
Πολλές φορές ο άνθρωπος προτιμάει να αποφεύγει τις ευθύνες ή να βοηθήσει κάποιον. Αυτό συμβαίνει επειδή ή δεν θέλει να εμπλακεί ή αντιδρά βάση μίμησης αν δεν παρατηρεί κανέναν άλλον να έχει επέμβει. Αυτό το φαινόμενο στη κοινωνική ψυχολογία ονομάζεται bystander effect ή αλλιώς επίδραση των παρευρισκομένων. Σύμφωνα με το φαινόμενο, το να βοηθήσει ένας περαστικός κάποιον είναι αντιστρόφως ανάλογο με το σύνολο των ανθρώπων που θα βρίσκονται εκεί. Δηλαδή, αν οι παρευρισκόμενοι σε ένα γεγονός είναι πάρα πολλοί, τότε υπάρχει λιγότερη πιθανότητα να βοηθήσουμε.
Η αρχή του φαινομένου
Οι επιστήμονες μέχρι και σήμερα μελετούν το συγκεκριμένο φαινόμενο ή όπως αλλιώς ονομάζεται “σύνδρομο Genovese”. Η ονομασία Genovese οφείλεται στην Catherine Genovese, η οποία δολοφονήθηκε στις 13 Μαρτίου 1964. Η 29χρονη δέχθηκε επίθεση κατά την επιστροφή της στην οικεία της και μαχαιρώθηκε. Κατά τη διάρκεια της επίθεσης παρευρίσκονταν 38 άτομα, εκ των οποίων κανένας δεν προσφέρθηκε να βοηθήσει. Για να επέμβει κάποιος χρειάστηκε μισή ώρα όπου και τότε είχε ειδοποιηθεί η αστυνομία. Η αργοπορία των παρευρισκόμενων οφείλεται στο ότι ο καθένας περίμενε κάποιον άλλον για να κάνει το πρώτο βήμα. Λόγω της απραξίας, το φαινόμενο ονομάστηκε με το επίθετο του θύματος.

Αιτίες που συμβαίνει η επίδραση των παρευρισκομένων
Η επίδραση των παρευρισκομένων βασίζεται σε δύο λόγους. Ο πρώτος λόγος αφορά την αποφυγή ευθυνών. Έχει το σκεπτικό ότι για να πράξει, θα πρέπει να το ξεκινήσει κάποιος άλλος, ώστε να το συνεχίσει ο ίδιος. Αν δεν δει κάποιον να δρα, τότε δεν θα δράσει ούτε ο ίδιος, καθώς επιθυμεί να μην αποκτήσει μόνος του τις ευθύνες. Αντίθετα, αν κάποιος βοηθήσει, τότε θα βοηθήσει και εκείνος, διότι οι ευθύνες θα μοιραστούν. Ο δεύτερος λόγος και πιο βασικός συνδέεται με το σύνολο, δηλαδή την κοινωνία. Ο άνθρωπος δεν έχει συνηθίσει να βιώνει καταστάσεις εκτάκτου ανάγκης, συνεπώς δεν γνωρίζει και το πως πρέπει να αντιδράσει.
Σε αυτές τις περιπτώσεις, λειτουργεί σύμφωνα με τους κανόνες της κοινωνίας και τις συμπεριφορές που έχει συνηθίσει. Λόγω της πρωτοφανούς εκτάκτου ανάγκης κατάστασης, ο άνθρωπος χρειάζεται λίγο χρόνο για να επεξεργαστεί το τι συμβαίνει και για αυτό περιμένει να δει τους υπολοίπους το τι κάνουν. Αν δει ότι δεν κάνει κανείς τίποτα, τότε θεωρεί ότι αυτό είναι και το σωστό. Έχει παρατηρηθεί ωστόσο ότι οι παρευρισκόμενοι δρουν πιο γρήγορα αν παρατηρήσουν ότι το θύμα έχει κάποιο κοινό στοιχείο με τους ίδιους όπως λόγω χάρη ντύσιμο ή αν η εμφάνισή του είναι εντυπωσιακή σε αντίθεση με κάποιον που είναι πιο απλά ντυμένος.
Λύση για την επίδραση των παρευρισκομένων
Το φαινόμενο δεν σχετίζεται μόνο με δολοφονίες ή καταστάσεις εκτάκτου ανάγκης όπως τραυματισμός από ατύχημα. Το bystander effect έχει να κάνει και με τη λεκτική, σωματική ή ψυχολογική βία και αρνητικά σχόλια όπως σεξιστικά ή ρατσιστικά. Η σωστή και άμεση λύση είναι η επίγνωση του πότε θα πρέπει να γίνει η επέμβαση χωρίς να υπάρχει ο φόβος για την ευθύνη. Ο καθένας είτε είναι το θύμα είτε ο παρατηρητής, οφείλει να είναι αυτός που θα αντιδράσει πρώτος, αυτός που θα οδηγήσει και τους υπολοίπους να συμμετάσχουν.
Πηγές:
- Μιχάλης Καλούπης ανακτήθηκε από http://www.nostimonimar.gr/ (τελευταία πρόσβαση 24/09/2016)