Όλες οι κοινωνίες παγκοσμίως, διαθέτουν μοναδικά έθιμα που σχετίζονται με το θάνατο. Στους περισσότερους πολιτισμούς οι νεκροί θάβονται ή καίγονται με σκοπό την ανάπαυση της ψυχής τους. Υπάρχει όμως μια κοινότητα, αυτή των Τοράγια, η οποία δεν μπορεί να αποχωριστεί τους νεκρούς της και γι’ αυτό διοργανώνει το ιδιαίτερο φεστιβάλ Ma’nene.
Η κοινότητα των Τοράγια
Στο νησί Σουλαουέζι (Sulawesi) της Ινδονησίας κατοικούν οι Τοράγια, μια φυλή με ένα ιδιαίτερο τελετουργικό θανάτου. Πιο συγκεκριμένα, όταν κάποιο αγαπημένο τους πρόσωπο πεθάνει, δεν πραγματοποιείται απευθείας η κηδεία του αλλά παραμένει για αρκετό καιρό στο σπίτι μαζί με τους οικείους του. Φροντίζουν βέβαια να εμποδίσουν την αποσύνθεσή του κάνοντας ενέσεις φορμαλδεΰδης και μετατρέποντάς τον σε μούμια. Με αυτόν τον τρόπο μπορούν, όπως αναφέρουν, να διαχειριστούν την απώλεια και να την ξεπεράσουν σταδιακά.
Η παραμονή τους όμως στο σπίτι των συγγενών συνδέεται και με την άποψή τους πως μια κηδεία πρέπει να είναι μεγαλοπρεπής. Για να συμβεί κάτι τέτοιο, ο καθένας όσο βρίσκεται εν ζωή, μαζεύει χρήματα τόσο για τον ίδιο όσο και για τους οικείους του. Πολλές φορές, αν δεν έχει συγκεντρωθεί το απαιτούμενο ποσό, αναγκάζονται να κρατήσουν για πολλά χρόνια τον νεκρό στο σπίτι ώσπου να είναι έτοιμοι να πραγματοποιήσουν την πολυδάπανη τελετή. Υπάρχουν άλλωστε μαρτυρίες, σύμφωνα με τις οποίες κάποιοι κρατούν τους νεκρούς για περισσότερο από μια δεκαετία μαζί τους.
Η αντιμετώπιση του νεκρού
Όσο ο νεκρός άνθρωπος βρίσκεται μαζί με τους οικείους του στο σπίτι, όλοι φροντίζουν να του συμπεριφέρονται σαν να είναι ζωντανός. Του προσφέρουν φαγητό, νερό, καφέ και τσιγάρα δύο φορές την ημέρα. Τα βράδια αφήνουν αναμμένο το φως του δωματίου του ενώ κατά τη διάρκεια της προσευχής, τοποθετούν τον νεκρό δίπλα τους για να προσευχηθούν όλοι μαζί. Ακόμα και τα παιδιά θεωρούν πως η κατάσταση είναι φυσιολογική και δεν φοβούνται. Τον χαιρετούν, του μιλάνε και παίζουν γύρω του. Οι μεγαλύτεροι πάντως πιστεύουν πως αν δεν τον περιποιηθούν, το πνεύμα του θα τους στοιχειώσει.
Το φεστιβάλ Ma’nene
Μετά την ταφή του νεκρού και κάθε τρία χρόνια, πραγματοποιείται η εκταφή του. Πρόκειται για το λεγόμενο φεστιβάλ Ma’nene, που ερμηνεύεται ως «Τελετή καθαρισμού των νεκρών», και πραγματοποιείται για περισσότερο από έναν αιώνα. Πιο αναλυτικά, οι κάτοικοι ανοίγουν τα φέρετρα και καθαρίζουν τους αγαπημένους τους. Τους φορούν καθαρά και καινούργια ρούχα και βγάζουν φωτογραφίες όλοι μαζί. Έπειτα, επιδιορθώνουν ή αντικαθιστούν τα φέρετρα ώστε να μην αποσυντίθενται τα σώματα των νεκρών. Πράγματι, η τελετή μπορεί να μοιάζει τρομακτική αλλά η φυλή θεωρεί πως πρόκειται για ένα φεστιβάλ εορτασμού της ζωής.
Η προέλευση του φεστιβάλ
Σύμφωνα με την παράδοση των Τοράγια, πριν από έναν αιώνα περίπου, κάποιος κυνηγός διέσχιζε τα βουνά αναζητώντας τα θηράματά του. Ξαφνικά, αντίκρυσε το πτώμα ενός ανθρώπου κάτω από ένα δέντρο, σε κατάσταση αποσύνθεσης. Κατάλαβε πως δε γινόταν να εγκαταλείψει το νεκρό και έτσι τον έντυσε με τα δικά του ρούχα και τον έθαψε. Με αυτόν τον τρόπο πίστεψε ότι θα ήταν ευλογημένος και τα πνεύματα θα τον επιβράβευαν για την καλή του πράξη. Έκτοτε πραγματοποιείται το φεστιβάλ για να αποδείξουν οι ζωντανοί ότι δεν ξεχνούν τους νεκρούς συγγενείς τους και δεν παύουν να τους φροντίζουν ακόμη και μετά το θάνατό τους.
Το φεστιβάλ σήμερα
Παρότι το μεγαλύτερο μέρος της κοινότητας των Τοράγια έχει ασπαστεί τον χριστιανισμό και τον ισλαμισμό, το φεστιβάλ Ma’nene εξακολουθεί να πραγματοποιείται, αφού θεωρείται πως έτσι συνεχίζεται η παράδοση του τόπου. Οι κάτοικοι μάλιστα, περιμένουν εναγωνίως την περίοδο του Ma’nene, ώστε να ξαναδούν τους αγαπημένους τους και να τους αγκαλιάσουν. Έτσι, όσο ανατριχιαστικό κι αν φαίνεται σε εμάς, για εκείνους είναι ένα φυσιολογικό και ευχάριστο γεγονός.
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν για αυτό το άρθρο:
Akbar J. (2015). Bring out your dead: Indonesia’s weird ‘Cleaning of the Corpses’ festival as skeletons are dug up, dressed and paraded in streets. Ανακτήθηκε από https://www.dailymail.co.uk/news/article-3311994/Bring-dead-Indonesia-s-weird-Cleaning-Corpses-festival-skeletons-dug-dressed-paraded-streets.html (τελευταία πρόσβαση 19.6.21)
Mortlock C. (2016). You look like death warmed up! Indonesian villagers dig up their ancestors every three years and dress them in new clothes in ancient ritual to show ‘love and respect’. Ανακτήθηκε από https://www.dailymail.co.uk/news/article-3780998/Indonesian-villagers-dig-dead-relatives-dress-Ma-nene-festival.html (τελευταία πρόσβαση 19.6.21)
Το μακάβριο έθιμο των Τοράγια. Κρατάνε τους νεκρούς στο σπίτι για χρόνια μετά τον θάνατό τους και τους φροντίζουν. Πως εμποδίζουν την αποσύνθεση. Ανακτήθηκε από https://www.mixanitouxronou.gr/to-makavrio-ethimo-ton-toragia-kratoyn-toys-nekroys-sto-spiti-gia-chronia-meta-ton-thanato-toys-kai-toys-frontizoyn-pos-empodizoyn-tin-aposynthesi-sklires-eikones/ (τελευταία πρόσβαση 19.6.21)
