Η ύπαρξη παιδιών μεταναστευτικής βιογραφίας μέσα στις σχολικές τάξεις είναι πλέον συχνό φαινόμενο. Τόσο οι εκπαιδευτικοί, όσο και γενικότερα τα εκπαιδευτικά συστήματα των χωρών οφείλουν να γνωρίζουν τις γλωσσικές δεξιότητες, γνώσεις και ικανότητες που αναμένεται να κατακτήσουν τα δίγλωσσα παιδιά σε κάθε ηλικιακό επίπεδο. Με τον τρόπο αυτό, θα δομήσουν κατάλληλα αναλυτικά προγράμματα σπουδών και θα χρησιμοποιήσουν αποτελεσματικές τεχνικές διδασκαλίας στην εκμάθηση της δεύτερης γλώσσας.
Δεξιότητες γνώσης και κατανόησης ομιλίας και ακρόασης
- Επίπεδο 1 (4-5 ετών): Τα παιδιά θα πρέπει να είναι σε θέση:
α) να συμμετέχουν ως ομιλητές και ακροατές σε ομαδικές δραστηριότητες και σε δημιουργικό παιχνίδι (π.χ. να μπορούν να υποδυθούν ρόλους)
β) να ακούν προσεκτικά ιστορίες και παραμύθια και να τα αναδιηγούνται ή να δημιουργούν μια σχετική ζωγραφιά
γ) να ακολουθούν απλές οδηγίες που δίνει ο δάσκαλος
- Επίπεδο 2 (6-7 ετών): Τα παιδιά πρέπει να είναι σε θέση:
α) να συμμετέχουν ως ομιλητές και ακροατές σε μια ορισμένη ομαδική εργασία
β) να αφηγούνται ένα πραγματικό ή φανταστικό γεγονός
γ) να ακούν ιστορίες ή ποιήματα και να σχολιάζουν τι τους άρεσε και τι όχι
δ) να υποβάλλουν και να απαντούν σε ερωτήσεις του δασκάλου
ε) να ακολουθούν σύνθετες οδηγίες, οι οποίες αποτελούνται από τουλάχιστον τρία διαδοχικά βήματα
- Επίπεδο 3 (8-9 ετών): Τα παιδιά πρέπει να είναι σε θέση:
α) να αφηγούνται γεγονότα με εσωτερική συνοχή και να είναι κατανοητά από τους συμμαθητές τους και τους ενηλίκους.
β) να μεταδίδουν σωστά και με ακρίβεια ένα μήνυμα.
γ) να συγκεντρώνεται για αρκετό χρονικό διάστημα στην ακρόαση και να σχολιάζουν ενεργά όσα λέγονται.
δ) να ακολουθούν πιστά περίπλοκες οδηγίες κατά την ενασχόλησή τους με ατομικές ή ομαδικές εργασίες
- Επίπεδ0 4 (10-11 ετών): Τα παιδιά πρέπει να είναι σε θέση:
α) να δίνουν λεπτομερή προφορική περιγραφή για κάποιο γεγονός ή για κάτι που έχουν μάθει στην τάξη
β) να υποβάλλουν ερωτήσεις και να απαντούν με αυτοπεποίθηση σε διάφορες περιστάσεις
γ) να συμμετέχουν σε συζητήσεις εκφράζοντας την άποψη τους με εποικοδομητικό τρόπο και να συμβάλλουν στο σχεδιασμό και την υλοποίηση μιας ομαδικής δραστηριότητας
δ) να ολοκληρώνουν με επιτυχία την παρουσίαση μιας ομαδικής δραστηριότητας
- Τα επίπεδα 5 έως 10 (11-16 ετών) αφορούν την επιχειρηματολογία σε συζητήσεις, την αποτελεσματική προφορική παρουσίαση, την καθοδήγηση και σύνοψη μιας ομαδικής συζήτησης και τη χρήση κατάλληλου λεξιλογίου.
Δεξιότητες ανάγνωσης
- Επίπεδο 1: Τα παιδιά πρέπει να είναι σε θέση να αναγνωρίζουν κάποια γράμματα του αλφαβήτου και μερικές απλές λέξεις.
- Επίπεδο 2: Αναμένεται να αναπτύξουν δεξιότητες μηχανικής ανάγνωσης, αρχικά με τη χρήση εικόνων και έπειτα να μιλούν για ιστορίες που έχουν διαβάσει
- Επίπεδο 3: Τα παιδιά πρέπει να μπορούν να διαβάζουν αυτόματα, χωρίς να χρειάζονται παρακίνηση. Ακόμη, αναμένεται να είναι σε θέση να διαβάζουν ιστορίες στους φίλους τους και να χρησιμοποιούν κατάλληλους χρωματισμούς στη φωνή τους, προκειμένου να μεταδώσουν το νόημα.
- Επίπεδο 4: Τα παιδιά πρέπει να είναι σε θέση να διαβάζουν διάφορους τύπους βιβλίων, να αναζητούν πληροφορίες σε εγκυκλοπαίδειες, ευρετήρια, λεξικά, κτλ.
- Επίπεδα 5 έως 10: Συνειδητοποιούν τη διαφορά ανάμεσα σε ένα πραγματικό γεγονός και στην προσωπική τους άποψη και κατανοούν το αίτιο και το αποτέλεσμα σε ένα μυθιστόρημα.
Δεξιότητες γραφής
- Επίπεδο 1: Τα παιδιά είναι ικανά να ξεχωρίζουν τα γράμματα από τους αριθμούς, να συνδέουν ήχους με γράμματα και να γράφουν το όνομά τους.
- Επίπεδο 2: Γράφουν σύντομα κείμενα με βάση προσωπικές τους εμπειρίες. Παράλληλα, αναπτύσσουν την ορθογραφία και τη στίξη.
- Επίπεδο 3: Θα πρέπει να είναι σε θέση να γράφουν κείμενα που μεταδίδουν συναισθήματα, να βάζουν σωστά τα σημεία στίξης και να ξαναδιαβάζουν το κείμενο τους, εντοπίζοντας και διορθώνοντας τα λάθη τους.
- Επίπεδο 4: Τα παιδιά πρέπει να είναι σε θέση να γράφουν διάφορους τύπους κειμένων εκφράζοντας τις απόψεις τους και συνοψίζοντας πληροφορίες. Ακόμη, θα πρέπει να μπορούν να χωρίζουν παραγράφους και κάνουν σωστή χρήση των χρόνων.
- Επίπεδο 5 έως 10: Αναμένεται να είναι σε θέση να γράφουν ένα μικρό έργο, να αιτιολογούν και να υπερασπίζονται τις απόψεις τους, να περιγράφουν άγνωστες και φανταστικές καταστάσεις με αυθεντικότητα, να χρησιμοποιούν ποικιλία προτάσεων και εκφραστικών μέσων και να συνειδητοποιούν την εναλλαγή των γραπτών κειμένων ανάλογα την περίσταση. Τέλος, είναι επιθυμητό να αποκτήσουν ένα προσωπικό και χαρακτηριστικό ύφος γραφής.
Συμπερασματικά, φαίνεται πως η γλωσσική εξέλιξη των δίγλωσσων παιδιών δεν διαφέρει ιδιαίτερα από εκείνη των μονόγλωσσων. Ωστόσο, χρειάζονται περισσότερο χρόνο, αλλά και υποστήριξη, ώστε να αναπτύξουν τις ικανότητες τους και να είναι σε θέση να χρησιμοποιούν τη δεύτερη γλώσσα με φυσικό και αβίαστο τρόπο. Τέλος, είναι σημαντικό να επισημάνουμε πως το γλωσσικό υπόβαθρο των παιδιών πρέπει να εκτιμάται και να λαμβάνεται υπόψη και όχι να παραμερίζεται. Σκοπός των σύγχρονων εκπαιδευτικών προγραμμάτων οφείλει να είναι η παροχή δίγλωσσης και διαπολιτισμικής εκπαίδευσης και όχι η υιοθέτηση ενός αφομοιωτικού μοντέλου.
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν για το άρθρο:
Baker, C. (2001). Εισαγωγή στη Διγλωσσία και τη Δίγλωσση Εκπαίδευση (Α. Αλεξανδροπούλου, Μετ.). Αθήνα: Gutenberg.
