Είναι αδιαμφισβήτητο πως οι ηλεκτρικές και ηλεκτρονικές συσκευές έχουν εισχωρήσει στην καθημερινότητά μας σε βαθμό που είναι δύσκολο να φανταστούμε μια ζωή χωρίς αυτές. Ωστόσο, αν και διευκολύνουν τις δραστηριότητές μας, δε φαίνεται να έχουν θετικό αντίκτυπο στον πλανήτη, δημιουργώντας το φαινόμενο των ηλεκτρονικών αποβλήτων.
Τι είναι τα ηλεκτρονικά απόβλητα;
Τα ηλεκτρονικά απόβλητα, ή αλλιώς e-waste, είναι ένα πρόβλημα που αναπτύσσεται παγκοσμίως όσο εξελίσσεται και η τεχνολογία. Κάθε χρόνο, όλο και περισσότεροι άνθρωποι πετάνε στα σκουπίδια ηλεκτρικές συσκευές και ηλεκτρονικό εξοπλισμό, όπως κινητά, smart watches, υπολογιστές , ηλεκτρικές σκούπες, ψυγεία κ.α., για να τα αντικαταστήσουν με τα τελευταία μοντέλα της αγοράς. Το σύνολο αυτών των αποβλήτων δημιουργεί ένα οικολογικό πρόβλημα με διττή φύση· αφενός αυτές οι συσκευές περιέχουν ένα μείγμα υλικών, εκ των οποίων ορισμένα είναι επικίνδυνα για το περιβάλλον (μόλυβδος, υδράργυρος, κάδμιο), και αφετέρου κάποια άλλα από τα υλικά τους μπορούν να ανακυκλωθούν και να επαναχρησιμοποιηθούν αν γίνει σωστή διαχείριση των απορριμμάτων (χαλκός, χρυσός, ασήμι).
Οι λάμπες LED είναι από τα αντικείμενα που καταλήγουν συχνότερα στις χωματερές, ενώ οι λευκές συσκευές αποτελούν τη μεγαλύτερη ποσότητα ηλεκτρονικών απορριμμάτων κατά βάρος, και αντιπροσωπεύουν πάνω από το ήμισυ των αποβλήτων (52,7%). Ακολουθούν οι εξοπλισμοί πληροφορικής και τηλεπικοινωνιών (φορητοί υπολογιστές, εκτυπωτές), οι ηλεκτρονικές συσκευές ευρείας κατανάλωσης, τα φωτοβολταϊκά πάνελ και οι μικρές οικιακές συσκευές (ηλεκτρικές σκούπες, τοστιέρες). Όλες οι άλλες κατηγορίες μαζί, όπως τα ηλεκτρικά εργαλεία, αποτελούν μόλις το 7,2 % των συλλεγόμενων ηλεκτρονικών αποβλήτων.
Ποσοστά ανακύκλωσης στην ΕΕ
Η Ευρωπαϊκή Ένωση ανακυκλώνει λιγότερο από το 40% του συνόλου των ηλεκτρονικών αποβλήτων, ενώ το υπόλοιπο δεν υπόκειται σε διαλογή. Αυτά τα τελευταία συνιστούν ένα ποσοστό της τάξης του 13%, το οποίο είτε καταλήγει σε χώρους υγειονομικής ταφής (ΧΥΤΑ) είτε αποτεφρώνεται. Οι πρακτικές ανακύκλωσης μεταξύ των κρατών-μελών της Ε.Ε. ποικίλουν, με την Κροατία να κατέχει την πρώτη θέση, ανακυκλώνοντας το 81,3% των ηλεκτρονικών απορριμμάτων. Η Ελλάδα ανακυκλώνει μόλις το 32,9%, ενώ εκτιμάται ότι η εγχώρια παραγωγή αποβλήτων ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού κυμαίνεται στους 140.000-180.000 τόνους ετησίως.
Αποθήκευση έναντι ανακύκλωσης
Αν και πολλοί δίνουν για ανακύκλωση τις ηλεκτρονικές τους συσκευές, δεν είναι λίγοι αυτοί που τις πετάνε στα σκουπίδια με αποτέλεσμα να καταλήξουν στις χωματερές με τα υπόλοιπα απόβλητα. Σύμφωνα με την παγκόσμια διεύθυνση αποβλήτων ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών συσκευών (WEEE Forum), υπολογίζεται ότι μόνο το 2022, πάνω από 5 δισεκατομμύρια κινητά τηλέφωνα θα πεταχτούν. Οι κάτοχοι των συσκευών έχουν την τάση είτε να τις πετάνε στα σκουπίδια είτε να τις κρατάνε -παρά το γεγονός ότι δε τις χρησιμοποιούν πλέον- αγνοώντας ότι πολλά στοιχεία των κινητών μπορούν να ανακυκλωθούν. Βάσει ερευνών με επίκεντρο το γιατί δεν αποχωριζόμαστε τις χαλασμένες συσκευές ή αυτές που δε βρίσκονται σε χρήση, οι τρεις βασικοί λόγοι ήταν: η πιθανή μελλοντική χρήση, η συναισθηματική αξία που έχουν και ο σκοπός να πουληθούν ή να δοθούν. Με αυτόν τον τρόπο, αν και δε καταλήγουν σε χωματερές, εξακολουθούν να αποτελούν μέρος του προβλήματος των ηλεκτρονικών αποβλήτων.
Αποτελέσματα λανθασμένης διαχείρισης
Η επεξεργασία αυτών των συσκευών χωρίς τις κατάλληλες διαδικασίες μπορεί να προκαλέσει ζημιές στο περιβάλλον και την ανθρώπινη υγεία. Αυτό συμβαίνει λόγω της απελευθέρωσης βαρέων μετάλλων στην ατμόσφαιρα, όπως ο υδράργυρος που εμπεριέχεται στους λαμπτήρες φθορισμού. Σύμφωνα με εκτιμήσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, το διάστημα 2011-2020, απελευθερώθηκαν ετησίως κατά μέσο όρο 6.700 τόνοι αερίων του θερμοκηπίου από συσκευές ψύξης και κλιματισμού, τα οποία καταστρέφουν το όζον. Ακόμη, η ακατάλληλη επεξεργασία και απόρριψη αποβλήτων στις αναπτυσσόμενες χώρες συνιστά πρόβλημα για την υγεία των ανθρώπων, οι οποίοι εκτίθενται σε άκρως τοξικές ουσίες όταν αφαιρούν τα πολύτιμα υλικά από τα απορρίμματα.
Ο θησαυρός των συσκευών
“Αυτές οι συσκευές περιέχουν σημαντικούς πόρους που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την παραγωγή νέων ηλεκτρονικών ή άλλων συσκευών, όπως μπαταρίες ηλεκτρικών αυτοκινήτων ή ηλιακοί συλλέκτες- όλα ζωτικής σημασίας για την πράσινη μετάβαση σε κοινωνίες χαμηλών εκπομπών άνθρακα”, τόνισε η Magdalena Charytanowitz, η communication manager του WEEE Forum. Πράγματι, οι συσκευές αυτές κρύβουν ένα πλούτο. Αρκεί μόνο να αναλογιστούμε πως σε ένα εκατομμύριο πεταμένα κινητά τηλέφωνα υπολογίζεται ότι υπάρχουν 24 κιλά χρυσού, 16.000 κιλά χαλκού και 350 κιλά αργύρου, σημαντικές πρώτες ύλες οι οποίες θα μπορούσαν να ανακυκλωθούν και να ενσωματωθούν ξανά στον κύκλο παραγωγής, αντί να εξορυχτούν από την αρχή άλλα παρόμοια υλικά.
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν για το άρθρο:
- Bennett, P. (2022, Οκτώβριος 14). 5 Billion Cell Phones Will Become E-Waste This Year. EcoWatch, ανακτήθηκε από www.ecowatch.com, τελευταία επίσκεψη 23/10/2022
- Waste from Electrical and Electronic Equipment (WEEE). (χ, χ). Environment, ανακτήθηκε από www.environment.ec.europa.eu, τελευταία επίσκεψη 23/10/2022
- Ανακύκλωση αποβλήτων ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού. (χ, χ), ανακτήθηκε από www.anakyklosianthess.gr, τελευταία επίσκεψη 23/10/2022
- Ηλεκτρονικά απόβλητα στην ΕΕ: στοιχεία και αριθμοί (γράφημα). (2022, Απρίλιος 22). Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, ανακτήθηκε από www.europarl.europa.eu, τελευταία επίσκεψη 23/10/2022
