Οι Κύκλωπες, τα μυθικά αυτά γιγάντια και μονόφθαλμα πλάσματα, αποτελούσαν ως τώρα φανταστικά (μη υπαρκτά όντα) που υπήρχαν και ζούσαν στο μυαλό των ποιητών της αρχαιότητας. Κι όμως μια ανακάλυψη που έγινε στην Κοζάνη το 1931 έρχεται να ανατρέψει όσα γνωρίζαμε ως τώρα για τους Κύκλωπες.
Το χρονικό της ανακάλυψης
Τον Φεβρουάριο του 1931 στην περιοχή της Κοζάνης και συγκεκριμένα στα χωριά Εράτυρα και Τραπεζίτσα, βρέθηκε ένα εύρημα που αναστάτωσε τον ντόπιο πληθυσμό. Οι καταρρακτώδεις βροχές που έπλητταν τότε την περιοχή είχαν δημιουργήσει πολλά προβλήματα και κατολισθήσεις. Έτσι το συνεργείο που κλήθηκε να καθαρίσει το μέρος ανακάλυψε έναν τεράστιο μαρμάρινο τάφο. Μετά από πολύωρη προσπάθεια μετακίνησης των μαρμάρινων πλακών αποκαλύφθηκε το εύρημα του τάφου: ένας υπερμεγέθης σκελετός σε ύψος και όγκο που δεν έμοιαζε με ανθρώπινος καθώς δεν είχε κόγχες ματιών παρά μόνο μια οπή στο μέτωπο. Σύμφωνα με τους παριστάμενους το κρανίο του ζύγιζε 45 κιλά, ενώ το κάθε χέρι του 25 κιλά.
Ο νομάρχης έστειλε την είδηση για την ανακάλυψη Κύκλωπα στις κυβερνητικές αρχές. Η είδηση δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Βραδυνή στις 27 Φεβρουαρίου του 1931. Το Υπουργείο Παιδείας έστειλε τον Έφορο Αρχαιοτήτων να μεταβεί στο μέρος για επιπλέον έρευνα. Μέχρι σήμερα δεν έχει επιβεβαιωθεί η ύπαρξη Κύκλωπα. Υπάρχουν εικασίες ότι είναι πιθανόν ότι επρόκειτο για μυθεύματα της εποχής καθώς δεν υπήρξε ποτέ κάποια επίσημη αναφορά από τους αρχαιολόγους για το εύρημα. Παραμένει μέχρι σήμερα μυστήριο.
Ο μύθος του Κύκλωπα
Ο μύθος του Κύκλωπα ήταν ένα αγαπητό θέμα στην αρχαία ελληνική μυθολογία και μετέπειτα στη ρωμαϊκή. Υπήρχαν πολλές κατηγορίες Κυκλώπων. Η πρώτη κατηγορία Κυκλώπων αφορούσε κάποιους τερατόμορφους μονόφθαλμους ανθρώπους που ήταν παιδιά του Ποσειδώνα. Σύμφωνα με τη Οδύσσεια ζούσαν απομονωμένοι σε ένα νησί (που εικάζεται πως είναι η Σικελία) ως βοσκοί, σε άγρια κατάσταση. Επίσης ήταν ανθρωποφάγοι όπως αναφέρεται στην ραψωδία ι της Οδύσσειας. Ο Οδυσσέας και οι σύντροφοι του κινδύνεψαν να φαγωθούν όλοι από τον Πολύφημο, που ήταν Κύκλωπας και γιος του Ποσειδώνα, όταν εγκλωβίστηκαν στο σπήλαιο του. Αφού ο Πολύφημος έφαγε έξι από τους συντρόφους του, ο Οδυσσέας πήρε την παράτολμη απόφαση να τον τυφλώσει. Στη συνέχεια κατάφεραν να ξεφύγουν κρεμασμένοι στις κοιλιές των τεράστιων προβάτων του.
Η δεύτερη κατηγορία Κυκλώπων υπήρχε στη Θεογονία του Ησιόδου. Εκεί οι Κύκλωπες ήταν τρία αδέλφια και παιδιά του Ουρανού και της Γαίας: ο Βροντής, ο Στερόπης και ο Άργης. Έχουν τεράστια δύναμη και γι’ αυτό φυλακίζονται στα Τάρταρα από τον πατέρα τους Ουρανό, που θεωρούσε ότι απειλούσε την εξουσία του. Στη συνέχεια, ο Κρόνος και οι Τιτάνες τους απελευθερώνουν, για να τους βοηθήσουν όταν αυτοί ξεσηκώθηκαν εναντίον του Ουρανού, αλλά όταν έρχονται στην εξουσία τους φυλακίζουν και πάλι στα Τάρταρα. Τέλος, ο Δίας και οι Ολύμπιοι θεοί τους απελευθερώνουν και πάλι και με τη βοήθειά τους νικούν τους Τιτάνες στην Τιτανομαχία, χάρη στα πολεμικά όπλα (όπως ο κεραυνός) που κατασκεύασαν υπό την επίβλεψη του Ήφαιστου μέσα στην Αίτνα. Όταν ο Δίας έρχεται στην εξουσία τους αναθέτει τη φύλαξη των Τιτάνων στα Τάρταρα και αυτοί ως ανταπόδοση του χαρίζουν τον κεραυνό και τη βροντή, που έγιναν σύμβολα του Δία. Τους Κύκλωπες τους σκότωσε ο Απόλλων για να εκδικηθεί τον Δία για τον θάνατο του Ασκληπιού (που ήταν γιος του Απόλλωνα) ο οποίος χάρη στις εξαιρετικές ιατρικές του ικανότητές είχε επαναφέρει στη ζωή πολλούς νεκρούς προκαλώντας την οργή του Δία που τον σκότωσε με τον κεραυνό του.
Η τρίτη κατηγορία ήταν οι Κύκλωπες που έχτισαν τα κυκλώπεια τείχη κατά την κλασική περίοδο. Κατά τον Στράβωνα οι Κύκλωπες ήρθαν από τη Λυκία και έχτισαν τείχη και άλλα κτίσματα στην Τίρυνθα και στις Μυκήνες.
Σύμφωνα με τον Βιργίλιο και τη ρωμαϊκή παράδοση οι ομηρικοί Κύκλωπες ζούσαν στη Σικελία κοντά στην Αίτνα ενώ ανήκαν στην ίδια φυλή με τους ησιόδειους Κύκλωπες.
Πηγές:
Kokkinidis T. (2025) The Cyclops of Kozani, Greece: Myth, Mystery, and a Forgotten Discovery. Greek Reporter. Ανακτήθηκε από: www.greekreporter.com (Τελευταία πρόσβαση στις 22/6/2025)
Σεφθελή Χ. (2024) Μυθικές κοινότητες στον Όμηρο (Α’ Μέρος): Οι Κύκλωπες. Offline Post. Ανακτήθηκε από: www.offlinepost.gr (Τελευταία πρόσβαση στις 22/6/2025)
