Μέρες που είναι (βλ. δίκη Χρυσής Αυγής) και θυμόμαστε ξανά ταινίες που τα έβαλαν -με τον τρόπο τους- με τον φασισμό. Γιατί τώρα μπορεί να χαιρόμαστε με μια μικρή δικαστική νίκη, αλλά η μεγάλη μάχη δεν έχει κερδηθεί. Ο φασισμός είναι ριζωμένος στο σύστημα, άλλοτε κρύβεται, και άλλοτε εμφανίζεται (όταν είναι απαραίτητος). Ακόμα και ο κινηματογράφος κατάλαβε πόσο επικίνδυνος είναι και γι’ αυτό ασχολείται εδώ και πολλά χρόνια μαζί του. Εδώ θα δεις 8+2 ταινίες που είπαν “όχι” στον φασισμό για να υψώσεις και εσύ το ανάστημά σου απέναντί του. Μπορείς (και πρέπει).
1. Ο Μεγάλος Δικτάτωρ (1940)
Πρωταγωνιστές: Τσάρλι Τσάπλιν, Πολέτ Γκοντάρ, Τζακ Όακι
Σκηνοθεσία: Τσάρλι Τσάπλιν
Trailer: https://www.youtube.com/watch?v=PyDFwCPhPrM
Βαθμολογία στο IMDb: 8.4/10
Είναι γνωστό ότι ο Τσάπλιν ήταν ένας από τους πιο πολιτικοποιημένους καλλιτέχνες της εποχής του. Εδώ, με όπλο τη σάτιρα, γύρισε μία από εκείνες τις ταινίες που τα έβαλαν με τον φασισμό. Μάλιστα, υποδύεται δύο ρόλους: τον αρχηγό ενός φασιστικού κράτους (ξεκάθαρη αναφορά στον Χίτλερ) και έναν Εβραίο κουρέα υπήκοο αυτού του κράτους. Για να καταλάβετε πόσο μπροστά είναι αυτή η ταινία-καταγγελία, σκεφτείτε ότι άρχισε να γυρίζεται σε μια περίοδο (1937) όπου λίγοι έβλεπαν το δηλητήριο του ναζισμού. Τεράστιος Τσάπλιν, αντισυμβατικό τέλος με μονόλογο και μια ταινία που παραμένει (δυστυχώς) εξαιρετικά επίκαιρη ακόμα και τώρα.
2. Η Λίστα του Σίντλερ (1993)
Πρωταγωνιστές: Λίαμ Νίσον, Ράλφ Φάινς, Μπεν Κίνγκσλεϊ
Σκηνοθεσία: Στίβεν Σπίλμπεργκ
Trailer: https://www.youtube.com/watch?v=mxphAlJID9U&ab_channel=UniversalPictures
Βαθμολογία στο IMDb: 8.9/10
Μια οσκαρική ταινία για τη βαρβαρότητα την οποία έζησε η Ευρώπη εξαιτίας των Ναζί. Κεντρικός ήρωας ο Όσκαρ Σίντλερ, ένας Γερμανός επιχειρηματίας που έσωσε τις ζωές χιλίων Πολωνών Εβραίων στο Ολοκαύτωμα, προσλαμβάνοντάς τους στα εργοστάσιά του. Ο Σπίλμπεργκ, χωρίς να αναζητά τις αιτίες που οδήγησαν σ’ αυτή την κατάσταση, αλλά χωρίς αυτό να μειώνει τη δύναμη της ταινίας, μας δείχνει τη φρίκη των στρατοπέδων συγκέντρωσης. Σ’ ένα πλάνο, ένα κοριτσάκι με κόκκινο παλτό ξεχωρίζει από το ασπρόμαυρο της ταινίας. Τρόμος και φρίκη, αλλά και μια χαραμάδα ελπίδας (;)
3. Άδωξοι Μπάσταρδη (2009)
Πρωταγωνιστές: Μπραντ Πιτ, Νταϊάν Κρούγκερ, Μελανί Λοράν
Σκηνοθεσία: Κουέντιν Ταραντίνο
Trailer: https://www.youtube.com/watch?v=KnrRy6kSFF0&ab_channel=MovieclipsClassicTrailers
Βαθμολογία στο IMDb: 8.3/10
O Ταραντίνο, μέσα από γνώριμα στοιχεία της φιλμογραφίας του (σπλάτερ, ωδή στα b-movies, χαρακτήρες που μιλάνε ασταμάτητα), μας δείχνει πώς να αντιμετωπίσουμε τον φασισμό (his way, προφανώς). Όχι η αγαπημένη μου ταραντινική ταινία, αλλά σίγουρα αξίζει να τη δεις. Περισσότερα μπορείς να διαβάσεις σε παλιότερο αφιέρωμά μας εδώ.
4. Μαθήματα Αμερικανικής Ιστορίας (1998)
Πρωταγωνιστές: Έντουαρντ Νόρτον, Έντουαρντ Φερλόνγκ, Φαϊρούζα Μπαλκ
Σκηνοθεσία: Τόνι Κάγιε
Trailer: https://www.youtube.com/watch?v=XfQYHqsiN5g&ab_channel=MovieclipsClassicTrailers
Βαθμολογία στο IMDb: 8.5/10
Ο Κάγιε σκηνοθετεί μια ταινία -και τι ταινία!- που ρίχνει φως στη ζωή ενός νεοναζί (ανατριχιαστικός ο Έντουαρντ Νόρτον). Αφού κατέστρεψε πολλές ζωές (ανάμεσα σ’ αυτές, και τη δικιά του), και αφού ο κόσμος του αναποδογυρίστηκε, συνειδητοποιεί τι ακριβώς είναι αυτό που πίστευε τόσα χρόνια και προσπαθεί να αποτρέψει τον μικρότερο αδερφό του από το να κάνει τα ίδια λάθη. Τα Μαθήματα Αμερικανικής Ιστορίας είναι από ξεκάθαρα μία από εκείνες τις ταινίες που είναι τροφή για σκέψη και που συμβάλλουν στην κουβέντα γύρω από τον φασισμό.
5. Ο Πιστός (2001)
Πρωταγωνιστές: Ράιαν Γκόσλινγκ, Σάμερ Φοίνιξ, Μπίλι Ζέιν
Σκηνοθεσία: Χένρι Μπιν
Trailer: https://www.youtube.com/watch?v=psJbF8G6Zjw&ab_channel=theparallaxreview
Βαθμολογία στο IMDb: 7.2/10
Η σύγκριση με την παραπάνω ταινία είναι *μάλλον* αναπόφευκτη και προσωπικά καταλήγω πως αυτή εδώ κερδίζει στα σημεία (σόρρυ IMDb). Ένας μπερδεμένος νεαρός απορρίπτει τις εβραϊκές ρίζες του και γίνεται νεοναζί. Όμως, το παρελθόν του τον στοιχειώνει. Στιβαρή ερμηνεία (σε σημεία, συγκλονιστική) από τον Ράιαν Γκόσλινγκ και μια ταινία με λιγότερο ηθικοπλαστικό τέλος σε σχέση με το Μαθήματα Αμερικανικής Ιστορίας Χ.
6. Αυτή Είναι η Αγγλία (2006)
Πρωταγωνιστές: Τόμας Τουργκοόσε, Στίβεν Γκράχαμ, Τζόζεφ Γκίλγκαν
Σκηνοθεσία: Σέιν Μέντοους
Trailer: https://www.youtube.com/watch?v=ynFxDu7wYL8
Βαθμολογία στο IMDb: 7.7/10
Η ιστορία του 12χρονου Σον, ο οποίος χάνει τον πατέρα του στον πόλεμο των Φώκλαντ και γίνεται μέλος μια ομάδας skinheads (βλ. νεοναζί). Μια ταινία που αφηγείται πως κάτι πιο μικρό (βανδαλισμοί) μπορεί -μέσω *και* της χειραγώγησης- να μεταμορφωθεί σε κάτι πιο μεγάλο (εδώ, βίαιες και ρατσιστικές πράξεις). Το Αυτή Είναι η Αγγλία είναι μία από εκείνες τις ταινίες για τον ρατσισμό (και τον φασισμό, προφανώς) που είναι άχαστες.
7. Γη και Ελευθερία (1995)
Πρωταγωνιστές: Ίαν Χαρτ, Ροζάνα Πάστορ, Τομ Γκιλρόι
Σκηνοθεσία: Κεν Λόουτς
Trailer: https://www.youtube.com/watch?v=HDOzOhdazLQ&ab_channel=MoviesBox
Βαθμολογία στο IMDb: 7.6/10
Ο Λόουτς είναι *μάλλον* ο πιο πολιτικοποιημένος σκηνοθέτης (ναι, ακόμα και τώρα). Σε κάθε ταινία του στρέφει την προσοχή του στους ανθρώπους της εργατικής τάξης. Στη συγκεκριμένη ταινία, που τιμήθηκε στις Κάννες με το Βραβείο της Διεθνούς Ένωσης Κριτικών, πρωταγωνιστής είναι ο Ντέιβιντ, ένας άνεργος νέος από το Λίβερπουλ που πηγαίνει στην Ισπανία μετά το πραξικόπημα του Φράνκο για να βοηθήσει εθελοντικά. Διαχρονική ταινία, που μπορεί να μη σε βρει απόλυτα σύμφωνο αλλά θα εκτιμήσεις την ευαίσθητη ματιά της στην εργατική τάξη.
8. Ο Πιανίστας (2002)
Πρωταγωνιστές: Άντριεν Μπρόντι, Τόμας Κρέτσμαν, Φρανκ Φίνλεϊ
Σκηνοθεσία: Ρομάν Πολάνσκι
Trailer: https://www.youtube.com/watch?v=BFwGqLa_oAo&ab_channel=MovieclipsClassicTrailers
Βαθμολογία στο IMDb: 8.5/10
Μια μεγάλη ταινία του -πολυσυζητημένου- Πολάνσκι (τιμημένη με τον Χρυσό Φοίνικα στις Κάννες) που αφηγείται την περιπέτεια που πέρασε κατά τον Β’ παγκόσμιο Πόλεμο ο Εβραίος πιανίστας Βλάντισλαβ Σπίλμαν. Ο ίδιος επιβίωσε χάρη στη θέλησή του, την καλοσύνη κάποιων ξένων και το…πιάνο του. Μια ταινία ζοφερή, όπως ο ίδιος ο πόλεμος, η οποία ενίοτε θυμίζει την Γκερνίκα του Πικάσο. Αρκετά αποστασιοποιημένη η ματιά του σκηνοθέτη, σχεδόν μπρεχτική, η οποία, παρά αυτό το γεγονός (ή -ίσως- εξαιτίας αυτού) δίνει τροφή για σκέψη.
Για το τέλος κρατάμε δύο ταινίες, και μάλιστα ντοκιμαντέρ, που ασχολούνται όχι γενικά με τον φασισμό αλλά ειδικά με τη Χρυσή Αυγή. Είπαμε, το απαιτούν οι μέρες.
8+1. Χρυσή Αυγή: Προσωπική Υπόθεση (2016)
Πρωταγωνιστές: Ανζελίκ Κουρούνη, Αλέξια Ίστγουντ (αφήγηση)
Σκηνοθεσία: Ανζελίκ Κουρούνη
Trailer: https://www.youtube.com/watch?v=WHT8ZQuJ9d0
Βαθμολογία στο IMDb: 8.1/10
Μια δημοσιογράφος ερευνά για χρόνια την οργάνωση της Χρυσής Αυγής. Μπαίνει στα σπίτια μελών και οπαδών του κόμματος και χρησιμοποιεί λήψεις της περιόδου 2009 – 2016 για να παρουσιάσει πώς η Χρυσή Αυγή διείσδυσε στην ελληνική κοινωνία. Αν και τα περισσότερα που δείχνει η ταινία είναι γνωστά, προφανώς αξίζει να τη δεις (“για να θυμούνται οι παλιοί και να μαθαίνουν οι νέοι”, δεν λένε;).
8+2. Τα Κορίτσια της Χρυσής Αυγής (2017)
Πρωταγωνιστές: Άντερς Τέιγκεν, Χάβαρντ Μπούστνες, Φερνάντα Ρόσι (αφήγηση)
Σκηνοθεσία: Χάβαρντ Μπούστνες
Trailer: https://www.youtube.com/watch?v=ylybrCy4kkk&ab_channel=Cinobo
Βαθμολογία στο IMDb: 6.6/10
Ένας Νορβηγός σκηνοθέτης διερευνά το φαινόμενο της ραγδαίας ανόδου της ακροδεξιάς στην Ελλάδα και προσεγγίζει τρεις γυναίκες – ηγετικά στελέχη της Χρυσής Αυγής. Πρωταγωνίστριες είναι η Τζένη, σύζυγος του Γιώργου Γερμενή, η Δάφνη, μητέρα του Παναγιώτη Ηλιόπουλου και η Ουρανία, κόρη του Νίκου Μιχαλολιάκου και “μοναδικού αρχηγού” της Χρυσής Αυγής. Όσον αφορά τα γεγονότα, (πάλι) δεν θα μάθεις κάτι καινούριο. Αξίζει, όμως, να το δεις γιατί ο Μπούστνες προσπαθεί να ρίξει φως στη δυναμική ανάμεσα στα γυναικεία μέλη της οργάνωσης, ειδικά κατά το διάστημα που μέλη της Χρυσής Αυγής ήταν στη φυλακή. Η οποία, όμως, δεν υφίσταται όταν τα αποφυλακισμένα υψηλόβαθμα στελέχη παίρνουν ξανά τη δύναμη στα χέρια τους. Προσωπικά, κόντρα στο IMDb, αυτό το ντοκιμαντέρ (το βρίσκεις στο Cinobo) το θεωρώ πιο ενδιαφέρον απ’ το προηγούμενο.
