Φύλο και τέχνη στην εποχή του Χαλκού αποτέλεσαν μια νέα μορφή εξέλιξής σε κοινωνικό και πολιτιστικό επίπεδο. Καθώς ο γυναικείος πληθυσμός αναφέρεται πολύ συχνά στα έργα τέχνης κυρίως από μέταλλο της περιόδου εκείνης. Πράγματι, το φύλο στην εποχή του Χαλκού αποτυπώνεται στην κοινωνία και στην τέχνη της εποχής. Κυρίως σε έργα που είναι φτιαγμένα από μέταλλο και άλλα παρόμοια υλικά. Αναντίρρητα υπάρχει ποικιλομορφία γυναικείων ρόλων την περίοδο εκείνη. Γυναίκες ιέρειες, θεές, κροκοσυλλέκτριες, γυναίκες που οδηγούν άρματα και παίρνουν μέρος σε αγώνες. Ενώ είναι γεγονός η εκτενής αναφορά στο γυναικείο φύλο μέσω και των τοιχογραφιών που κοσμούν τα παλάτια. Πιο συγκεκριμένα απεικονίζονται γυναίκες όμορφα χτενισμένες με μακριά κυματιστά μαλλιά, στολισμένες με πολύτιμα και περίτεχνα χάλκινα κοσμήματα κοσμούν την τέχνη της εποχής του Χαλκού.
Υποστηρίζεται συχνά από τις αρχαιολογικές ομάδες που εργάζονται σε αρχαία συγκροτήματα σε ανασκαφές ανά τον κόσμο ο πολυσήμαντος ρόλος του γυναικείου φύλου της εποχής εκείνης. Η γυναίκα της εποχής του Χαλκού φαίνεται σύμφωνα με τα ευρήματα των ανασκαφών να βρίσκεται σε περίοπτη θέση. Ενώ διακρίνεται για την συμμετοχή της στα κοινωνικά και στα πολιτικά στα δρώμενα των πόλεων. Ενώ αξίζει να σημειωθεί ότι αυτό έρχεται σε πλήρη αντίθεση με τα όσα γνωρίζουμε ως σήμερα για τον πολιτισμό εκείνης της εποχής.
Το γυναικείο φύλο και η ιστορία του μέσα από τα ταφικά ευρήματα της εποχής του Χαλκού
Από την ανάλυση των ταφικών ευρημάτων των ανασκαφών καταδεικνύεται ο ρόλος του γυναικείου φύλου της εποχής του Χαλκού σε θέσεις εξουσίας αλλά και μέσα στην κοινωνία. Αναλυτικότερα τα ευρήματα της αρχαιολογικής σκαπάνης της εποχής του χαλκού έφεραν στο φως ασυνήθιστα πολυτελής τάφους με πολύτιμα αντικείμενα και δώρα από χρυσό. Ειδικότερα, τα αγγεία και τα κοσμήματα που βρέθηκαν μέσα στα ταφικά μνημεία αποδεικνύουν περίτρανα τη θέση της γυναίκας. Ενώ είναι φανερό ότι το γυναικείο φύλο αποτελούσε κομμάτι της ελίτ της εποχής του Χαλκού.
Βασιλικοί τάφοι της εποχής του Χαλκού στην Κύπρο | Πηγή εικόνας: https://www.naftemporiki.gr/culture/museums/1497432/vasilikoi-tafoi-tis-epochis-toy-chalkoy-apo-toys-pio-polyteleis-tis-mesogeioy-vrethikan-stin-kypro/
Επιπλέον θα πρέπει να σημειωθεί, ότι οι τάφοι των γυναικών της εποχής του Χαλκού περιβάλλονται από πληθώρα πολύτιμων αντικειμένων καθημερινής χρήσης. Πιο συγκεκριμένα μέσα στους τάφους βρέθηκαν κεραμικά αγγεία, κοσμήματα, βραχιόλια, περιδέραια, βύσματα για το λοβό του αυτιού, ασημένια διαδήματα και διακοσμημένοι στρογγυλοί χάλκινοι καθρέφτες. Κατά κοινή ομολογία, ο μεγάλος αριθμός και η ποικιλία των κοσμημάτων από οικισμούς και ιδιαίτερα από τα νεκροταφεία της Εποχής του Χαλκού, δεν ήταν μόνο μέρος του καλλωπισμού του σώματος. Αλλά ταυτόχρονα αποτελεί και στοιχείο κοινωνικού και πολιτικού συμβολισμού του γυναικείου φύλου. Ήταν σύνηθες τα κοσμήματα της εποχής του Χαλκού να είναι περίτεχνα κατασκευασμένα από οστά, κοχύλια, κοινές και ημιπολύτιμες πέτρες, μέταλλα όπως ασήμι, μόλυβδο, χαλκό και χρυσό. Ως ένδειξη του πλούτου άλλα και της κοινωνικής θέσης του γυναικείου φύλου της εποχής.
Το Περίαπτο Των Μαλίων ή Μέλισσες. | Πηγή εικόνας: https://www.heraklionmuseum.gr/exhibit/chryso-periapto-se-schima-dyo-melisson/
Το φύλο και η συμβολή του στην διάδοση της τέχνης στην εποχή του Χαλκού
Αποτελεί κοινό τόπο ότι το γυναικείο φύλο της εποχής του Χαλκού συνέβαλε καθοριστικά και σε κοινωνικό επίπεδο στην εξέλιξη της εποχής. Πράγματι λόγω της μετακίνησης των πληθυσμών στο αιγαίο το γυναικείο φύλο αποτέλεσε τον συνδετικό κρίκο. Πιο συγκεκριμένα, οι γυναίκες της περιόδου εκείνης διέδωσαν στο αιγαίο τον πολιτισμό, την τεχνολογία και τις ιδέες της περιόδου εκείνης. Ενώ δεν υπάρχει αμφιβολία, ότι το γυναικείο φύλο συνέβαλε καθοριστικά στην τέχνη της εποχή του Χαλκού. Ειδικότερα τα εικονογραφημένα αγγεία, τα αγάλματα, οι σφραγιδόλιθοι και οι τοιχογραφίες της εποχής μας παρέχουν πληροφορίες για το γυναικείο φύλο και την τέχνη της εποχής. Ποιος είναι ο ρόλος των γυναικών; Ποια η θέση τους στην κοινωνία; Πώς ήταν ντυμένες; Πώς χτένιζαν τα μαλλιά τους; Μέχρι στιγμής, μπορούμε μόνο να εικάζουμε περιγράφοντας βάση των ταφικών ευρημάτων ένα γενικό πλαίσιο της εποχής του Χαλκού.
Η εποχή του χαλκού στα νησιά του Αιγαίου | Πηγή εικόνας: https://greekworldhistory.blogspot.com/2014/08/blog-post_10.html#more
Αναλυτικότερα η υψηλή κοινωνική θέση του γυναικείου φύλου στην Εποχή του Χαλκού προκύπτει και από τους ταφικούς σκελετούς που βρέθηκαν στα νεκροταφεία, αλλά και από τα κτερίσματα των τάφων. Το γυναικείο φύλο αντιπροσωπεύει την πραγματικότητα μέσω της τέχνης, ενώ απεικονίζεται συχνά να συμμετέχει και σε τελετουργικές δραστηριότητες προς τιμή των θεών σε χώρους λατρείας. Πράγματι, οι τοιχογραφίες της εποχής αναπαριστούν συχνά γυναίκες ακροβάτισσες, ιέρειες και αρματοδρόμους τα γνωστά «ταυροκαθάψια ή ταυροπαιδίαι».
Τέχνη και γυναικείο φύλο στην εποχή του Χαλκού
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το γυναικείο φύλο της εποχής του Χαλκού συνέβαλε καθοριστικά στην κοινωνία μέσω των ταξιδιών. Καθώς είχε ενεργό ρόλο στην μετάδοση αξιών, ιδεών, γνώσης, και πολιτισμού. Ενώ η ξακουστή γυναικεία ένδυση και η εμφάνιση των γυναικών της εποχής του Χαλκού αποτυπώνεται σε πληθώρα τοιχογραφιών και ειδών καθημερινής χρήσης.
Ειδώλια γυναικείων μορφών από μάρμαρο. Πρωτοκυκλαδική II. | Πηγή: https://www.ime.gr/chronos/02/islands/gr/technology/figurines/index.html
Ας σημειωθεί, ότι η γυναικεία φιγούρα είναι επίσης πολύ δημοφιλής στα ειδώλια της εποχής του Χαλκού. Ωστόσο, δεν υπάρχει ακόμη ενιαία άποψη από τους ερευνητές για την κοινωνική και πολιτική κατάσταση του γυναικείου φύλου ταυτόχρονα σε διάφορες περιοχές. Απεναντίας η Κρήτη φαίνεται να διαφοροποιείται από αυτή την άποψη. Καθώς έχουν έρθει στο φως γυναικείες εικόνες, σε τοιχογραφίες και σφραγιστικά δαχτυλίδια που καταδεικνύουν εύγλωττα το ρόλο μιας κάστας γυναικών. Με δεδομένα τα παραπάνω δεν εκπλήσσει το γεγονός ότι στις τοιχογραφίες στο παλάτι της Κνωσού διακρίνονται καλοντυμένες γυναίκες με περίτεχνα στολίδια να παρακολουθούν με τους άνδρες τους αγώνες και θεάματα. Αξίζει να σημειωθεί ότι το γυναικείο φύλο απεικονίζεται από τους καλλιτέχνες της εποχής πολύ συχνότερα από τους άνδρες. Κυρίως γυναικείες φιγούρες με αγαλματένιο σώμα, περήφανα στήθη, μακριά μαλλιά περίτεχνα στολισμένα, πλούσια χείλη με έντονα χρώματα βαμμένα.
Συμπέρασμα
Συμπερασματικά έχει καταστεί σαφές ότι η εποχή του Χαλκού είναι μια χρονική περίοδο μεγάλης πολιτιστικής ανταλλαγής μεταξύ των πληθυσμών του αιγαίου. Αβίαστα, λοιπόν, συνάγεται το συμπέρασμα ότι το γυναικείο φύλο και ο διακριτός ρόλος του συνέβαλαν σε μεγάλο βαθμό στην τέχνη της εποχής του Χαλκού (περίπου 3100 π.χ. 1100 π.χ.). Ενώ συγχρόνως έδινε ιδιαίτερη βαρύτητα στην υγιεινή του σώματός και τον καλλωπισμό. Το γυναικείο φύλο παρότι προέρχεται από την αναπαραγωγή, επεκτείνεται σταδιακά και στην άσκηση εξουσίας έχοντας ηγετικό ρόλο στην κοινωνία. Δημιουργώντας τη βάση για τα μετέπειτα σύγχρονα πρότυπα επηρεασμένα από την εποχή εκείνη.
Πηγές
- Από το λίθο στα μέταλλα Η Έποxη του Χαλκού 3000–1100 π.χ. Κεφ. 2ο Διαθέσιμο στο : https://museduc.gr/docs/Istoria/A/02%20KEFALAIO%20A.pdf
- Georgia McDonnell. (2021). Beauty in the Bronze Age – Minoan and Mycenaean fashion. Διαθέσιμο στο: https://www.worldhistory.org/trans/el/2-1723/#google_vignette
- Κεντή, Χαραλαμπία, (2007). Η αρχαιολογία του φύλου ή αναζητώντας σήμερα τη χαμένη εξουσία. Διαθέσιμο στο: http://hdl.handle.net/10797/6438
- Role of Bronze Age Women. Διαθέσιμο στο: https://study.com/academy/lesson/role-of-bronze-age-women.html
- Jack Guy,(2021).These Bronze Age women were more powerful than we thought. Διαθέσιμο στο: https://edition.cnn.com/2021/03/10/europe/female-power-bronze-age-spain-scli-intl-scn/index.html
- Βασιλικοί τάφοι της Εποχής του Χαλκού, από τους πιο πολυτελείς της Μεσογείου, βρέθηκαν στην Κύπρο. (2023). https://www.naftemporiki.gr/culture/museums/1497432/vasilikoi-tafoi-tis-epochis-toy-chalkoy-apo-toys-pio-polyteleis-tis-mesogeioy-vrethikan-stin-kypro/
- Τσιμέττα, Φαίδρα, (2017). Γυναικείες ταφές στην Κρήτη και τη Ρόδο κατά την Γεωμετρική και Αρχαϊκή περίοδο. Διαθέσιμο στο: https://hellanicus.lib.aegean.gr/bitstream/handle/11610/19213
- Παπαγεωργοπούλου, Μαρία, (2009). Η θέση της γυναίκας στην Αρχαία Ελλάδα της Κλασικής Περιόδου. Διαθέσιμο στο: https://ikee.lib.auth.gr/record/122500/files/PAPAGEORGOPOULOU.pdf
- Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΧΑΛΚΟΥ ΣΤΑ ΝΗΣΙΑ ΤΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ, (2014). Διαθέσιμο στο: https://greekworldhistory.blogspot.com/2014/08/blog-post_10.html#more
- Διαλέτη, Ανδρονίκη, (2013).Ιστορία των γυναικών και του φύλου. Διαθέσιμο στο: http://archive.eclass.uth.gr/eclass/modules/document/file.php/SEAD259/%CE%A0%CE%B1%CF%81%CE%BF%CF%85%CF%83%CE%B9%CE%AC%CF%83%CE%B5%CE%B9%CF%82/PDF/Thematiki_4.pdf
