινά και εκείνες οι αποφάσεις που επιλέγεις να μην κάνεις. Είναι το κριτήριο με το οποίο αποφασίζεις αν θα κάνεις κάτι. Είναι ταυτόχρονα η πιο απλή και σύνθετη έννοια. Είναι ένας οδηγός. Όμως, δε φαίνεται στο «θα», στα «εγώ ποτέ δε θα» αλλά ούτε και στο « έτυχε μια φορά, δε θα το ξανακάνω». Γιατί το ήθος είναι μια έννοια ξεχωριστή, ακριβώς όπως και οι άνθρωποι που χαρακτηρίζονται από αυτό.
Ουσιαστικά λοιπόν, υπάρχει το λεκτικό και το πρακτικό ήθος. Το λεκτικό είναι εκείνο που δεν έχει εφαρμοστεί στην πράξη, είτε γιατί δεν έτυχε ακόμα είτε γιατί δεν κατάφερε ποτέ να ξεπεράσει τα λόγια και να πάει στο επόμενο επίπεδο. Η δεύτερη περίπτωση είναι που χρειάζεται δουλειά, καθώς ο λόγος μου δε φαίνεται στις πράξεις μου, άλλο που εγώ θα ήθελα να συμβαίνει. Γιατί το να έχεις ήθος δεν είναι και ότι πιο εύκολο μπορεί να κάνει κάποιος, χρειάζεται δύναμη, σθένος, υπομονή και επιμονή.
Έπειτα, το πρακτικό ήθος μπορούμε να πούμε ότι χωρίζεται σε δυο υποκατηγορίες- ας πούμε ότι είναι αυτό που φαίνεται και αυτό που δε φαίνεται. Αυτό που φαίνεται είναι το ήθος με το οποίο αντιμετωπίζουμε μια κατάσταση όταν νομίζουμε ότι κάποιος μας βλέπει ή όταν ξέρουμε ότι αυτό που κάνουμε θα έχει συνέπειες. Αυτό που δε φαίνεται είναι το ήθος που δείχνουμε όταν ξέρουμε ότι κανείς εν βλέπει και ό,τι κι αν κάνουμε δε θα υπάρξουν συνέπειες. Για παράδειγμα, θα έκλεβες κάτι που δεν είχες την οικονομική δυνατότητα να αγοράσεις, αν ήξερες ότι θα γλίτωνες την τιμωρία για αυτή σου την πράξη; Ή, θα μιλούσες με τον ίδιο τρόπο στον διευθυντή σου αν συνέβαινε κάτι και γινόσουν εσύ ο διευθυντής του;
Πολλές φορές οι ηθικοί άνθρωποι μπαίνουν στο στόχαστρο των άλλων και κατηγορούνται για αφέλεια και απουσία ουσιαστικής χρησιμότητας των τόσο ηθικών τους πράξεων σε αυτόν τον κόσμο που ζούμε. Αν ο διπλανός σου κάνει ό,τι περνάει από το χέρι του για να κοροϊδεύει και να κερδίζει, γιατί εσύ πας με το σταυρό στο χέρι; Γιατί εσύ δεν αλλάζεις τις αρχές και τις αξίες σου για να ταιριάξεις σε μια κοινωνία που εξελίσσεται με ταχύτατους ρυθμούς; Γιατί επιλέγεις το δύσκολο δρόμο και, επιτέλους, γιατί πάντα πρέπει να τηρείς τον λόγο σου, ακόμα και σε άτομα που δε σου πρόσφεραν ποτέ τίποτα ή σε εκείνα από τα οποία δεν μπορείς να κερδίσεις κάτι; Οι απαντήσεις βρίσκονται γύρω σου, μέσα σου, σε εμπειρίες ή όνειρα και όλες περιστρέφονται γύρω από αυτή τη λέξη που, άλλοι την έχουν και άλλοι νομίζουν ότι την έχουν.
