Στο ερώτημα τί είναι η φιλοσοφία της ιστορίας υπάρχουν δύο απαντήσεις. Είναι η ιστορία που αναφέρει την πορεία των παρελθοντικών γεγονότων και η ιστορία που αποσαφηνίζει την ιστορική έρευνα. Κάποιος θα έλεγε ότι είναι δουλειά του ιστορικού να αναλάβει αυτό το έργο, όμως υπάρχει ένας άλλος κλάδος που το φέρει εις πέρας. Ο φιλόσοφος της ιστορίας είναι αυτός που ανακαλύπτει στα παρελθόντα συμβάντα ένα συνολικό πλαίσιο ή νόημα. Ενώ ο ιστορικός ερευνά τις τάσεις, τα ήθη και τα έθιμα της κάθε εποχής και βγάζει κάποια συμπεράσματα για την οικονομία και τον πολιτισμό της εκάστοτε εποχής. Μέσα από αυτή τη δουλειά του φιλοσόφου της ιστορίας ανά καιρούς έχουν βγει διάφορες φιλοσοφίες της ιστορίας. Παρακάτω θα γίνει μια αναφορά σε πέντε φιλοσοφίες της ιστορίας.
1. Η ΚΥΚΛΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ
Η κυκλική φιλοσοφία της ιστορίας εκφέρει την άποψη ότι όλα τα πράγματα στη ζωή κάνουν ένα κύκλο. Δηλαδή, έχουν αρχή που είναι η γέννηση τους, μέση που αποτελεί το κομμάτι της ζωής που ζουν μέχρι τον θάνατο τους, ο οποίος αποτελεί και το τέλος τους. Όλη αυτή η διαδικασία είναι αέναη και επαναλαμβάνει σε όλη τη ζωή αυτό το κυκλικό μοτίβο. Πολλοί πολιτισμοί χρησιμοποιούν την κυκλική ιστορία για να δείξουν ότι είμαστε μέρος αυτού του κύκλου. Επιπλέον, την χρησιμοποιούν για να περιγράψουν το παρελθόν και να ερμηνεύσουν μέσω αυτού το μέλλον.
2. ΜΑΡΞΙΣΤΙΚΗ-ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ
Για τον Μάρξ, ο παράγοντας κλειδί που καθορίζει τη μορφή κάθε κοινωνίας είναι ο τρόπος αλληλεπίδρασης με το υλικό της περιβάλλον. Η εκάστοτε κοινωνία πρέπει να παράγει ώστε να λειτουργεί αυτόνομα. Το γεγονός αυτό οδηγεί στις τεχνολογικές δυνάμεις δηλαδή, στις δυνάμεις παραγωγής και στην οικονομική δομή δηλαδή στις σχέσεις παραγωγής. Τις τεχνολογικές δυνάμεις τις αποτελούν οι μηχανές, τα εργαλεία αλλά και το εργατικό δυναμικό που χρειάζεται για να υλοποιηθεί ένα έργο. Οι σχέσεις παραγωγής είναι οι κοινωνικές σχέσεις πάνω στις δυνάμεις παραγωγής που συμπεριλαμβάνει και το εργατικό δυναμικό. Αυτή η κατάσταση οδηγεί στον διαχωρισμό της κοινωνίας σε οικονομικές τάξεις. Έτσι, η Μαρξιστικη-οικονομική φιλοσοφία της ιστορίας δείχνει πως οι κοινωνίες είναι θεμελιωδώς διαλεκτικές, δηλαδή η οικονομία επηρεάζει την κοινωνική κατάταξη ενός ατόμου.
3. Η ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΟΥ HARARI
Σύμφωνα, με τον Harari η ιστορία είναι πολλές εναλλακτικές αφηγήσεις. Όταν επιλέγουμε να διηγηθούμε μία από αυτές χωρίς να το συνειδητοποιούμε σιωπούμε όλες τις άλλες. Ο Harrari αποδίδει την ανωτερότητα του ανθρώπινου είδους στο γεγονός ότι ο άνθρωπος έχει την μοναδική ικανότητα να μιλά για μη-πραγματικά πράγματα. Δηλαδή, έχει την ικανότητα του φαντασιακού στο μυαλό του. Εκεί στηρίζει και την θεωρία του για την ιστορία ότι είναι πολλές αφηγήσεις. Για αυτό το λόγο πιστεύει ότι υπάρχουν πολλές ομάδες ανθρώπων που πιστεύουν σε δυνατές ιστορίες. Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι μια θρησκευτική ομάδα, η οποία αποτελεί και αυτή μια αφήγηση μέσα στη ζωή.
4. ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ FUKUYAMA
Ο Fukuyama πήρε την φράση “το τέλος της ιστορίας” από τον Hegel. Σύμφωνα, με τον Hegel η ιστορία είναι μια διαλεκτική διαδικασία με αρχή, μέση και τέλος. Ο Fukuyama δείχνει ότι στην αρχή, δηλαδή, στο πρωτογονικό στάδιο η ανθρώπινη ιστορία βασίστηκε στις αντιθέσεις. Στην αντίθεση, για παράδειγμα μεταξύ αφέντη και σκλάβου. Αλλά στο παγκόσμιο ομογενές στάδιο όλες οι προγενέστερες αντιθέσεις είναι λυμένες και όλες οι ανθρώπινες ανάγκες είναι ικανοποιημένες. Δεν υπάρχει καμία διαμάχη πάνω σε μεγάλα ζητήματα και καμία ανάγκη για γενικότητες ή δηλώσεις, το μόνο που μένει είναι η οικονομική δραστηριότητα. Οι κύριες αντιθέσεις της ανθρώπινης ιστορίας θα έρθουν στο τέλος με το τέλος της ιστορίας.
5. Η ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΑΠΟ ΤΗΝ PEREZ
Σύμφωνα, με την Perez ο άνθρωπος χρησιμοποιώντας τις τεχνολογικές εξελίξεις ενός κλάδου μπορεί να έρθει σε λογικά συμπεράσματα για το τί θα συμβεί στο μέλλον. Ένα παράδειγμα είναι η μηχανή εσωτερικής καύσης, η οποία οδήγησε στην δημιουργία του αυτοκινήτου και αυτό με τη σειρά του οδήγησε στην δημιουργία οδικού δικτύου στις πόλεις.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ:
Dray, W (2007). Φιλοσοφία της Ιστορίας. Αθήνα: Οκτώ.
5 Philosophies of History (taylorpearson.me).
Major Theories Of History From The Greeks To Marxism (marxists.org).
Cyclical History: One Of The Five Philosophies Of History | Bartleby.
soctech.spbstu.ru/userfiles/files/articles/2023/2/44-53.pdf.
