Μέχρι και πριν από μερικά χρόνια, είχαμε στο μυαλό μας πως πολιτισμοί όπως της αρχαίας Αιγύπτου με τα μεγαλειώδη μνημεία και τις αμέτρητες ποικίλες γνώσεις, αποτελούσαν την απαρχή της ανθρωπότητας με περίτρανα δείγματα τεχνολογίας, μηχανικής και αρχιτεκτονικής . Η χρονολόγηση της απαρχής της Αιγυπτιακής κληρονομιάς είναι πάνω κάτω 4.500 ετών, κάτι που μοιάζει να είναι αρκετά μακρινό, όμως εδώ θα έρθει να μπει ηχηρά στην εξίσωση ένα αρχαιολογικό εύρημα και να αμφισβητήσει ό,τι γνωρίζαμε μέχρι πρότινος, με ένα σύμπλεγμα ναών στην πόλη Ούρφα της γειτονικής Τουρκίας, ηλικίας 11.500 ετών. Τα φώτα όλων στο Γκομπεκλί Τεπέ.
Σε μία εποχή που νομίζαμε πως οι άνθρωποι ήταν κυνηγοί με αυτοσχέδια όπλα, αποδεικνύεται πως η δημιουργία ναών έδωσε ένα ισχυρό πρώτο στίγμα, παρότι η λατρεία προς τους πρώιμους θεούς ξεκίνησε αρκετά χρόνια αργότερα από την Μεσοποταμία. Τι λατρεύανε όμως αυτοί οι κυνηγοί – τροφοσυλλέκτες; Το Γκομπεκλί Τεπέ είναι σύμφωνα με τους αρχαιολόγους μια ωδή στο γυναικείο φύλο, αφιερωμένο στη γονιμότητα που αποτελούσε για την εποχή ανασταλτικό παράγοντα στην ύπαρξη των ανθρώπων, καθώς μιλάμε για την Νεολιθική περίοδο, δηλαδή προ γεωργίας και κτηνοτροφίας.
Οι ανασκαφές στην περιοχή ξεκίνησαν το 1964 από τον Αμερικανό αρχαιολόγο Πίτερ Μπένεντικτ (θεωρούνται ακόμα προκαταρκτικές) και έκτοτε έχει έρθει στο φως μόλις το 1.5% του μνημείου που χαρακτηρίστηκε και ως παγκόσμιας κληρονομιάς από την Ουνέσκο το 2018. Το χαρακτηριστικό εύρημα των ναών είναι οι μεγάλιθοι (οβελίσκοι) σχήματος Τ με λαξευμένα σύμβολα ζώων, τοποθετημένοι σε κυκλική διάταξη με ύψος περίπου 5μ έκαστος, ενώ το κέντρο κάθε κύκλου απαρτίζεται από δύο βασικούς μεγάλιθους που πιθανόν να συμβολίζουν τα δυο φύλα. Στην γύρω περιοχή της Ούρφα έχουν ανακαλυφθεί λατομεία εξόρυξης και εργαλεία, παρ’ όλα αυτά δεν υπάρχει ισχυρή ένδειξη οικισμού, γεγονός που αποδεικνύει πως πρόκειται πιθανότατα για αμιγώς λατρευτικό χώρο.
Η ιστορία τέθηκε προς αναθεώρηση, καθώς είχαμε ως δεδομένο ότι η χρήση εργαλείων και η σύσταση κοινωνίας ήταν μεταγενέστερη της εποχής του Γκομπεκλί Τεπέ, όταν ξαφνικά οι ενδείξεις παρουσιάζουν πως κατά εκτίμηση μέχρι και 500 άτομα εργάστηκαν για την εξαγωγή λίθων και σήκωσαν βάρος έως και 20 τόνων για την κατασκευή του αρχαιότερου μέχρι σήμερα αποκαλυφθέντος ναού · γεγονός που προϋποθέτει την ύπαρξη οργάνωσης αλλά έστω και πενιχρής τεχνολογίας για την αναφερόμενη περίοδο. Οι θεωρίες δεν φθίνουν σχετικά με το Γκομπεκλί Τεπέ που έχει χαρακτηριστεί από αρχαιολόγους και ερευνητές ως «Δελφοί» της πόλης Ούρφα, ως αστρικό παρατηρητήριο (προγενέστερο του Στόουνχετζ), αλλά και ως πηγή έμπνευσης για τους μεταγενέστερους Κήπους της Εδέμ, διχάζοντας τους πολλές φορές ως προς τον σκοπό χρήσης των κτιριακών μονάδων της περιοχής.
Είναι αξιοσημείωτο πως παρόλο που μιλάμε για μια περίοδο όπου οι άνθρωποι ήταν κυνηγοί, οι συμβολικές μορφές ζώων στους μεγάλιθους είναι άνευ βίας σε σχέση με προγενέστερες φιγούρες πληγωμένων ζώων από κυνήγι. Ίσως, λοιπόν, στην περιοχή της Ούρφα να ξεκίνησε η μετάβαση μιας ολόκληρης περιόδου και να εκπλαγούμε ακόμα περισσότερο, όσο η αρχαιολογική έρευνα προχωράει και έρχονται στο φως ολοένα και παραπάνω στοιχεία για την τοποθεσία και την ανάπτυξη της λατρευτικής ικανότητας στην λεγόμενη Νεολιθική Επανάσταση. Δεν υπάρχουν ιστορικές πηγές που να αναφέρονται στο Γκομπεκλί Τεπέ και στην γύρω περιοχή και εικάζεται πως ο χώρος εγκαταλείφθηκε στις αρχές της 8ης χιλιετίας, όταν καλύφθηκε σκόπιμα και προσεκτικά από χώμα, χωρίς να μπορεί να προσδιοριστεί η αιτία, καθότι δεν υπάρχουν σημάδια καταστροφής και βεβήλωσης.
Σήμερα ο χώρος είναι επισκέψιμος σε ικανοποιητικό βαθμό και τα βασικότερα εκθέματα αυτού βρίσκονται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Σανλιούρφα της Ανατολικής Τουρκίας
Πηγές άρθρου:
https://www.sanliurfa.bel.tr/icerik/1/2/urfa-tarihcesi
